داشتن حافظه قوی‌تر
چگونه مطالعه کنیم تا حافظه بهتری داشته باشیم؟
حافظه، شبکه‌ای از سلول‌های مغزی است که در سرتاسر مناطق مغز گسترده است و همواره به‌روز می‌شود.
در این مطلب به چند روش کارآمد برای داشتن حافظه قوی‌تر اشاره می‌شود. افرادی که حافظه قوی دارند، باهوش‌تر نیستند، فقط به فنون بیشتری برای بهسازی حافظه مسلط هستند.
۱- بیان اهمیت مطلب: برای اینکه حافظه شما پذیرای اطلاعات جدید باشد، سعی کنید در ابتدا، درباره اهمیت آن، اطلاعات کسب کنید. مطالب مهم و کاربردی، دوست‌داشتنی هستند. چیزی را که دوست نداشته باشیم، به راحتی رمزگردانی نمی‌شوند.
۲- پرهیز از هم زمانی چند فعالیت (توجه ناقص): به اطلاعات توجه دقیق داشته باشید. بیشتر افرادی که می‌گویند حافظه ما ضعیف است، مشکل حافظه ندارند، بلکه مشکل توجه دارند. از انتخاب همزمان چند ماده اطلاعاتی پرهیز کنید. وقتی همزمان چند موضوع را به حافظه می‌سپاریم، حاصل آن شکل‌گیری حافظه‌های ضعیف از موضوع‌های مختلف است.
۳- مرور کارآمد: برای کنترل اثر گذشت زمان، از مرور مناسب استفاده کنید. مرور یعنی اینکه مطالب گذشته را تکرار کنیم. در مرور مطالب، در هر بار از خودتان بپرسید این بار به چه مفهوم جدیدی رسیدم که در دفعات گذشته به آن دست نیافتم. مرور مطالب فراتر از تکرار صرف است.
۴- کاهش فاصله زمانی بین یادگیری یک مطلب و یادآوری آن: برای کنترل اثر گذشت زمان، نباید فاصله مرور مطالب بیشتر از شش یا هفت ساعت باشد. بیشترین فراموشی در ساعات نخست بعد از یادگیری رخ می‌دهد؛ بنابراین، بهترین زمان مرور مطالب، چند ساعت بعد از یادگیری است.
۵- کاهش اثر تداخل مطالب: برای کنترل اثر تداخل، یادگیری عمیق داشته باشید. سعی کنید، علاوه بر واژگان، معانی آنها را هم بفهمید. وقتی که ابیات شعری را حفظ می‌کنید، گاهی اوقات بیت‌های مختلف یا مصرع هر بیت را جابه‌جا می‌کنید. علت آن، یادگیری سطحی و درنتیجه تداخل اطلاعات است.
۶- یادگیری با استراحت: برای کنترل اثر تداخل، از یادگیری بافاصله استفاده کنید. یادگیری جدید مانع یادآوری قبلی می‌شود. یادگیری با فاصله، اثر تداخل را کاهش می‌دهد.
۷- ساماندهی مطالب: منظور از ساماندهی، نظم‌بخشی و قفسه‌بندی اطلاعات است. در کتابخانه‌های فاقد فهرست‌نویسی، با اینکه همه کتاب‌ها در آن هست، به‌راحتی نمی‌توان کتاب موردنظر را پیدا کرد. حافظه بدون نظم و انضباط، همانند کتابخانه بدون فهرست‌نویسی است.
۸- استفاده از رمزگردانی معنادار: اگر اطلاعات را به‌صورت معنایی تبدیل و از معانی مختلف برای سپردن به حافظه استفاده کنید، مطالب، دیرتر فراموش می‌شوند. حفظ عدد هشت رقمی ۱۳۸۱۲۰۰۲ به ترتیب می‌تواند سال تولد شما به دو صورت میلادی (۲۰۰۲) و شمسی (۱۳۸۱) باشد.
۹- مطالعه چند حسی: رمزگردانی بیشتر مطالب به صورت شنیداری است. اگر همین اطلاعات به صورت دیداری هم رمزگردانی شوند، رمزگردانی قوی‌تر می‌شود. مثلا فرض کنید قصد دارید نام محصولات کشاورزی صادراتی کشورهای اسلامی را حفظ کنید. اگر صادرات کشور پاکستان سه محصول برنج، پنبه و انبه باشد، حفظ آنها ممکن است با صادرات محصولات کشاورزی سایر کشورها تداخل کند. تصور یک فرد پاکستانی در حالی که به یک بالش پنبه‌ای تکیه داده و دو ظرف حاوی برنج و انبه پیش روی او باشد، احتمال تداخل را کمتر می‌کند. در این مثال، علاوه بر رمز شنیداری، از رمز دیداری هم استفاده شده است.
