نشانه ها و تشخیص اوتیسم
دوم آوریل، ۱۳ فروردین، روز جهانی اوتیسم است.
اختلال طیف اوتیسم، یک اختلال رشدی است که در سلول های مغزی رخ می‌دهد و ارتباطات اجتماعی و رفتار فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و با نام درخود ماندگی نیز شناخته می‌شود.
اختلال طیف اوتیسم(Autism Spectrum Disorder) یک بیماری عصبی- رشدی است که توانایی فرد را در ارتباط، تعامل و داشتن رفتار مناسب با دیگران در موقعیت های اجتماعی تحت تاثیر قرار می دهد. این اختلال در پسرها پنج برابر شایع تر از دختران است. اوتیسم با ضعف در مهارت های اجتماعی، ارتباط و رفتارهای خاص و تکراری نظیر تکان دادن دست ها و پافشاری بر همانندی و یکنواختی، شناخته می شود. همچنین بسیاری از این کودکان پاسخ های حسی غیر معمول بروز داده، ممکن است از روشنایی زیاد فاصله بگیرند و یا متوجه نابه سامانی و پیچ و تاب لباس خود نشوند.
در نسخه های قدیمی تر راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی(DSM)، اختلال اوتیسم، سندروم آسپرگر، اختلال نافذ رشد غیر طبقه بندی شده(PDD-NOS) و اختلال گسیختگی کودکی به عنوان بیماری های جداگانه تشخیص داده می شدند. اما طبق گزارش انجمن اوتیسم، متخصصان تمامی این بیماری ها را در یک گروه به نام، “اختلال طیف اوتیسم”٬ تلفیق نمودند؛ چراکه به نظر می رسد این اختلالات همگی درجاتی مختلف از یک بیماری باشند. طبق گفته موسسه ملی سلامت کودکان و رشد انسان، علی رغم بحث و جدلی که پیرامون این موضوع در جریان است، هیچ مدرکی وجود ندارد که واکسینه کردن کودکان را به پیشرفت و رشد بیماری اوتیسم مرتبط کند.
از آنجایی که افراد مبتلا به اوتیسم، انواع مختلفی از علائم را با شدت های متفاوت تجربه می‌کنند به این بیماری، اختلال طیف اوتیسم گفته می‌شود. اگر چه اوتیسم یک اختلال مادام العمر است اما درمان و ارائه خدمات می‌تواند علائم و توانایی عملکرد فرد را بهبود بخشند.
طبق dsm، افراد مبتلا به اوتیسم دارای چند دسته علائم اصلی هستند:
- مشکل در برقراری ارتباط و ایجاد تعامل با سایرین
- علایق محدود و رفتارهای تکراری
- علائمی که به توانایی عملکرد صحیح فرد در مدرسه، محیط کار و یا سایر موارد زندگی آسیب می‌رساند.
نشانه های اوتیسم
هیچ دو فرد مبتلا به اوتیسم شبیه هم نیستند، اما بسیاری از والدین هنگامی که در فرزندانشان رویدادهای رشدی مشخصی، بین ۱۸ ماهگی تا سه سالگی ندارند، به نشانه های این اختلال پی می برند. برای مثال، کودک ممکن است در برقراری ارتباط چشمی، پاسخ دادن به شنیدن اسمش و پرداختن به بازی های تخیلی مشکلاتی از خود نشان دهد.
مراقبان همچنین ممکن است متوجه شوند، کودکشان از برقراری ارتباط با دیگران لذتی نمی برد. به هر صورت اَشکال ملایم تر این اختلال، ممکن است تا زمانی که کودک بزرگ تر نشود، آشکار نگردد و در بعضی افراد حتی تا پیش از بزرگسالی، این بیماری تشخیص داده نمی شود. ممکن است این اختلالات تا زمانی که کودک به سن مدرسه برسد و شروع به رویارویی با چالش های خاصی نماید که برخی مشکلات ارتباطی و اجتماعی او را برجسته می سازد، قابل شناسایی نباشند.
