اعتیاد اینترنتی:
اعتیاد اینترنتی اصطلاح وسیعی است که تنوع گسترده ای از رفتارها و مشکلات مربوط به کنترل وسواس و انگیزش را در بر می گیرد. مانند تمامی انواع اعتیادهای دیگر، اعتیاد اینترنتی نوعی اختلال و بی نظمی روانی – اجتماعی با مشخصه هایی چون عمل (نیاز به افزایش زمان لازم برای کسب مطلوبیت برابر با زمان های اولیه استفاده)، علایم کناره گیری (به ویژه اضطراب، بی حوصلگی)، اختلالات عاطفی (افسردگی، تند خویی، بدخلقی) و از هم گسیختگی روابط و مناسبات اجتماعی (کاهش و یا فقدان روابط اجتماعی به لحاظ کمّی یا کیفی)است (امیدوار و صارمی، ۱۳۸۱) .
اعتیاد اینترنتی رفتاری وسواسی یا آرزوی برقراری پیوند و یا رفع نیاز قلمداد می شود (Fenichel, 2003). یانگ اشاره می کند که فرد معتاد کسی است که حداقل ۳۸ ساعت در هفته و یا ۸ ساعت در روز، وقت خود را صرف استفاده از اینترنت می کند. متخصصان در زمینه آسیب شناسی، محدودترین تعریف را برای طبقه بندی استفاده از اینترنت ارائه می دهند. به طوری که چنانچه فرد در هفته ۲ تا ۳ ساعت از اینترنت استفاده کند، یک کاربر معمولی، و چنانچه میزان استفاده وی از اینترنت به ۶ ساعت و یا بیشتر برسد، کاربری است که باید مورد بررسی های آسیب شناسانه قرار گیرد.( Lim and et al , 2004 )
این نظر که واژه اعتیاد فقط اعتیاد به مواد نیست و می تواند در موارد دیگر (اعتیاد رفتاری) هم وجود داشته باشد اولین بار توسط پیل ارائه شد، طبق نظر پیل آنچه که باعث می شود افراد نسبت به یک رفتار معتاد شوند، تجربه خوشایند نسبت به انجام آن رفتار است همانگونه که نسبت به مصرف مواد شیمیایی رخ می دهد. در اعتیاد اینترنتی فرد، نه به ماده بلکه به آنچه در رایانه انجام می دهد یا به احساسی که در هنگام انجام آن به او دست می دهد معتاد می شود.
لفظ اعتیاد، بیشتر تداعی کننده اعتیادهای سنتی همچون اعتیاد به الکل، نیکوتین، مواد مخدر و قمار است، اما اعتیاد از طریق اینترنت با وجه جدیدی روبه رو شده است . اعتیاد به اینترنت شامل اعتیاد به اتاق های گپ آنلاین، اعتیاد به وبگردی، اعتیاد به هک کردن و اعتیاد به وبلاگ می شود. همچون دیگر اعتیادها، اعتیاد به اینترنت ، فرد معتاد را از خانواده و اطرافیانش منزوی می سازد. اعتیادهای رفتاری، همچون اعتیاد به شبکه های اینترنت می تواند موجب تخریب سلامت، روابط، احساسات و نهایتا روح و روان فرد گردند.
ویژگی های اصلی اعتیاد اینترنتی:
۱) اعتیاد اینترنتی نوعی اختلال و بی نظمی وسواسی است که برخی ویژگیهای آن مشابه شرایط آسیب شناسانه است. در واقع، زمانی می توان گفت فرد دچار اعتیاد به اینترنت شده است که دارای علایم خستگی زودرس، تنهایی، افسردگی و غیره باشد.