۱۰- روش پس خبا: از فنون بهسازی حافظه استفاده کنید. این روش از حروف اول پنج فن تشکیل شده است.
- پیش‌خوانی. مطالب هر فصل را پیش‌خوانی کنید تا برداشت کلی داشته باشید.
- سؤال کردن. سعی کنید در مورد متن چند سؤال کلیدی داشته باشید.
- خواندن. مطالب را به دقت بخوانید تا بتوانید به پرسش‌ها پاسخ دهید
- به خود پس دادن. جواب‌ها را بیان کنید و در صورت لزوم دوباره متن را بخوانید
- آزمون. به صورت منظم یادآوری اطلاعات را آزمایش کنید
۱۱- استفاده از چند روش حرکتی: راه رفتن، یادداشت‌برداری، برجسته کردن مفاهیم، خلاصه‌نویسی، رسم نمودار و حرکاتی از این قبیل، بسیار مفید است. بسیاری از دانش آموزان به هنگام مطالعه دوست دارند فضایی را به‌صورت رفت و برگشت طی کنند و آن مطلب موردنظر را با راه رفتن بیاموزند.
۱۲- بسط معنایی: جامد یعنی چه؟ برای ذخیره شدن پاسخ درست این مفهوم، هر چه مثال‌های بیشتری داشته باشیم، مفهوم موردنظر بهتر از سایر مفاهیم در حافظه می‌ماند. فرض کنید فردی در آموزش مواد و حالات آن می‌گوید: مواد شامل جامد، مایع و گاز است. در تعریف جامد می‌گوید: جامد ماده‌ای است که شکل آن تابع شکل ظرف آن نیست؛ مثلاً پاک‌کن یک ماده جامد است. اگر آن را در ظرف‌های مختلف قرار دهیم، شکل پاک‌کن تغییر نمی‌کند. حال اگر این فرد، علاوه بر پاک‌کن، از مثال‌های بیشتری برای بیان مفهوم جامد استفاده کند، از روش بسط معنایی استفاده کرده است.
مریم از پدرش می‌پرسد: «سونامی» چیست؟ پدر پاسخ می‌دهد: پیشروی آب را در خشکی سونامی می‌گویند. مریم می‌گوید: به نظرم این تعریف واژه خلیج است، پس با سونامی چه تفاوتی دارد. پدر پاسخ می‌دهد: در دریا هم زلزله رخ می‌دهد. با وقوع زلزله دریایی، موج‌های بزرگی ایجاد می‌شود که به سواحل رسیده و ویرانی زیادی به بار می‌آورد. البته آب دوباره به دریا بازمی‌گردد اما خلیج در طی میلیون‌ها سال تشکیل‌شده است. مریم گفت: اکنون که توضیح دادید، متوجه شدم. در این مثال، با بیان مفهوم زلزله، بسط معنایی صورت گرفت و تفاوت دو مفهوم سونامی و خلیج معلوم شد.
۱۳- تمایز بخشی: منظور از تمایز بخشی، برجسته کردن تفاوت‌های دو مفهوم به لحاظ ظاهری و معنایی است. در مثال مربوط به مفهوم جامد، وقتی معلم یک لیوان آب را در ظرف‌های متعدد می‌ریزد، دانش آموزان می‌بینند که شکل آب، برخلاف پاک‌کن، تابع شکل ظرف‌های مختلف است. آب، یک مثال قابل تمایز برای تعریف جامد است. با طرح مثال آب، تعریف مفهوم جامد از مایع متمایز می‌شود.
۱۴- برگردان به زبان خودتان: اصرار بر حفظ واژگان کتاب، فراموشی بیشتری به دنبال دارد. برای اینکه دچار فراموشی نشویم بهتر است مطالب یاد گرفته را به زبان خودمانی برای خود بازگو کنیم.
منبع : کتاب روانشناسی پایه ۱۱ دبیرستان
هک حافظه: دست‌کاری و کاشت خاطرات با فریب ذهن
هکرها و دانشمندان حافظه می‌گویند می‌توان خاطرات نادرست را در ذهن هر انسانی کاشت. عموم انسان‌ها به خاطره‌ها همچون کپسول‌های بی‌نقصی از زمان می‌نگرند که گذشته ما را در خود ذخیره کرده‌اند. ما با مرور خاطره‌ها می‌دانیم که هستیم و چه کارهایی در زندگی کرده‌ایم. اما مساله بسیار پیچیده‌تر از این‌هاست. هکرهای حافظه می‌گویند کاشتن خاطره‌ای نادرست و ناموجود در ذهن هر فردی، به طور هشداردهنده‌ای ساده است.
