دهم سپتامبر به عنوان روز جهانی پیشگیری از خودکشی نام‌گذاری شده است. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی‌ در هر ۴۰ ثانیه یک نفر در جهان خودکشی می‌کند. بیشترین آمار خودکشی متعلق به چین و روسیه است.

انسان‌های بسیاری درگیر و دار مشکلات زندگی قرار می‌گیرند. مشکلاتی که گاهی راه‌حلی سریع و قطعی برایشان نمی‌یابند. یا انسان‌هایی که از زندگی فعلی خویش ناراضی‌اند، احساس می‌کنند تلاش‌هایشان به جایی ختم نمی‌شود. بیمارانی که از اختلالات روانی و افسردگی شدید رنج می‌برند و صحبت کردن در مورد بیماری و افکارشان، یا مراجعه به روانپزشک و استفاده از دارو برایشان سخت و دشوار است. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، خودکشی حتی بیشتر از تلفات جنگ‌ها و قتل ها قربانی می‌گیرد.

خودکشی از عوامل پیشتاز در سنین بین ۱۵ تا ۴۴ سال است و دومین علت مرگ در نوجوانان و جوانان بین ۱۰ تا ۲۴ است. این آمار جدای از اقدامات ناموفق ارتکاب به خودکشی است. از میان ۲۰ اقدام به خودکشی یکی از آن‌ها معمولا موفقیت‌آمیز است. لازم به ذکر است اقدام به خودکشی سیزدهمین علت مرگ‌ و میر در جهان به حساب می‌آید. بیماری‌های روانی و مصرف الکل و مواد مخدر از فاکتور‌های اصلی خودکشی در اروپا و شمال افریقا هستند.

سالانه ۲۰ تا ۶۰ میلیون نفر در جهان دست به خودکشی می‌زنند اما تنها یک میلیون نفر از آنها در اقدام خود موفق می‌شوند. به گفته کارشناسان بیشتر خودکشی‌ها از فشارهای روانی ناشی می‌شود. فشارهایی که عوامل گوناگونی مانند تنهایی، بی‌هدفی‌، احساس خلأ در زندگی، بیکاری ‌و مشکلات اقتصادی دارد. در کنار تمامی مشکلات روانی ناشی از افسردگی، عواملی همچون استفاده بیش از حد از الکل‌ و سوء‌استفاده‌های جنسی نیز از دیگر دلایل اقدام به خودکشی هستند. 

آمار خودکشی در ایران هم در سال‌های اخیر روندی رو به افزایش داشته است، ‌به طوریکه روزانه ۵ تا ۱۰ نفر در پی این اقدام جان خود را از دست می‌‌دهند. در این میان مردان تعداد بیشتری نسبت به زنان را به خود اختصاص داده‌اند. به باور کارشناسان دلیل اقدام افراد به خودکشی، صرفا پایان دادن به زندگی نیست بلکه آنها نمی‌دانند چطور باید به زندگی ادامه دهند. به همین جهت امکان پیشگیری از این اقدامات با ارائه مشاوره‌های روانی و حمایت‌های روحی امکان‌پذیر است‌.

طبق آمار اعلام شده در سال ۱۳۹۰ تهران بیشترین نرخ خودکشی را دارد و پس از آن کرمانشاه، لرستان، سمنان، خراسان جنوبی و یزد قرار دارند. در استان ایلام حدود ۴۷ درصد خودکشی‌ها به زنان تعلق دارد؛ نرخی بسیار بالا که از وضعیت هشداردهنده بهداشت روانی این استان حکایت دارد. استان لرستان و بوشهر در رتبه دوم و سوم خودکشی زنان هستند. اما در مجموع در کل کشور ۷۰ درصد آمار خودکشی را مردان و قریب ۳۰ درصد را زنان تشکیل می‌دهند.

برای پیشگیری از خودکشی راه‌های متعددی توسط مراکز سلامت و درمان پیشنهاد و تعبیه شده است. گفتگو با خانواده و دوستان، مراجعه به روانپزشک و روانشناس از این موارد است. همچنین آگاهی‌بخشی و کمک به بیمارانی که از بیماری‌های روانی رنج می‌برند و یا مبتلا به افسردگی شدید هستند از دیگر راه‌های مورد نظر است. هنوز هم صحبت از اقدام به خودکشی در جامعه « تابو» تلقی می‌شود و بسیاری از افراد در محیط زندگی و حتی با نزدیکانشان از این افکار صحبت نمی‌کنند. تابو بودن موضوع از گفتگوی آزاد در فضای عمومی جلوگیری می کند و روش های مقابله با آن را سخت تر می سازد.

چند راه کاربردی پیشگیری از خودکشی :

۱- فرد مستعد خودکشی را جدی بگیرید

اغلب مردم فکر می‌کنند کسی که در مورد خودکشی حرف می‌زند، خودکشی نمی‌کند. مطالعات نشان داده است ۷۵ درصد افرادی که مرتکب خودکشیِ منجر به فوت می‌شوند، در چند هفته یا چند ماه پایانی عمرشان طوری رفتار می‌کنند که به دیگران بفهمانند به شدت ناامید هستند. بنابراین، هر فردی که احساسات خودکشی‌گرایانه از خود بروز می‌دهد، نیازمند توجه فوری است.

