نویسنده : رزیتا شواخ
فروید آنچه را در کتب دیگران درمورد آداب و رسوم و احساسات و تفکرات و خلاصه طرز زندگی مردمان اولیه خوانده بود با نتایجی که از احوال بیماران روانی بدست آورده بود مقایسه نمود و به این نتیجه رسید که سازمان فکری و احساسی مردمان اولیه با بیماران روانی وجوه مشترک دارد. مثلا بیمار روانی برای فکر و اندیشه ، قدرت فراگیر و غیر قابل تحدیدی قائل است. اگر فکر کنم کسی خواهد مرد به یقین خواهد مرد. در مردمان اولیه نیز چنین فکری بوده است که اگر به تصویر گراز تیر بزنند به خود گراز تیر زده اند.
فروید دریافت که بین عشق و کین (تضاد احساسات) در مردمان اولیه فاصله چندانی نیست.(از طرفی سر دشمن را جدا می کنند و از طرف دیگر در برابر سر بریده و پوست کنده شده او زانو می زنند و به زاری می پردازند و به خاطر این کار طلب بخشش می نمایند……مانند عقده اودیپ)
توتم چیست؟
بطور کلی حیوانیست خوردنی،بی آزار یا خطرناک و وحشتناک (توتم بندرت گیاه یا نیرویی طبیعی مانند باران یا آب است.) که با همه گروه رابطه ویژه دارد. توتم در وهله نخست جد گروه و در وهله دوم فرشته نگهبان و حامی آن است و برای آنها پیام های غیبی می فرستد و در عین حال برای دیگران خطرناک است. فرزندان خود را می شناسد و انها را مصون نگه می دارد. برعکس کسانی که توتم واحد دارند این وظیفه مقدس را دارند که توتم خود را نکشند و یا از بین نبرند و از گوشت آن نخورند(یا به طریق دیگر از آن استفاده نکنند) وگرنه از مکافات عمل خود در امان نخواهند بود. توتم به ارث به نسل های بعدی منتقل خواهد شد.
تابو وحشت مقدس
تابو(تقدس درعین ناپاکی) پایه ظاهرا یک نظریه است: پاره ای از افراد و اشیاء دارای نیروی خطرناکی اند مانند یک چیز مسری که با تماس منتقل می شوند. برخی افراد یا اشیاء نیروی بیشتری دارند ، چیزی که از همه عجیب تر است اگر کسی دچار این بدبختی شود که از تابویی هتک حرمت کند ،خود نیز ممنوع و حرام می شود. گویی همه بار خطرناک یکجا به او منتقل می شود .
نخستین و جالب ترین شباهت میان ممنوعیت های وسواسی و تابویی این است که هر دو دسته ظاهرا فاقد علت موجه و واجد ریشه های اسرار آمیز اند. ممنوعیت ها روزی ،یک دفعه ظاهر می شوند و از آن پس فرد خود را مجبور می بیند که از آنها اطاعت کند. مناسک یا تشریفاتی که در وسواس هستند ،مانند تنوع در ممنوعیت های آداب و رسوم تابویی باز یافته می شوند.شباهت های بین آداب و رسوم تابویی و علائم مرضی بیماری وسواس موارد زیر می باشد:
- فقدان هر نوع دلیلی که موجب ممنوعیت شده باشد
- استقامت آنها بر اساس یک وجوب درونی
- سهولت انتقالی و واگیری اشیاء ممنوعه
- وجود اعمال و فرمان های مناسکی ناشی از ممنوعیت ها
یکی از عجیب ترین ودر عین حال آموزنده ترین آداب تابویی ممنوعیت به زبان آوردن نام مردگان است. در افکار ناخود اگاه اسامی جایگاه مهمی دارند. بیماران وسواسی در قبال اسامی رفتاری نظیر وحشیان دارند،اینان مانند سایر بیماران روانی نسبت به ادراک سمعی و یا پاره ای از کلمات و اسامی، عقده ای از حساسیت از خودشان نشان می دهند. بسیاری از اختلالاتشان از خط مشئ و رفتارشان نسبت به نام خودشان سر چشمه می گیرد، بیمارانی که از ترس اینکه مبادا قسمتی از شخصیتشان با نوشتن نامشان دست کسی بیفتد،هرگز نامشان را نمی نوشتند.
منبع: زیگموند،فروید.توتم وتابو.ترجمه ایرج پور باقری،انتشارات آسیا ،۱۳۶۲