جولیا شاو، روانشناس مجرمان و متخصص حافظه و خاطره، می‌گوید می‌توان با تکنیک‌های خاطره‌سازی، به انسان‌ها القا کرد که کاری را در گذشته انجام داده‌اند، بدون اینکه حتی به انجام دادن آن فکر کرده باشند. او که نویسنده کتاب “توهم حافظه” است، می‌گوید: «حافظه، شبکه‌ای از سلول‌های مغزی است که در سرتاسر مناطق مغز گسترده است و همواره به‌روز می‌شود.»
با قابلیت ثبت و یادآوری خاطرات، انسان‌ها می‌توانند مهارت‌های گوناگون را فراگیرند و نکات جدید بیاموزند، اما همین قابلیت آن‌قدر آسیب‌پذیر است که می‌تواند نقطه آغاز نفوذ به خاطرات و دست‌کاری آنها باشد. به اعتقاد جولیا شاو، «هربار که شما خاطره‌ای را تعریف می‌کنید، با روایت جزئیات جدید که ممکن است ساخته ذهن‌تان باشد، حافظه را تغییر می‌دهید.»
او به مثالی راه‌گشا اشاره می‌کند: «اگر فکر می‌کنید که از زمانی که دو سال و نیمه بودید خاطره‌ای به یاد دارید، این خاطره‌ای نادرست است. ذهن کودک در آن سن هنوز برای ذخیره‌سازی خاطرات آماده نیست. اما اگر عکسی از آن روزها داشته باشید، این توهم در شما بروز می‌کند که آن لحظه را به یاد می‌آورید. به همین سادگی می‌توان خاطرات را درونی کرد.»
نفوذ به حافظه و کاشت خاطرات می‌تواند پی‌آمدهایی جدی برای سیستم قضایی و تعقیب مجرمان داشته باشد. جولیا شاو می‌گوید با هک حافظه می‌توان فرد را اقناع کرد که مرتکب جرمی شده که هرگز رخ نداده است. او می‌گوید این کار را انجام می‌دهد تا نشان دهد که فرآیند بازجویی در دادرسی می‌تواند خاطرات را تحریف کند. به این ترتیب که شما آن‌قدر یک موضوع را تکرار می‌کنید تا تخیل فرد با حافظه‌اش درهم آمیزد و در نهایت تسلیم تصویری شود که برایش ساخته شده است.
وقتی تخیل با خاطره درآمیزد، حافظه تسلیم می‌شود و درها را به روی نفوذگران می‌گشاید. دیگر تفکیک خیال و واقعیت ناممکن می‌شود و فرد واقعا فکر می‌کند که آنچه به او القا شده بخشی از خاطره‌هایش است. همین پدیده می‌تواند رویدادهایی نظیر «خاطرات ناممکن» را توضیح دهد: وقتی فرد تصور می‌کند که ذهن و جهانش در تسخیر موجودات فرازمینی است، یا فیلمی دیده که به رویاهایش هم راه یافته و پس از آن گمان می‌کند که دنیای فیلم به دنیای واقعی پیوند خورده است.
نفوذ به خاطرات می‌تواند جنبه‌های درمانی هم داشته باشد. از همین ترفندها می‌توان برای «حذف احساسات مرتبط با خاطرات منفی» بهره گرفت. اگر یک جدایی در زندگی کسی چنان ویرانگر باشد که بتواند جان و روانش را مختل کند، می‌توان آن خاطره و احساسات مرتبط با آن را از حافظه زدود. برای مثال دانشمندان توانسته‌اند با بهره‌گیری از “اپتوژنتیکس” (تکنیکی که در آن با استفاده از نور بخش‌هایی از مغز موش‌ها را در آزمایشگاه روشن و خاموش می‌کنند) هراس مرتبط با خاطره‌های بد را از ذهن موش‌ها پاک کنند. این کار هنوز روی انسان‌ها انجام نشده، چون نیازمند ایجاد سوراخی بزرگ در جمجمه است. اما این کار ممکن است.
با این توضیحات، آیا آنچه به عنوان حافظه می‌شناسیم مرجعی معتبر برای شناخت ما است؟ جولیا شاو می‌گوید: «واقعیت چیزی نیست جز برداشت و دریافت شما، ناب و بی‌دخل و تصرف. دریافت واقعیت تجربه‌ای کاملا شخصی است. هر روز که شما از خواب بیدار می‌شوید، آدم جدیدی هستید چون دریافت‌تان از واقعیت متفاوت است.»
منبع : دویچه وله فارسی