تشخیص اوتیسم
فرایند تشخیص در هر فرد مبتلا به اوتیسم متفاوت از دیگری است. در برخی موارد، پزشک کودک ممکن است یک تست اوتیسم بگیرد؛ یک نظرسنجی عموما کوتاه با سوالات آری یا خیر، تا ببیند که آیا کودک در معرض خطر این اختلال هست یا نه. اگر نتایج ارزیابی مثبت باشند، خانواده کودک برای ارزیابی تشخیصی به یک متخصص ارجاع داده می شوند.
هنگام تشخیص اوتیسم، متخصصان هم بر اطلاعات ناشی از مشاهده مستقیم تکیه دارند و هم بر گزارش والدین از رفتار کودک. برای کودکان سنین بالاتر، برخی روانشناسان بالینی، به دنبال اطلاعاتی از مدرسه کودک هستند، تا سر دربیاورند که وی در خارج از خانه چگونه با دیگران تعامل می کند. متخصصان سعی دارند با جمع آوری و کنار هم گذاشتن این منابع اطلاعاتی مختلف و تلفیق آنها پی ببرند که آیا این کودک اوتیسم دارد و یا در عوض، دچار یک تاخیر عمومی در رشد است که صرفا مخصوص اوتیسم نمی باشد.
گروه دیگری از روانشناسان بالینی نیز ممکن است اختلالات اضافه ای را تشخیص دهند که عموما با اوتیسم همراه است، از جمله اختلال کم توجهی- بیش‌فعالی(ADHD)، ناتوانی فکری، صرع و افسردگی. متخصان می گویند، افرادی که دارای اختلالات ژنتیکی مشخصی از قبیل سندروم ایکس شکننده، توبروز اسکلروزیس(tuberous sclerosis complex) و سندروم انگلمن هستند نیز، احتمال ابتلا به اوتیسم را دارند.
همبودی اختلال طیف اوتیسم و اختلال ADHD
مطالعه مروری در سال ۲۰۱۴ به بررسی همبودی‌ها پرداخت؛ نتایج این مطالعه نشان داد که بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از افراد با اختلال طیف اوتیسم، علائم بیش فعالی- نقص‌توجه را نیز از خود نشان می‌دهند (به ویژه در سنین پیش دبستانی). به طور مشابه، برآوردها نشان می‌دهد دو سوم افراد با اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه ویژگی‌های اختلال طیف اوتیسم را نیز نشان می‌دهند. اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه و اختلال طیف اوتیسم هر دو اختلالات عصبی رشدی هستند که بر سیستم عصبی مرکزی که مسئول حرکت، زبان، حافظه و مهارت‌های اجتماعی و توجه و تمرکز است، تأثیر می‌گذارد. تفاوت‌های بین این دو اختلال عبارت است از، اختلال بیش‌فعالی- نقص‌توجه با اختلال در عملکرد در زمینه‌های توجه، بیش‌فعالی و تکانشگری تعریف می‌شود؛ ولی در اختلال طیف اوتیسم با اختلال عملکرد اجتماعی و رفتارهای کلیشه‌ای و تکراری مشخص می‌شود.
تمایز اوتیسم و اسکیزوفرنی :
- سن شروع متفاوت دو اختلال؛ اسکیزوفرنی در بیشتر موارد، بین سنین ۱۸ تا ۳۰ سالگی شروع می‌شود؛ اما سن شروع اوتیسم حدود ۲ سالگی است.
- اوتیسم به‌عنوان اختلال رشدی شناخته می‌شود؛ اما اسکیزوفرنی در دسته اختلالات روانی قرار می‌گیرد.
- اوتیسم با مشکلاتی در برقراری روابط و تعاملات اجتماعی، علایق بسیار محدود و بروز رفتارهای تکراری تشخیص داده می‌شود، اما اسکیزوفرنی پیچیده‌تر است و اختلال در تفکر، ادراک و رفتار دارد.
- افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، توهم و هذیان، گفتار نامنظم و مشکل در تمرکز دارند؛ اما توهم در اوتیسم وجود ندارد.
شدت بیماری اوتیسم
بیماری اوتیسم، از لحاظ شدت و ضعف علائم به ۳ سطح تقسیم می‌شوند.
