دانشنامه روانشناسی مردمی
علیرضا نوربخش (مشاور بالینی)

نظریه وارنر شای

محور اصلی نظریه وارنر شای، شناختی است.

به نظر وارنر شای، دو دهه اول زندگی معمولا صرف فراگیری دانش می شود. افراد جوان از تفکر عملیات عینی به تفکر عملیات صوری پیشروی می کنند.

نظریه وارنر شای

به اعتقاد وارنر شای(Warner schaie)، توانایی های شناختی انسان به سختی از مرحله عملیات صوری فراتر می روند، اما به هر حال وقتی افراد به بزرگسالی می رسند، موقعیت هایی که در آن ها فکر کنند، بیشتر می شوند.

تغییرات عمده شناختی در دوران بزرگسالی :

  • ۱- مساله یابی: توانایی مساله یابی عبارت است از به کارگیری دانش و اطلاعات برای طرح مسائل جدید. این توانایی با افزایش سن پیدا می کند.
  • ۲- نسبی گرایی: افراد در سنین بزرگسالی توانایی نسبی گرایی را پیدا می کنند. یعنی نگاه آنها به اطلاعات به گونه ای نسبی است.
  • ۳- تفکر دیالکتیکی: عبارت است از درک و شناسایی اندیشه های متضاد. پیاژه معتقد است که فرد با رسیدن به عملیات صوری به نوعی تعادل شناختی می رسد. اما منظور از تفکر دیالکتیکی این است که فرد به تعادل شناختی کامل نمی رسد و همواره با تناقضاتی مواجه است.
  • ۴- تفکر درباره ماهیت نظام ها و سیستم ها: در سنین بزرگسالی توانایی درک کلی نظام های فکری بهبود می یابد. مثل در نظر گرفتن وجود تفاوت و تشابه نظام ها و نظریه ها.

نظریه وارنر شای

مراحل فعالیت ذهنی از نظر وارنر شای:

۱- مرحله فراگیری (اکتساب) (کودکی و نوجوانی):

دو دهه اول زندگی معمولا صرف فراگیری دانش می شود. افراد جوان از تفکر عملیات عینی به تفکر عملیات صوری پیشروی می کنند؛ روش های قدرتمندتری برای اندوزش اطلاعات ابداع می کنند، آن را ترکیب نموده و به نتایجی دست می یابند.

۲- مرحله دستیابی (اجرایی)  (اوایل بزرگسالی):

در این مرحله فرد در جهت سازکار کردن مهارت های شناختی خود با موقعیت هایی مثل زندگی زناشویی، استخدام شغلی و … تلاش می کند تا به اهداف دراز مدت نائل شود. در نتیجه آنها کمتر روی فراگیری دانش تمرکز می کنند و بیشتر به کاربرد آن در زندگی روزمره تاکید می ورزند.

مسائلی که افراد در محیط کار، روابط صمیمانه و فرزند پروری با آن مواجه می شوند، بر خلاف مسائلی که در کلاس ها با آزمون های هوش مطرح می شوند، یک راه حل درست ندارند. با این حال نحوه ای که فرد با این مسائل برخورد می کند، می تواند کل روند زندگی را تحت تاثیر قرار دهد، بنابراین آنها باید هم به مساله و هم به موقعیت توجه کنند.

پست های مرتبط

۳- مرحله مسئولیت پذیری (میانسالی):

وقتی زندگی شغلی و خانوادگی فرد ثابت می شود، گسترش مسئولیت به سایر زمینه های خانوادگی و اجتماعی صورت می گیرد. افرادی که مسئولیت های پیچیده ای دارند، به مرحله تفکر اجرایی که پیشرفته ترین شکل تفکر است رسیده اند.

۴- مرحله ادغام مجدد(توحیدیافتگی مجدد) (اواخر بزرگسالی):

در این مرحله افراد تمایلات، نگرش ها و ارزش های خود را دوباره بررسی و ادغام می کنند تا از آن ها به عنوان راهنمایی برای این که چه دانشی را فرا بگیرند، استفاده کنند. در این مرحله افراد انرژی خود را صرف تکالیفی می کنند که برایشان معنادار است.

در این جا چالش های شناختی از «چه چیزی را باید بدانیم؟ به، چرا باید بدانیم» تغییر می کنند. در نتیجه افراد سالخورده درباره موقعیت هایی که باید انرژی شناختی خود را صرف کنند، سختگیر تر می شوند. آنها کمتر از جوانان وقت را برای کارهایی که به نظرشان بی معنی است هدر می دهند.

هوش از نظر شای

وقتی مغز رو به زوال می رود، هوش در اواسط و اواخر میانسالی به ناچار کاهش می یابد. تعدادی از تحقیقات مقطعی اولیه این الگو را نشان می دهند؛ اوج عملکرد در ۳۵ سالگی و به دنبال آن کاهش تا دوران پیری است. اما وارنر شای برای اینکه این تضاد را توضیح دهد، از طرح زنجیره ای استفاده کرد. به این صورت که در تحقیق طولی سیاتل، روش های طولی و مقطعی را ترکیب نمود.

در تحقیقاتی مقطعی نشان داده شده است که هوش متبلور به طور پیوسته تا میانسالی افزایش می یابد، در حالی که هوش سیال در ۲۰ تا ۳۰ سالگی رو به کاهش می رود. تحقیق طولی سیاتل شای نشان داد که در میانسالی، مهارتهایی چون توانایی کلامی، استدلال قیاسی و حافظه کلامی افزایشی یافته و آنها از لحاظ عقلانی در بهار زندگی هستند، ولی از جهت توانایی های  عددی، سرعت ادراک و جهت یابی فضایی روندی رو به کاهش دارند.

همان گونه که مطرح شد و در تحقیق شای مورد تایید قرار گرفت سرعت پردازش اطلاعات در دوران میانسالی کاهش می یابد. هرچه زمان واکنش افراد کندتر باشد، نمرات آنها در تکالیف حافظه، استدلال و حل مسئله پایین تر است. در واقع، هنگامی که افراد مسن تر می شوند، همبستگی سرعت پردازش با سایر عملکردهای شناختی نیرومندتر است. به عبارتی در دوران پیری با کاهش سرعت پردازش اطلاعات، عملکردهای شناختی نیز کاهش پیدا می کند.

منبع: روان شناسی رشد. لورا برک. ترجمه یحیی سید محمدی.

۳.۶ ۱۷ رای ها
رأی دهی به مقاله

همه ما در مراحل و زمان هایی از زندگی، نیاز به گفت و گو و مشاوره داریم. جهت دریافت وقت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ تماس بگیرید.

5 نظر
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها