هوش سیال و متبلور
کتل هوش را به دو نوع سیال و متبلور تقسیم می‌کند
هوش سیال در نوجوانی به نقطه اوج خود می‌رسد و از ۲۰ تا ۳۰ سالگی تدریجاً شروع به کاهش می‌کند. هوش متبلور در دوران بزرگسالی(۴۵ تا ۵۴) به اوج می رسد.
هوش سیال(غیر کلامی) چیست؟
کتل معتقد است هوش سیال(Fluid Intelligence) به عملکرد مغز بستگی دارد، غیرکلامی و مستقل از تجربه و فرهنگ است و تا حدود ۱۵ سالگی رشد می‌کند و می‌تواند در اثر آسیب مغزی مختل بشود. هوش سیال به مهارت های اساسی پردازش اطلاعات وابسته است.
هوش سیال شامل توانایی تفکر، استدلال ذهنی و حل مسئله است که کاملا مستقل از یادگیری، تجربه و تحصیلات عمل می‌کند. در واقع این نوع هوش به توانایی ذاتی فرد بستگی دارد. بنابراین اگر شخصی قادر به حل معما و پازل است یا هنگام روبه رویی با مسائل راه حل های خلاقانه ارائه می‌کند، دارای هوش سیال بالایی است. در واقع این جنبه از توانایی این شخص هیچ ارتباطی با مطالعه یا دانش قبلی او ندارد.
یکی از روش‌های تشخیص هوش سیال، قابلیت انعطاف‌پذیری و سازگاری آن است؛ به این معنی که بسته به موقعیت‌های مختلف، این نوع هوش را می شود به شکل‌های مختلفی استفاده کرد. هوش سیال و توانایی مرتبط با این نوع هوش با بالا رفتن سن کاهش می‌یابد. هوش سیال که به آن توانایی استدلال لحظه ای نیز گفته می شود، سیستم پردازش اطلاعات ذهن است. همچنین توانایی حافظه، توجه و تحلیل اطلاعات را نیز مدیریت می کند.
عوامل سیال
- جهت یابی فضایی
- توانایی عددی
- سرعت ادراک
هوش متبلور(کلامی) چیست؟
کتل معتقد است هوش متبلور(Crystal intelligence) اکتسابی است و در اثر تعامل هوش سیال با عوامل محیطی و فرهنگی مثل آموزش، تعلیم، تربیت و تجربه شکل می‌گیرد و رشد می‌کند و در اثر آسیب‌های مغزی به احتمال کمتری مختل می‌شود. از نظر کتل هوش متبلور تا حدود ۴۰ سالگی می‌تواند رشد کند و از طریق آزمون‌های کلامی و آزمون‌هایی که دانش و اطلاعات اکتسابی فرد را می‌سنجند قابل اندازه‌گیری است.
هوش متبلور شامل دانشی است که بر پایه‌ی واقعیت هاست و از یادگیری ها و تجربه های گذشته حاصل می‌شود. موقعیت هایی که نیازمند این نوع هوش هستند شامل درک مطلب متون، تست های لغت و اکثر دروس مدرسه و دانشگاهی می باشند. برعکس هوش سیال، هوش متبلور با بالا رفتن سن و کسب تجربیات تازه افزایش می‌یابد.
هوش متبلور همانند حافظه نیست اما در پردازش اطلاعات از طریق حافظه بلند مدت از آن استفاده می کند. این هوش به عمق و وسعت اطلاعات عمومی، لغات و توانایی فرد برای تحلیل با استفاده از کلمات و اعداد شناسایی می شود. هوش متبلور محصول تجربیات تحصیلی و فرهنگی در تعامل با هوش سیال است. به دلیل این توانایی ها، گفته می شود هوش متبلور توسط هیپوکامپس و در کنار سایر مناطقی در مغز که بر ذخیره سازی و کاربرد حافظه طولانی مدت تأثیر می گذارند، مدیریت می شود.
هوش متبلور به مهارتهایی اشاره دارد که به دانش و تجربه، قضاوت خوب و مهارت های اجتماعی بستگی دارد.
عوامل متبلور
- توانایی کلامی
- استدلال قیاسی
- حافظه کلامی
ارتباط هوش متبلور و هوش سیال
از نظر کتل مفهوم هوش عمومی ترکیبی از هوش سیال و هوش متبلور است. این دو نوع هوش در هم تنیده اند. هوش متبلور زمانی شکل می گیرد که هوش سیال از قبل به کار گرفته شده باشد. این به این معنی است که هنگام یادگیری توسط هوش سیال درباره مسائل و مفاهیم، تفکر و استدلال می‌کنیم. به این صورت اطلاعات به حافظه بلندمدت ما منتقل و جزئی از هوش متبلور ما می‌شود.
هوش سیّال و هوش متبلور مکّمل یکدیگرند و یادگیری انسان عمدتاً از طریق آن‌ها کنترل می‌گردد. آزمون های اندازه گیری هوش، هر دو نوع هوش را اندازه می گیرند. به عنوان مثال، آزمون هوش بزرگسالان وکسلر (WAIS) نمره هوش فرد را بر اساس ترکیبی از این دو می سنجد.
منبع : روانشناسی رشد، لورا برک، جلد۲
مطالب، با زاویه دید “اُستوار” ارائه شده بود.
برای من جالب و خوندنی بود. پاینده باشید .