نوجوانی
نوجوانی یکی از مراحل مهم روانشناسی رشد است و معمولاً به دورهای از حدود 12 تا 20 سالگی گفته میشود. این مرحله، پلی است میان کودکی و بزرگسالی و شامل تغییرات گستردهی جسمی، شناختی، عاطفی و اجتماعی است. در روانشناسی رشد، مطالعهی نوجوانی برای درک چگونگی شکلگیری هویت، ارزشها و روابط اجتماعی انسان اهمیت ویژهای دارد.
🔹 ۱. تغییرات جسمانی (Physical Development)
آغاز بلوغ (puberty) با تغییرات هورمونی شدید همراه است. رشد قد و وزن سریع میشود، ویژگیهای جنسی ثانویه (مثل رشد مو، تغییر صدا) پدیدار میشوند. این تغییرات ممکن است موجب احساس ناآرامی یا نگرانی از ظاهر در نوجوان شود.
🔹 ۲. رشد شناختی (Cognitive Development)
طبق نظریهی پیاژه (Piaget)، نوجوان وارد مرحلهی «تفکر صوری یا انتزاعی» میشود.
یعنی میتواند دربارهی مفاهیم فرضی، اخلاقی و آیندهنگرانه فکر کند. مهارتهایی مثل تفکر انتقادی، استدلال اخلاقی، حل مسئله و تصمیمگیری رشد میکنند. اما هنوز گاهی تصمیمگیریها تحت تأثیر احساسات یا فشار همسالان است.
🔹 ۳. رشد عاطفی (Emotional Development)
نوجوانان به دنبال هویت شخصی خود هستند (مطابق نظریهی اریک اریکسون: بحران هویت در برابر سردرگمی نقش). ممکن است احساسات شدیدی مثل خشم را تجربه کنند. خودآگاهی افزایش مییابد. نوجوان بیشتر به اینکه «دیگران دربارهی من چه فکری میکنند» توجه دارد.
🔹 ۴. رشد اجتماعی (Social Development)
روابط با والدین تغییر میکند؛ نوجوان به دنبال استقلال است. نقش دوستان و گروه همسالان بسیار پررنگ میشود. شکلگیری هویت اجتماعی و جنسی آغاز میشود. ارزشها، باورها و نگرشهای اجتماعی در حال تثبیت هستند.
🔹 ۵. رشد اخلاقی (Moral Development)
نوجوان شروع به درک مفاهیم پیچیدهتر اخلاقی میکند. طبق نظریهی کولبرگ (Kohlberg)، بسیاری از نوجوانان از سطح «اخلاق عرفی» به سمت «اخلاق پسعرفی» حرکت میکنند؛ یعنی قضاوت اخلاقیشان بر اساس اصول درونی و نه فقط قوانین بیرونی است.