۲) اعتیاد اینترنتی نوعی اختلال و بی نظمی روانی است. از این دیدگاه زمینه تحقیق جدیدی با عنوان روان درمانی اینترنتی به وجود آمده است. این دیدگاه معتادان اینترنت را بیمار میداند. روش درمان این نوع اعتیاد تشکیل گروههای خبری و گروههای بحث است
۳) اعتیاد اینترنتی نوعی مشکل رفتاری است. دلیل این مسئله نیز، وجود یک رابطه قوی بین اعتیاد اینترنتی و وابستگی شیمیایی است. مطالعات نشان داده اند که افرادی که مشکلات وابستگی شیمیایی دارند، در هفته وقت بیشتری را صرف اینترنت می کنند، تا کاربران وابسته غیرشیمیایی.
چهارمین ویرایش راهنماى تشخیصى و آمارى اختلالهاى روانى، ( DSM-IV-TR ) اعتیاد به اینترنت را در مجموعه اختلال کنترل تکانه که به گونه ای دیگر مشخص نشده است معرفى کرده است (کاپلان و سادوک، ۲۰۰۷).
روانشناس انگلیسی به نام مارک گریفیث با مقایسه نمونه های بالینی و به کمک تعاریف تثبیت شده و مشخص اعتیاد، به بررسی شاخصه های پدیده اعتیاد اینترنتی می پردازد. ملاکهای تشخیصی برای اعتیاد رفتاری گریفیث عبارتست از :
۱) برجستگی : این امر زمانی رخ می دهد که فعالیت معینی مهمترین فعالیت زندگی یک شخص می شود و بر تفکر، احساس و رفتار فرد تسلط دارد.
۲) تغییر خلق وخو : احساس نشئگی، کرختی و آرامی که در فرد ایجاد می شود.
۳) تحمل : این مورد شامل فرایندی است که در آن نیاز به انجام آن رفتار به طور گسترده و روزافزون برای رسیدن به رضایت بیشتر است.
۴) علایم ترک : احساس بدخلقی و کج خلقی، زمانی که فعالیت رفتار معین ادامه نمی یابد یا ناگهان کاهش می یابد.
۵) تضاد و تعارض : تضادهای میان فردی به دلیل انجام فعالیت مورد نظر و تضادهای درونی فرد.
۶) بازگشت : گرایش به بازگشت دوباره به الگوی استفاده آسیب شناسانه قبلی. این بازگشت ممکن است حتی بعد از سالها کنترل و پرهیز، به سرعت اتفاق بیفتد.
یانگ هفت ملاک برای تشخیص قماربازی بیمارگونه را که در DSM-IV آمده بود را مبنایی برای تشخیص اعتیاد اینترنتی قرار داد. یانگ بیان کرد که هر فردی که به حداقل پنج نشانه از فهرست زیر جواب مثبت دهد معتاد به اینترنت شناخته می شود:
۱) اشتغال ذهنی در مورد اینترنت (فکر کردن درباره اتصال قبلی به اینترنت و انتظار کشیدن برای تماس مجدد بعدی ).
۲) احساس به گذراندن زمان بیشتر در اینترنت برای به دست آوردن میزان رضایت بیشتر از آن.
۳) عدم موفقیت در کنترل، توقف یا کم کردن استفاده از اینترنت.
۴) به هنگام قطع و یا کم کردن استفاده از اینترنت احساس ناآرامی، افسردگی یا بدخلقی کردن.
۵) فرد بیشتر از زمانی که قصد دارد، از اینترنت استفاده می کند.
۶) فرد به خاطر استفاده از اینترنت، فرصتهای شغلی و روابط اجتماعی مهم خود را از دست می دهد.
۷) دروغگویی به اعضای خانواده، روان درمانگر یا افراد دیگر در مورد مدت زمان استفاده از اینترنت.
۸) استفاده از اینترنت به عنوان راهی برای فرار از مشکلات یا مسائلی مثل افسردگی و ناامیدی.
منبع: امیدوار، احمد و صارمی، علی اکبر. ( ۱۳۸۱ )، اعتیاد به اینترنت. مشهد: نشر تمرین.