هذیان ها عقاید غلطی هستند که با هوش یا پیشینه فرهنگی فرد هماهنگ نیستند و بر استنباط غلط شخص از واقعیت بیرونی متکی است. هذیان(delusion) باورهای عمیقی و ثابت شده ای هستند، که می توانند کاذب یا خیالی باشند. این باورها با وجود اطلاعات نادرست یا شواهد متناقض توسط فرد همچنان حفظ می شود. این افراد نمی توانند واقعیت را از شرایط غیر واقعی تشخیص دهند.
به رغم تلاش دیگران برای متقاعد کردن فرد که این عقاید غیرمنطقی اند، او هذیان هایی دارد که در برابر دیدگاه های منطقی، بسیار مقاوم هستند. متخصص بالینی برای مشخص کردن وجود تفکر هذیانی، باید از هوش و پیشینه فرهنگی شخص آگاه باشد. برای مثال، خانمی بسیار مذهبی ممکن است به معجزات اعتقاد داشته باشد، در حالیکه افرادی که با مذهب او آشنا نیستند شاید آن را هذیانی بدانند.
هذیان‌ها به دو دسته کلی هذیان‌های عجیب و غریب و هذیان‌های غیر عجیب و غریب تقسیم می‌شوند. هذیان‌های عجیب به هذیان‌هایی اطلاق می‌شود که خیلی ناممکن است و به طور کلی با تجارب عادی زندگی جور در نمی‌آید. برای نمونه باور به اینکه نیرویی خارجی، اعضا و جوارح داخلی فرد را با اعضا و جوارح شخص دیگری جایگزین کرده، بدون اینکه زخم یا آثاری روی بدن بیمار بجا گذاشته باشد، از جمله هذیان عجیب است. هذیان غیر عجیب و غریب به هذیانی گفته می‌شود که علی رغم اینکه شواهد آن را نقض می‌کنند اما اتفاق افتادن آن ممکن است. برای نمونه فردی باور دارد که تحت تعقیب پلیس قرار گرفته است.
انواع هذیان
همه این هذیان ها نوعی عقیده غلط را شامل می شوند؛ یعنی، آن ها با واقعیت بیرونی نمی خوانند و برای هیچ کس به جز فردی که به آن ها اعتقاد دارد، اعتبار ندارند.
عظمت، خودبزرگ بینی : درک بسیار اغراق آمیز از اهمیت خود. این گونه هذیان ها از عقاید مربوط به اینکه شخص نقش مهمی در جامعه دارد تا اعتقاد به اینکه فرد واقعا عیسی مسیح، ناپلئون یا هیتلر است، گسترش دارند.
کنترل : این احساس که فرد توسط دیگران یا حتی توسط دستگاه ها یا تجهیزات کنترل می شود.
نیست گرایی : این احساس که فرد، دیگران یا دنیا وجود ندارد. معمولا این هذیان با احساس های عدم واقعیت همراه است و فرد در این فکر جذب می شود که او فقط بخشی از یک رویاست.
انتساب به خود : اعتقاد به اینکه رفتار دیگران یا رویدادهای خاص، با فرد ارتباط شخصی دارند.
گزند و آسیب : اعتقاد شخص به اینکه فرد یا افراد دیگر سعی دارند به او یا خانواده و یا گروه اجتماعی وی آسیب برسانند.
سرزنش خود : احساس ندامت بدون دلیل موجه. مردی به علت اعمال ظالمانه یا گناه آلودی که باور دارد مرتکب شده است، خود را مسئول قحطی در آفریقا می داند.
تنی، جسمی : نگرانی های نامناسب درباره بدن که معمولا با یک بیماری ارتباط دارند.
فقر : اعتقاد به اینکه فرد هیچ اموال مادی با ارزشی ندارد.
خیانت، بی وفایی : عقیده ای کاذب که معمولا با حسادت بیمارگون همراه است و این اعتقاد را شامل می شود که معشوق فرد، خیانتکار است.
انتشار فکر : اعتقاد فرد با اینکه افکارش از طریق رسانه های گروهی به آگاهی دیگران می رسد.
تزریق فکر : اعتقاد به اینکه افکار توسط نیروهای خارجی به ذهن فرد تزریق می شوند.
ربایش فکر : اعتقاد به اینکه افکار از ذهن فرد برداشته شده اند.
دیگر هذیان ها: هذیان نظام یافته، هذیان جنون جنسی، هذیان دروغ پردازی خیالی و ……
منبع: آسیب شناسی روانی / مولفان: هالجین و ویتبورن – ترجمه یحیی سید محمدی