۲- رفتار خودکشی‌گرایانه نشانه‌ی درخواست کمک است

فردی که به خودکشی فکر می‌کند، آدم سردرگمی است که بخشی از وجودش خواستار ادامه‌ی زندگی و بخش دیگری از وجودش خواستار مرگ و پایان دادن به مشکلات است. فردی که از تمایلات خودکشی‌گرایانه‌اش صحبت می‌کند، در واقع از جانب آن بخشی از وجودش وارد صحبت شده که خواستار ادامه‌ی زندگی است. وقتی چنین فردی به سراغتان می‌آید، احتمالا فکر کرده که بیشتر از سایرین نگرانش هستید و خوب می‌دانید چطور کمکش کنید تا با ناکامی‌ها کنار بیاید. یادتان باشد که چنین فردی فکر می‌کند محرم اسرارش خواهید بود. مهم نیست که محتوای کلام و رفتار این آدم چقدر منفی و نا‌امیدکننده است، همین که چنین فردی به سراغ‌تان آمده حرکت امیدبخشی است و نشان می‌دهد که نسبت به شخص شما نظر مثبت دارد.

۳- شنونده‌ی خوبی باشید و و کمک خود را قطع نکنید

به جای اینکه جر و بحث یا نصیحت کنید، صبور باشید، همدردی کنید و طرف مقابل‌تان را پس نزنید. اجازه دهید تا از طریق صحبت با شما احساساتش را تخلیه کند. پیگیر حال او باشید و سعی کنید در هر برخورد نشان دهید که نگرانش هستید و می‌خواهید ارتباط‌تان را همچنان حفظ کنید.

۴- فردی را که مستعد خودکشی است، تنها رها نکنید

چنانچه در محل زندگی فرد مستعد خودکشی، ابزار یا موادی وجود دارد که حدس می‌زنید به درد خودکشی می‌خورند، همگی را از دسترس خارج‌ کرده و محیط را پاکسازی کنید.

۵- سوال کنید

از طرف مقابل‌تان بپرسید آیا به خودکشی فکر می‌کند؟ اغلب مردم فکر می‌کنند صحبت در مورد خودکشی موجب می‌شود که طرف مقابل به فکر خودکشی بیافتد، این مسئله حقیقت ندارد. با پرسیدن این سوال به او می‌فهمانید که نگرانش هستید، وضعیتش را جدی گرفته‌اید با این طرز رفتار در واقع به طرف مقابل‌تان فرصت داده‌اید که احساسات سرکوب شده و دردمندش را بیرون بریزد. این استراتژی کمکتان می‌کند تا بفهمید فردی که در فکر خودکشی است، تا کجا پیش رفته و چقدر با خودکشی فاصله دارد.

مداخله در بحران

در مداخله در بحران، دو مفهوم کلیدی اصلاح گام به گام و تشخیص موقعیت از اصول مهمی هستند که به کمک آن‌ها مشاور یا متخصص می‌تواند به صورت مؤثرتر به فرد درگیر بحران کمک کند.

۱. تشخیص موقعیت : تشخیص موقعیت به معنای شناسایی دقیق شرایط و عواملی است که منجر به بحران شده‌اند. این مرحله برای درک بهتر بحران و طراحی مداخلات مناسب بسیار حیاتی است.

مراحل تشخیص موقعیت:

• جمع‌آوری اطلاعات: گفتگو با فرد برای فهمیدن اینکه چه اتفاقی افتاده و چگونه به بحران منجر شده است.
• ارزیابی وضعیت عاطفی و روانی: بررسی سطح استرس، اضطراب یا خطر (مثل فکر به خودکشی یا آسیب).
• شناسایی منابع حمایتی: بررسی اینکه فرد چه منابع حمایتی (مثل خانواده، دوستان یا خدمات) در اختیار دارد.
• تحلیل محرک‌ها: شناسایی عوامل یا رویدادهایی که بحران را تشدید کرده‌اند.

مثال: فردی که شغل خود را از دست داده است ممکن است علاوه بر احساس ناامیدی، نگرانی‌های مالی هم داشته باشد. در اینجا تشخیص موقعیت شامل شناسایی هر دو جنبه احساسی و عملی است.

۲. اصلاح گام به گام : اصلاح گام به گام فرآیندی است که در آن متخصص به فرد کمک می‌کند تا بحران را به مراحل کوچکتر تقسیم کرده و با هر مرحله به صورت سیستماتیک برخورد کند. این روش می‌تواند فشار روانی را کاهش دهد و حس کنترل بیشتری به فرد بدهد.

مراحل اصلاح گام به گام:

1. تعیین اهداف کوتاه‌مدت: کمک به فرد برای شناسایی اهداف کوچک و قابل دستیابی. مثال: “برای امروز تنها روی آرامش و استراحت تمرکز کن.”
2. تقسیم مشکلات: مشکلات پیچیده را به بخش‌های ساده‌تر تقسیم کنید. مثال: اگر بحران مالی است، ابتدا روی کاهش هزینه‌های ضروری تمرکز کنید.
3. اجرای اقدامات تدریجی: هر گام به‌صورت تدریجی انجام شود تا فرد احساس غرق شدن نکند.
4. ارزیابی و تقویت: بازبینی پیشرفت فرد و تقویت او برای ادامه مسیر.

مثال: فردی که دچار بحران طلاق شده است:

• ابتدا روی مدیریت احساسات و حمایت اجتماعی تمرکز کنید.
• سپس به جنبه‌های عملی مانند مسائل حقوقی و مالی پرداخته شود.

همه ما در مراحل و زمان هایی از زندگی، نیاز به گفت و گو و مشاوره داریم. جهت دریافت وقت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ تماس بگیرید.