- سطح ۱: بیمارانی هستند با علائمی خفیف که مهارت‌های خاصی را می‌توانند کسب کنند و در برخی از حوزه‌ها از جمله حوزه های هنری عالی هستند.
- سطح ۲: علائم بیشتری را تجربه می کنند و سخت تر آموزش پذیرند. این دسته، اکثر کودکان اوتیسم را شامل می‌شود.
- سطح ۳: سطح شدید اوتیسم، بیشترین علائم را داشته و اغلب با عقب ماندگی ذهنی مواجه هستند.
علل گسترش اختلال اوتیسم
متاسفانه تعداد کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم بصورت سالانه در حال افزایش است. این اختلال بر هر کودکی با هر نوع نژاد و ملیتی اثر می‌گذارد؛ اما برخی عوامل ژنتیکی و محیطی خطر بروز اوتیسم را افزایش خواهد داد. در ادامه به بیان برخی از علل گسترش اختلال طیف اوتیسم می‌پردازیم.
- جنسیت: براساس تحقیقات انجام شده، کودکان پسر حدود چهار برابر بیشتر از دختران در معرض خطر ابتلا به طیف اوتیسم قرار می‌گیرند.
- سابقه خانوادگی: خانواده‌هایی که دارای یک فرزند مبتلا به اختلال طیف اوتیسم هستند، نسبت به سایر خانواده‌ها در معرض خطر بیشتری قرار دارند. چرا که ممکن است فرزند دوم آنها نیز به این اختلال مبتلا شود.
- سایر بیماری‌ها و اختلالات زمینه‌ای: کودکان دارای شرایط پزشکی خاصی، بیشتر از کودکان عادی در معرض ابتلا به اختلال طیف اوتیسم قرار دارند. برای مثال خطر بروز اختلال اوتیسم در کودک مبتلا به سندروم X شکننده(یک اختلال ارثی که باعث بروز مشکلات فکری می‌شود)، زیاد خواهد بود. همچنین سندروم رت یک بیماری ژنتیکی و انحصاری برای دختران است که باعث کند شدن رشد سر، ناتوانی ذهنی و عدم استفاده هدفمند از دست می‌شود که ممکن است احتمال ابتلای این کودک به اوتیسم، نسبت به سایرین بیشتر باشد.
- نوزادان خاص: نوزادان بسیار نارس که قبل از هفته ۲۶ بارداری به دنیا می‌آیند، ممکن است در معرض خطر ابتلا به اختلال طیف اوتیسم قرار گیرند.
- سن والدین: سن والدین یک عامل تاثیرگذار در بروز اختلال اوتیسم در کودکان است. چرا که سن بالای والدین، خطر ابتلا به اوتیسم را در فرزندان افزایش خواهد داد.
درمان اوتیسم
اختلال طیف اوتیسم هنوز قابل مداوا نیست. هر چند یکسری درمان های خاص رفتاری و آموزشی وجود دارد که شاید به کاهش علائم بیماری کمک کند. تشخیص زودهنگام این اختلال نیز در متصل ساختن کودکان مبتلا به اوتیسم با روش های درمانی اهمیت زیادی دارد. یکی از درمان های بسیار رایج، روش تحلیل رفتار کاربردی(ABA) است که برای مثال، با استفاده از پاداش، افراد مبتلا به اوتیسم را تشویق به افزایش رفتارهای مفید و کاهش اعمال مخرب می کند. مداخله های والد محور نیز یک درمان موثر به شمار می آید که به مراقبان یاد می دهد چگونه در محیط طبیعی همچون خانه به فرزندان خود کمک کنند.
برای مثال، بر اساس گزارشی که سال ۲۰۱۰ در نشریۀ طب اطفال منتشر شده، در رفتار و زبان کودکان اوتیسمی که در مدل اولیه دنور(Denver Modell) قرار گرفته بودند پیشرفت هایی به چشم خورد. مدل دنور، یک مداخله دو ساله است که از ABA و سایر روش های درمانی در فضای کلاس استفاده می کند. در واقعیت، رویکردهای رفتاری بهترین گزینه هستند، چرا که می دانیم تغییر در محیط پیرامون کودک و تعامل با او به طرق مختلف، در فرایندهای زیستی مغز تغییر ایجاد می کند. این امر شکل گیری رشد مغز را به شیوه ای تحت تأثیر قرار می دهد که می تواند در استقلال کودکان مفید و یاری بخش باشد.
