در نزد سوسور، کوچکترین واحد زبان شناسی نشانه است . هر نشانه از دو جز تشکیل شده : دال : صورت صوتی و مدلول : مفهوم ذهنی که به واسطه یک صورت صوتی شکل می گیرد. دال و مدلول با اتصال به هم مرجعی کاملاً ذهنی را به وجود می آورند که اشیاء خارجی به آن ارجاع داده می شوند، برای مثال اسب در طبیعت تا زمانی معنی منسجمی برای ما پیدا می کند که یک مرجع و نشانه در ساختار زبانی ما داشته باشند .نشانه ها از طریق تفاوتی که در یک ساخت زبانی و در رابطه ای افتراقی با هم دارند دارای بار معنایی می شوند برای مثال اسب ، اسب است چون گاو ، سگ و غیره نیست .
از نظر سوسور یک دال همیشه مدلول منحصر به فرد و جدایی ناپذیر خود را دارد . لکان با پیش کشیدن مفهوم ضمیر ناآگاه از سوسور فراتر رفت . به نوعی که ضمیر ناآگاه نیز واجد ساخت زبانی است و زبان آن زبان غیر است . بیمار در جریان لغزش های زبانی و رویاهای خود چیزی را بیان میکند و میخواهد در حالی که چیز دیگری را بیان کرده و خواهان است .(میل ، میل دیگری است ) که روانکاو باید از آن گره گشایی کند .
این نگرش لکان مورد توجه لاکلائو قرار گرفت : گفتمان ها بر ساخت زبانی نظارت می کنند ، اینکه نشانه ها در کجا قرار بگیرند و چه معنایی را شکل بدهند که حقایق بیرونی بتوانند بر آن دلالت کند .همچنین گفتمان‌ها به این مطلب اشاره دارند که حقایق ثابت بیرونی وجود ندارد . بنابراین، جهان و کنش های اجتماعی محصول گفتمان‌ها است ، کنش هایی مثل راست گفتن و دروغ گفتن. بیرون از گفتمان چیزی جز نشانه های سردرگم وجود ندارد .نشانه ها زمانی معنا پیدا می کنند که تحت نظارت گفتمان در یک ساخت قرار بگیرند .
گفتمان چه طور عمل می کند ؟
برای مثال هر سه کشور جمهوری اسلامی ایران ،جمهوری دموکراتیک خلق کره شمالی و آمریکا خود را کشورهایی دارای نظام دموکراسی معرفی می کند . دموکراسی در اینجا یک دال شناور است . یعنی دارای معناهای غیر منسجم می باشد و به وسیله ی دوخته شدن به یک ابردال (جمهوری اسلامی ، جمهوری دموکراتیک و لیبرال دموکراسی ) دارای معنای منسجم و واحدی می شوند . هر سه می توانند ادعا کنند که کشورهای دموکراتی هستند بدون اینکه دروغی گفته باشند . این در حالی است که در گفتمان آنارشیسم دال دموکراسی به عنوان دیکتاتوری اکثریت پس زده می شود و در میدان گفتمانی (متخاصم ) قرار می گیرند .
همه ی این جهد و تلاش ها چه پس زدن دموکراسی و چه جذب آن به کمک یک ابر دال برای پر کردن یک دال خالی است ، دال خالی آزادی. دال خالی بیانگر یک فضای خالی است و به عبارتی نشان از امر غایبی دارد. کارکرد دال خالی همانند ابژه کوچک a در روانکاوی لکان است که آرزومندی بشری تماماً معطوف به پر کردن این فضای خالی است. این خالی بودن موجب پویایی آرزومندی در بشر می شود .این دال خالی معنای خود را از تقاضایی که برایشان وجود دارد می گیرند . امکان دارد تقاضایی که در گفتمان لیبرال دموکراسی وجود دارد با تقاضا گفتمان جمهوری اسلامی در تناقض باشد و هر یک، دیگری را به نقض دال تهی (آزادی) محکوم کنند .
لویناس می گوید : وقتی با سوژه ای دیگری روبه رو می شویم هرگز دوسویگی متوازنی وجود ندارد . پس سیاست دروغ نمی گوید تا وقتی که در مرزهای گفتمانی خویش سخن بگوید چون راست و دروغی خارج از گفتمان وجود ندارد . بلکه این زبان است که در پایه ترین شکل (گفتمان) دروغ است.
Meisam Shaiestefar