سه ویژگی تله های زندگی :
تله های زندگی (طرح واره ها) سه ویژگی دارند که می توانیم با این سه ویژگی، آنها را بشناسیم:
۱- طرح واره ها الگوها یا درون مایه های دیرپای زندگی هستند.
۲- طرح واره ها خود آسیب رسان هستند.
۳- طرح واره ها برای بقای خودشان می جنگند.
طرح واره، الگو یا مضمونی است که در دوران کودکی شکل گرفته است و خودش را در طول زندگی به فرد تحمیل می کند. اگر در دام تله ی زندگی یا طرح واره افتاده باشید ارمغان شما در دوران بزرگسالی باز آفرینی شرایط دوران کودکی است، همان شرایطی که برای شما آسیب زا و مشکل آفرین بوده است.
طرح واره ها خود آسیب رسان هستند. افراد مثل پروانه ای به دور شمع می گردند: دائما به سمت شرایطی جذب می شوند که به گذشته ی زندگیشان شباهت زیادی دارد. طرح واره ها می توانند به هویت، سلامت و ارتباط اجتماعی، شغل و حالت های خلقی صدمه بزنند. تله ی زندگی تمام ابعاد زندگی را زیر سیطره ی نفوذ خود در می آورد.
طرح واره برای بقای خودش سخت تلاش می کند. کششی قوی در فرد برای حفظ طرح واره وجود دارد. این حالت بخشی از میل انسان به هماهنگی و ثبات است. می توانیم طرح واره را بشناسیم. اگرچه طرح واره دردناک و مشکل آفرین است اما برای افراد عادی و معمولی شده است. بنابراین تغییر آنها کاری سخت و طاقت فرساست. از همه ی اینها گذشته در دوران کودکی این طرح واره ها به عنوان راه های انطباقی در خانواده ی ناسازگار در نظر گرفته می شوند. در دوران کودکی این تله ها واقع بینانه بوده اند. مشکل اینجاست که با اینکه در حال حاضر فایده ی چندانی ندارند و راههای زیادی پیش رو داریم اما سفت و سخت به دنبال تداوم این طرح واره ها هستیم.
عواملی در شکل گیری طرح واره ها نقش بازی می کنند. اولین عامل، خلق و خو است که ذاتی و سرشتی در نظر گرفته می شود. میراث عاطفی ما باعث می شود که در قبال رویدادها به سبک و سیاق خاصی, واکنش هیجانی نشان دهیم.
نظیر سایر ویژگی های فطری، در خلق و خو نیز اصل تفاوت های فردی به شدت حاکم است. خلق و خو دامنه ای از هیجان ها را در بر می گیرد. اعتقاد بر این است که خلق و خویی که به ارث می بریم در شکل گیری طرح واره نقش دارد.
ابعاد احتمالی خلق و خو
خجالتی – معاشرتی
منفعل – پرخاشگر
بی احساس – احساساتی
نگران – شجاع
حساس – آسیب پذیر
ممکن است فکر کنید که خلق و خوی شما ترکیبی از این ابعاد است. خلق و خو ابعاد دیگری نیز دارد که ما هنوز آنها را نشناخته ایم.
نظریه پردازان مهم ترین عامل موثر محیطی را خانواده در نظر گرفته اند. پویایی های خانواده اصلی ما تشکیل دهنده ی پویایی های دنیای اولیه ما بوده اند. زمانی که در شرایط فعلی در دام تله ی زندگی می افتیم تقریبا همیشه بازسازی صحنه ای از پویایی های خانواده مان در دوران کودکی است. مدرسه، همسالان و جامعه سایر عوامل تاثیر گذار بر زندگی هستند. اما خانواده در این بین جایگاه خاصی دارد. زمانی که محیط اولیه خانواده مخرب و ناخوشایند باشد به شکل گیری طرح واره ها کمک می کند.
وراثت و محیط بر یکدیگر اثر می گذارند. عوامل مخرب دوران کودکی با ابعاد خاصی از خلق و خو در شکل گیری طرح واره دست به دست هم می دهند. خلق و خوی ما تا حدی تعیین می کند که والدین و دیگران چگونه با ما رفتار کنند. به عنوان مثال اغلب یکی از فرزندان سوژه ی بدرفتاری می شود. حتی خلق و خوی ما در چگونگی تاثیر پذیری از درمان نیز نقش دارد. با فرض محیط یکسان، دو کودک می توانند واکنش های متفاوتی به این محیط یکسان نشان بدهند. ممکن است هر دوی این کودکان با بدرفتاری مواجه شوند. اما یکی از آنها منفعلانه برخورد می کند و دیگری از حق خودش دفاع می کند.
منبع: زندگی خود را دوباره بیافرینید / جفری یانگ / مترجم: حسن حمیدپور .