آلودگی در تحلیل رفتار متقابل

1. آلودگی : که آسیب از نوع محتوایی صورت می گیرد
2. طرد : که تمام یک حالت شخصیتی مورد تهدید قرار می گیرد.
3. تسلط : که در آن قدرتمندی نامناسب یکی از حالت های شخصیتی است.

آسیب شناسی روانی (آلودگی)

در آلودگی، حد و مرز بین والد، بالغ و کودک بسیار شکننده است؛ به عنوان مثال «بالغ» گرفتار اطلاعات والد و کودک می شود و نمی تواند رفتاری مستقل از سایر حالت های شخصیتی خود داشته باشد. گاهی ممکن است «بالغ» تحت فشار زیاد، آسیب ببیند تا حدی که عقاید و نظریات والد و احساسات نامناسب کودک بر او مستولی شود؛ بنابراین تفکر روشن بالغ گاهی از طرف «والد» یا «کودک» و یا هر دو آلوده می شود.

آلودگی به دخول و تداخل والد در بالغ یا کودک در بالغ اشاره دارد؛ یعنی این بالغ است که مورد تهاجم قرار می گیرد. این وضعیت را می توان در تصویر دید. (توجه کنید که دایره های تصویر از بالا به پایین به ترتیب نشانگر والد، بالغ و کودک هستند)

۱- در آلودگی به کودک

ما شاهد ترسها، افکار جادویی، خرافات، تنفرهای بی جا و مسائلی از این دست هستیم که دلیل به وجود آمدن این وضعیتها تداخل کودک در بالغ است به طوری که افکار و صفات و رفتارهای کودک که در قسمت متداخل با بالغ قرار می گیرند به اشتباه ، توسط فرد بالغانه فرض می شوند و به این ترتیب فرد خرافات را که جزء رفتارهای کودک است، بالغانه در نظر می گیرد و روی این خرافات اصرار می کند و آنها را در زندگی به عنوان اعمال بالغانه و منطقی به کار می گیرد.

۲- در آلودگی به والد

ما شاهد اصرار بر منطقی بودن اموری که برایشان دلیل منطقی وجود ندارد، هستیم. دلیل این وضعیت این است که بر اثر نفوذ قسمتی از والد در بالغ و تداخلی که بوجود می آید، فرد، بعضی از صفات و رفتارهای والد که در قسمت متداخل با بالغ قرار می گیرند را به اشتباه به وسیله بالغ درک می کند و آنها را بالغانه فرض می کند و این باعث می شود که فرد، امور غیر منطقی و والدانه را منطقی و بالغانه بداند و آنها را به عنوان اعمال بالغانه و منطقی در رفتار خود به کار ببندد.

۳- در آلودگی به کودک و به والد

تمام آن چیزی که در دو مورد آلودگی به والد و آلودگی به کودک یعنی موارد ۱ و ۲ ، روی می دهد، اینبار در یک فرد و به طور همزمان به وجود می آید.

درمان آلودگی

یک درمانگر اقدام به تعیین منطقه آلودگی در بالغ می کند. برای مثال در مورد آلودگی به والد، درمانگر سعی می کند حدود و مرز بین والد و بالغ را دوباره تعیین و پر رنگ کند تا منطقه متداخل شناسایی شود، سپس اقدام به پاکسازی آن منطقه می کند یعنی با مشخص کردن مرزها، باعث می شود که افکار یا رفتار والدانه، بعد از این بالغانه فرض نشوند.

رایج ترین تکنیک های TA عبارتند از: رفع آلودگی، باز تصمیم گیری، و از بین بردن آشفتگی‌ها.

آلودگی زدایی مبتنی بر نوعی آمیختگی ناسالم کودک و والد مراجع با حالت بالغ وی در اینجا و اکنون است. با کمک روشن سازی و رویارویی، باورهای نامناسب ناشی از برداشت‌های گذشته و حال از واقعیت را شناسایی می کنیم. بنابراین آگاهی مراجع را از تفاوت‌ها و مرزهای میان حالات شخصیت افزایش می دهیم، نفوذ و کنترل «بالغ» را تقویت می کنیم و منابع موجود برای حل مساله را در زندگی روزمره گسترش می دهیم. مثلا فردی که برای بدرفتاری هایش احساس گناه می کند، از وی می خواهیم در مورد بدی بدرفتاری هایش و اینکه هر انسانی ممکن است دچار خشونت شود، صحبت کند.

وقتی درمان بر درگیری هیجانی «کودک» تمرکز می کند، درمانگر تلاش می کند تا مراجع را به صورت یک کل یکپارچه سازد (رفع آشفتگی ها). «کودک» به افکار و احساسات و رفتارهایی می پردازد که در دوران کودکی از ابراز آنها ممانعت به عمل آمده است. با استفاده از روش های تخلیه هیجانی و تکنیک دو صندلی، «کودک» می تواند با کلمات و عبارات، احساسات خود را از آلودگی با «بالغ» رها سازد، به این معنی که مراجع می تواند دوباره احساسات واقعی از دست رفته خود را کشف کند و دریابد که چگونه این تعارض درونی رخ داده و منجر به احساسات غیر اصیل (خشم، اضطراب، افسردگی، نشخوار فکری و …) گردیده است.

باز تصمیم گیری‌های اولیه کودک ناشی از ظرفیت محدود بقا و نفوذ قدرتمند پدر و مادر است. نیازها و احساسات ارضا نشده، از زندگی آگاهانه «بالغ» واپس رانده شده اند. در باز تصمیم گیری، در حالی که فرد در حالت «کودک» قرار دارد، «بالغ» به طور کامل از سایر فرصت‌ها و منابع موجود برای رسیدن به نیازهای خود اگاه است و سپس می‌تواند بر اساس فکر و احساس خود تصمیم به تغییر تصمیم اولیه بگیرد.

نکته مهم: نباید چنین تصور شود که رفتارهای کودکانه و والدانه مطلقا ناسالم هستند. در شکل صحیح و سالم هر یک از رفتارهای کودکانه و والدانه باید در جای خود خرج شوند؛ به این معنی که در شرایط سلامت، رفتارها و خصوصیات کودکانه و والدانه هم بروز داده می شوند، منتهی در جای خود و تحت اشراف بالغ.

منبع: اریک برن، تحلیل رفتار متقابل، ترجمه اسماعیل فصیح