داروها قادر به درمان علائم اصلی اوتیسم از قبیل مشکلات ارتباطی نیستند، اما می توانند در کاهش علائمی همچون تحریک پذیری موثر باشند. سازمان غذا و داروی آمریکا دو دارو را برای اوتیسم مورد تایید قرار داده است: ریسپریدون و آریپیپرازول ، که پرخاشگری، تحریک پذیری و تغییر خلق و خو را درمان می کنند. با این حال طبق یافته متخصصان، اثرات بلند مدت این داروها ناشناخته است و اغلب اوقات کودکان مبتلا به اوتیسم داروهای متعددی را برای درمان دیگر مشکلات نظیر بیش فعالی یا افسردگی مصرف می کنند.
طبق یک پژوهش در سال ۲۰۱۳ در مجله طب اطفال، برای حدود ۶۵ درصد این کودکان یک داروی روان پزشکی تجویز شده است، دارویی که قادر می باشد از سد خونی مغزی عبور نماید. علاوه بر آن، ۳۵ درصد کودکان مورد مطالعه در این پژوهش، برای دو نوع از این داروها نسخه دریافت کرده، و ۱۵ درصد نیز سه نسخه یا بیشتر داشته اند. درمان های دارویی به هیچ عنوان جایگزینی برای درمان های رفتاری محسوب نمی شوند. آنها بیشتر قرار است رویکردی تکمیلی به حساب بیایند که به طور کلی در برنامه درمانی کودک جای دارند. اما جایگرین آنچه روش های درمانی می توانند انجام دهند، نمی شوند.
گاهی اوقات والدین تصور می کنند این داروها، جایگزین هستند و تصمیم می گیرند فرزندانشان را تحت درمان های رفتاری قرار ندهند. و این مسئله هر گونه فرصت را از کودک برای داشتن انتخابی قابل اطمینان دریغ می کند.
بزرگسالان مبتلا به اوتیسم
بیشتر تحقیقات مرتبط با اوتیسم بر روی کودکان متمرکز است، اما پژوهش های بیشتری شروع به بررسی این موضوع نموده اند که اثرات این اختلال چگونه زندگی بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می دهد. تحقیقات نشان داده، نسبت به جمعیت کل، بزرگسالان مبتلا به اوتیسم از تحصیلات، اشتغال و زندگی مستقل کمتری برخوردار هستند.
حدود ۸۰ درصد جوانان مبتلا به اوتیسم بعد از دبیرستان به زندگی با والدین خود ادامه می دهند که از جمعیت کل و بزرگسالانی که به طور کلی دچار ناتوانی هستند، بیشتر است. محققان در نظر دارند به ارزیابی این موضوع بپردازند که چگونه برنامه‌های مدرسه و اجتماع می تواند دانش‌آموزان و جوانان مبتلا به اوتیسم را از مهارت‌های زندگی که به استقلال آنها حین بزرگ شدن کمک می کند، برخوردار نماید.
نظریه انسجام مرکزی
افراد مبتلا به طیف اوتیسم آن قدر درگیر جزئیات می شوند که اصل مطلب را درک نمی کنند و به اصطلاح با دیدن درخت ها از دیدن جنگل باز می مانند. این تئوری بیان می کند که برخی عملکرد های مغز فرد مبتلا به اوتیسم مفقود گردیده، به صورتی که وی به علت ناتوانی در یکپارچه سازی، جزئیات اطلاعات را بیرون کشیده و فقط به آنها توجه می کند. بنابراین تئوری افراد مبتلا به اتیسم، پردازشگر اطلاعات محلی هستند و افراد غیر اتیستیک پردازنده هایی جهانی. آنها کمتر حساس به توهمات نوری(بصری) هستند و به لطف پردازش محلی آنها در ازمایشات، پیدا کردن جزئیات، سریعتر و مهارت بالایی در جستجوی دیداری دارند.
منابع :
- http://www.livescience.com
- خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک
من بچه های اتیسم رو بینهایت دوست دارم