دانشنامه روانشناسی مردمی
علیرضا نوربخش (مشاور بالینی)

روند رشد مغزی نوجوانان

بازسازی مغز در دوران نوجوانی به شدت اتفاق می افتد

دوران بلوغ زمان رشد و پیشرفت چشمگیر در مغز نوجوان است. روند هَرَس کردن سیناپسی از پشت مغز نوجوان آغاز می شود؛ قشر جلوی مغز آخرین قسمت برای بازسازی است.

رشد مغز نوجوان

نوجوانی دوره ای بین کودکی و بزرگسالی است که در میان انسان ها و سایر پستانداران دیده می شود. در انسان ها تغییرات گسترده در ظاهر و عملکرد بدن شامل تغییرات هورمونی موازی با تغییرات مهم در فرآیندهای روانشناختی و رفتاری مانند انگیزش، کنترل شناختی، هیجان و جهت گیری اجتماعی اتفاق می افتد. در طول نوجوانی، نوجوان به تدریج توانایی کنترل رفتار برای رسیدن به اهداف بلندمدت را به دست می آورد. پیشرفت در توانایی خود تنظیمی به همراه تغییرات عمیق در فرآیندهای انگیزشی اتفاق می افتد.

ظاهر کلی مغز نوجوان از جمله اندازه کلی و وزن آن شبیه بزرگسالان است اما تغییرات معناداری در مغز در طول این دوره تحولی اتفاق می افتد. مطالعات طولی MRI نشان داده است که حجم ماده خاکستری در اواخر کودکی به اوج خود می رسد و در طی نوجوانی و جوانی شروع به کاهش می کند. کاهش در ماده خاکستری انعکاس دهنده رخدادهای میکروساختاری و فرآیند هرس سیناپسی است (از بین رفتن سیناپس های کمتر استفاده شده). هرس سیناپسی، پردازش اطلاعات را از طریق افزایش سرعت و تخصصی کردن اطلاعات در مناطق موضعی مغز افزایش می دهد. هرس سیناپسی مکانیزمی را ایجاد می کند که طی آن مغز می تواند خود را تغییر دهد تا به طور بهینه با تغییرات محیطی سازگار شوند.

کوچک شدن و بالغ شدن قشر حسی و حرکتی اولیه زودتر از مناطق ارتباطی سطح بالاتر مانند قشر پیش پیشانی و گیجگاهی است و این فرآیند تا ۲۰ سالگی ادامه دارد. در نوجوانی مناطق زیر قشری مانند آمیگدال و هسته آکامبنس و عقده های قاعده ای تغییرات زیادی می کنند. این متفاوت بودن سرعت رشد نواحی مختلف مغزی، کاربردهای مهمی برای فهم رابطه مغز-رفتار دارد.

بسیاری تحقیقات نشان از افزایش در حجم و غلظت ماده سفید از دوران کودکی تا نوجوانی می دهد. این تغییرات در سن میانسالی به اوج خود می رسد. افزایش حجم ماده سفید با میلین سازی ارتباط دارد (فرآیندی که هدف آن یکپارچگی عملکردی مدارهای مختلف است).  از دیگر تغییرات مغزی که در طول دوران تحول اتفاق می افتد این است که از کودکی تا بزرگسالی ارتباط بین مناطق مغزی افزایش می یابد به این معنی که مناطق مغزی اختصاصی تر می شوند؛ و مناطقی از مغز مانند قشر پیش پیشانی کنترل بیشتری را به دست می آورند.

مدل سه گانه رفتار انگیزشی در نوجوانی :

  • سائق پاداش که به وسیله هسته آکامبنس واسطه گری می شود.
  • اجتناب از آسیب و ضرر که به وسیله آمیگدال واسطه گری می شود
  • تنظیم این سیستم ها به وسیله قشر پیش پیشانی صورت می گیرد.

تسلط آمیگدال (مغز عاطفی) در مغز نوجوان

قشر پیش پیشانی (بخش تصمیم گیرنده و برنامه ریزی مغز) هنوز در ساختار مغز نوجوانان به طور کامل رشد نکرده، پس مغز عاطفی تسلط بیشتری دارد. به همین دلیل نوجوانان در هنگام مواجهه با مسائل بیشتر عاطفی برخورد می کنند. در حالی که بزرگسال دائما در حال کشمکش میان بخش عاطفی و قشر پیش پیشانی خود می باشد.

به طور مثال فرض کنید در حال رانندگی هستید و ماشینی از شما سبقت می گیرد. در چنین شرایطی مغز یک بزرگسال انتخاب هایش را سبک و سنگین می کند. با خود می گوید: “بگذار من هم از او سبقت بگیرم و تلافی کنم”، اما بعد با خود فکر می کند که اگر پلیس جریمه اش کند و یا تصادف کند چه می شود. در نهایت طبق شخصیتی که در او شکل گرفته دست به انتخاب می زند. اما نوجوان در مواجه با این مسئله به احتمال خیلی زیاد دست به عمل هیجانی و احساسی می زند.

زمان بندی بلوغ در نوجوانان

پست های مرتبط

بزرگسالان و همسالان، پسرهایی را که زود بالغ می‌شوند، آرام، مستقل، متکی به نفس و از لحاظ بدنی جذاب می‌دانند. در مقابل پسرهایی که دیر بالغ می‌شوند مضطرب، بسیار پر حرف و محبت‌خواه برداشت می‌شوند. آنهایی که نزد همسالان خود محبوب هستند ، در مدرسه جایگاه رهبری کسب کرده و قهرمانان ورزشی می شوند. در مقابل ، پسرهایی که دیر بالغ می شوند، از نظر بزرگسالان و همسالان مضطرب، بسیار پرحرف و محبت خواه برداشت می شوند. با این حال، پسر هائی که زود بالغ می شوند، با اینکه کاملا سازگار انگاشته می شوند اظهار می دارند که از همسالان خود که دیر بالغ شده اند، اندکی بیشتر استرس روانشناختی را احساس می کنند.

دخترهایی را که زود بالغ می‌شوند، گوشه‌گیر، مضطرب، فاقد محبوبیت و اعتماد به نفس‌اند. جایگاه رهبری معدودی کسب می کنند، آنها به رفتارهایی مانند مشروب خواری و انجام دادن فعالیت‌های جنسی زود هنگام می‌پردازند و عملکرد خوبی در مدرسه ندارند. در مقابل، همسالان آنها که دیر بالغ شده‌اند، از لحاظ بدنی جذاب، سر زنده و معاشرتی برداشت می‌شوند و در مدرسه جایگاه رهبری کسب می کنند.

دو عامل این گرایش را توجیه می‌کند :

  1. اینکه بدن نوجوان تا چه اندازه‌ای با آرمان های فرهنگی جذابیت بدنی هماهنگ است.
  2. اینکه نوجوان تا چه اندازه از لحاظ جسمانی با همسالان خود تناسب دارند.

منبع : روانشناسی رشد. لورا برگ. ترجمه سید محمدی

۵ ۱ رای
رأی دهی به مقاله

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه مقالات سایت، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام هماهنگ نمایید. *

0 نظر
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها