از آشفتگی زندگی زائیده می شود در حالی که از نظم عادت به وجود می آید.
واژه chaos به طور سنتی به عنوان بی نظمی و آشوب و فقدان هر گونه ساختار یا نظم تعریف می شود . تعریف جدید آشوب اشاره بر آن دارد که بی نظمی ممکن است که صرفا سطح بالایی از پیچیدگی باشد که شاید از فرایندهای قطعی ناشی شود.
چهار تئوری اصلی نظم در بی نظمی :
۱- با دانش محدود درمورد شرایط اولیه یک نظام و با درک روابط فی مابین اجزای آن می توان رفتار آینده را تخمین زد؛
۲- یک تغییر کوچک در رفتار اولیه سیستم می تواند به تغییرات بسیار گسترده درآینده سیستم منجر شود؛
۳- تئوری همگون سازی مجدد: کمیت ها هیچ وقت ثابت نبوده و با مقیاس درجه ای از آن کمیت، کم و زیاد می شوند. یعنی مشخصه های اصلی نظام در مقیاسهای مختلف ثابت می ماند؛
۴- تئوری خود مانندی و عمومیت: رفتار کلی نظامهای گوناگون، یکسان است.
عملی کردن اثر پروانه ای
۱- کارهای کوچک، نتایج بزرگ :
بر روی کارهای کوچکی که می توانند نتایج بلند مدت داشته باشند، تمرکز کنید. برای نمونه، صرف چند دقیقه وقت در هنگام صبح، جهت توضیح آنچه که کارمندان در یک روز کاری باید انجام دهند، نتایج بسیار مثبتی دارد. به این ترتیب، کارمندان هدف مشخصی دارند. همین مسئله موجب افزایش کارایی آنان می شود و اتلاف وقت را کاهش می دهد.
۲- اهداف بلند مدت :
با داشتن یک دید باز و روشن، مسئولیت ها، ارزش ها، اهداف، کارها و تصمیماتتان نیز واضح و مشخص خواهد بود. شاید با اتکا به اثر پروانه ای،نتیجه ی کار خود را بلافاصله مشاهده نکنید و زمان برداشت محصول کارهایتان، ماهها و حتی سال ها بعد باشد.
۳-اثر پروانه ای و روابط :
در نظر داشته باشید که هرگونه رابطه با فرد دیگر، پیامدهای بلند مدتی خواهد داشت و شما می توانید اثر پروانه ای را در خارج از فضای شغلی نیز به کار بگیرید تا زندگی خانوادگی و شرایط کاری خود را همزمان بهبود بخشید. برای نمونه، گذراندن چندین ساعت به همراه خانواده، موجب محکم شدن روابط شده، برایتان آرامش به ارمغان می آورد. اگر نتوانید به اندازه ی کافی برای خانواده ی خود وقت بگذارید، بیم آن می رود که به بیماری های مربوط به استرس دچار شوید یا این که در روابط خود مشکل پیدا کنید. تمام این مسائل موجب خواهد شد در نهایت زندگی خانوادگیتان از هم بپاشد و زندگی کاریتان نیز صدمه ببیند. پس سعی کنید رفتار و برخوردتان به گونه ای باشد که بهترین نتایج بلند مدت از آن حاصل شود
۴-تضمینی برای موفقیت وجود ندارد :
اگر به صورت موردی بنگریم، لزوما تمام تغییرات کوچکی که در نحوه ی انجام کارهای خود ایجاد می کنید، نتیجه بخش نخواهد بود. گاهی ممکن است نتایج آن را نبینید، یا تغییرات اعمال شده توسط شما، تأثیری را که انتظارش را داشتید، نگذارند. اما اگر به صورت کلی به مسئله نگاه کنیم، خواهیم دید که تمام این تغییرات کوچک، روی هم رفته، تأثیر مثبتی داشته اند و استفاده از اثر پروانه ای روند کارها را دگرگون کرده، کارآیی را به تدریج و به صورت بنیادین، افزایش داده است
تئوری آشوب و آموزش وپرورش
آموزش و پرورش ارتباط تنگاتنگی با آشفتگی دارد . شرایط اولیه و همچنین تمام شرایطی که بعدا بوجود می آید از نظر میزان دقت و یکسان بودن ، برای هر دانش آموز یا کلاس درس شناخته شده نیستند.
آشفتگی در آموزش وپرورش به دو صورت ممکن است مورد توجه قرار گیرد . نخست اینکه درهر کلاس درس عدم قطعیت وجریانات غیر قابل پیش بینی حاکم است. با وجود استفاده از بهترین وپیشرفته ترین تکنیک های تدریس و مدیریت کلاس ، هر کلاسی در معرض بی شمارترین رویدادهای ممکن قرار دارد. دوم اینکه بسیار مشکل است که ارتباط بین آموزش و یادگیری را بفهمیم . چگونه یک معلم می تواند بفهمد که چه چیزی آموخته شده است . یا اینکه بهترین مطلب برای یادگیری دانش آموزان در کوتاه مدت و بلند مدت چیست ؟ دانش آموزان در طول زندگیشان و در دنیای مدرسه هر کدام در معرض آشفتگی های گوناگونی قرار دارند ، که روی نتیجه و هدف آموزش می تواند تاثیر گذار باشد .معلمان و مربیان همیشه با شرایط عدم اطمینان سر وکار دارند. اینکه چگونه و چطور آموزش دهند.
یکی از ویژگیهای نظریه آشوب و آشفتگی ، طبیعی بودن آن است و آن یک عنصر کلیدی است . گرچه آشفتگی ممکن است سبب عدم اطمینان شود اما فرصت هایی رابرای تغییر و امید به آینده خلق می کند . معلمان لازم است که برای آشفتگی آمادگی پیدا کنند وغیر قابل پیش بینی بودن و عدم قطعیت را به عنوان یک شرط طبیعی بپذیرند. معلمان نمی توانند روی تمام دنیا تاثیر بگذارند یا آنرا کنترل کنند . اما آنها می توانند روی تکه های کوچک دنیا تاثیراتی بگذارند.
امروزه تئورى آشوب در رشته ها و گرایش هاى مختلف بسیار نفوذ پیدا کرده است. به گونه اى که دیگر کمتر علم یا سازمانى را مى توان یافت که رگه هایى از آشوب در آن وجود نداشته باشد . موقعیت کنونی جهان ، معلول آثار گذشته بوده و خود ، علت وقایع آینده است . منطق دنیای جدید ما نظم در بی نظمی است و این منطقی است که پیچیدگی های دنیای ما را تفسیر می کند و رویای فردا را ممکن می سازد .
تا کنون چه در مدیریت و چه در سایر حوزه های دانش بشری ، پارادایم رایج و غالب بر فرض یقین و ثبات استوار بوده ، اما مدت زمانی است که دگرگونی ها و بحران ها خبر از ناکارآمدی این پارادایم می دهند و واقعیت های جدید همه خبر از دگرگونی بزرگ در حیطه علوم می دهند .آری ، همه شواهد حاکی از آن است که پارادایم رایج و غالب در عصر جدید ، همین پارادایم آشوب خواهد بود .
منابع :
الوانی، سید مهدی، دانایی فرد، حسن ، تئوری نظم در بی نظمی ومدیریت، تهران ،انتشارات صفار .
زاهدی ، شمس السادات ، تجزیه و تحلیل سیستمها ، تهران ، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی .
رحمان سرشت ، حسین ، تئوری های سازمان و مدیریت ، تهران ، انتشارات دوران.