بحران ۴۰ سالگی

بحران ۴۰ سالگی در دوره میانسالی برای افراد اتفاق می افتد. میانسالی دوره ای از زندگی را در بر می گیرد که افراد به ارزیابی دستاوردها، اهداف و آرزوهایشان می پردازند. کسانی که دچار بحران ۴۰ سالگی یا میانسالی می شوند بسیاری از دستاوردها و آرزوهایشان خلاف آنچه تصور می کرده اند، محقق شده است و نسبت به آینده نگران هستند.

انسان ها هنگامی که چهارمین دهه زیستن خود را به پایان می‌رسانند، با چالش چهل سالگی مواجه می شوند. چالشی که آدمی طی آن به این می اندیشد که چقدر زمان را از دست داده، ولی موفق نشده به اهدافش جامه عمل بپوشاند و در این میان این سوال ذهنش را مشوش می کند که آیا رویاهای من با مرگی تدریجی مواجه خواهند شد؟

غالباً تغییراتی که در فاصله سنین ۴۰ تا ۵۰ سالگی در شخصیت و سبک زندگی رخ می‌دهند، به بحران هویت میانسالی نسبت داده می‌شوند. بحران هویت میانسالی را یک دوره فشارزای فرضی که از بازنگری و ارزیابی مجدد زندگی نشأت می‌گیرد، تعریف کرده‌اند. بحران هویت میانسالی چیزی شبیه بحران هویت دوران نوجوانی تلقی شده‌ است، در واقع به آن نوجوانی دوم اطلاق می‌شود. بحران میانسالی به دوره‌ای طبیعی در زندگی افراد اطلاق می‌شود. در این دوره، بزرگسالان مدام دستاوردها، اهداف و رؤیاهایشان را با وضعیت فعلی زندگی‌شان مقایسه می‌کنند.

اولین بار الیوت ژاکس (Elliot Jacques) در سال ۱۹۶۵ مفهوم بحران میانسالی را مطرح کرد و روان‌شناسان پیروِ فروید (Freud) مانند کارل یونگ (Carl Jung) فراوان از آن استفاده کردند. به گفته الیوت ژاکس، عامل سبب ساز بروز بحران میانسالی، آگاهی از فناپذیری است. بسیاری از افراد در این سن در‌می‌یابند که نمی‌توانند رویا‌های جوانی خود را تحقق بخشند، یا تحقق رویاهایشان آن‌قدر که انتظار داشته‌اند، رضایت‌بخش نبوده است. آن‌ها پی می‌برند که اگر بخواهند تغییر مسیر دهند، باید عجله کنند.

یونگ معتقد است که میانسالی دوره ای هست که افراد باید میان اجزای مردانه و زنانه خود، سازش برقرار کنند و بعضی دیگر از روانشناسان دوره میانسالی را پرفشارترین دوره زندگی می‌دانند، و فرد میانسال با عواملی مانند آشیانه خالی و سر و سامان دادن به فرزندان مواجه می شود. از نظر یونگ، میانسالی سن تفرد و خویشتن است، فراز و نشیب های این دوره از زندگی باعث احساس فردیت می شود. فردیت، در واقع نوعی تعادل در درون شخص و یکپارچگی در کل وجود اوست.

اگر به میانسالی رسیده اید، خودتان باشید؛ کسانی که خودشان هستند، هیچگونه بحرانی را تجربه نخواهند کرد، اما کسانی که خودشان نیستند، دچار بحران می شوند.

کسی که خیلی دقیق بحران میانسالی را بررسی کرده است، روان شناس مشهوری به نام لوینسون است. وی معتقد است که آدم ها در تمام عمرشان تغییر می کنند، و نباید وقتی شخصیت کسی را مطالعه می کنیم فقط به کودکی او توجه کنیم.

بحران میانسالی هم در مردان و هم در زنان اتفاق می‌افتد، اما نوع این بحران در آنها متفاوت است. مردان مستقیما بر دستاوردهایشان تمرکز می‌کنند و تمایل دارند موفقیت‌هایشان را به اطرافیان ثابت کنند اما زنان تمایل دارند ظاهر فیزیکی و جذابیت‌های ظاهری‌شان را حفظ کنند. مردها اکثرا بر دستاوردها و ناکامی هایی که در زندگی باعث ناامیدیشان شده، متمرکز می شوند و زن ها اغلب از نظر از دست دادن جوانی، ظاهر و جذابیت های جنسی دچار بحران میانسالی می شوند.

افرادی که عمرشان را صرف اهداف و آرزوهایشان کرده‌اند کمتر از سایرین به بحران میانسالی دچار می‌شوند. اما دسته‌ی دیگر ناگهان متوجه می‌شوند که سن‌شان بالا رفته، زمان‌ گذشته است و هنوز آن‌طور که می‌خواستند برای رؤیاهایشان کاری نکرده‌اند. این موضوع می‌تواند برای آنها ناراحتی و پشیمانی زیادی به بار بیاورد.

بحران میانسالی درست مانند بحران نوجوانی برای بسیاری از افراد چالش برانگیز است. همانطور که مفهموم عبور از جوانی برای برخی افراد چالش برانگیز و گاه ناامید کننده می باشد، در بحران ۴۰ سالگی نیز مواردی باعث ترس افراد می شود. ترس از دست دادن شور جوانی، سلامتی و رفاه باعث به وجود آمدن احساساتی در فرد می شود که او را دچار یاس می نماید، در نتیجه به سمت اختلالات اضطرابی و افسردگی حرکت می کند. بحران میانسالی را نوجوانی دوم می نامند.

سندرم آشیانه خالی 

گاتمن در نظریه آشیانه خالی (مخصوصا سالمند خانم) بعد از مرحله مزمن فرزندپروری و اضطراب ها و تنش‌های ناشی از آن، با مرحله‌ای مواجه می‌شود که فرزند از خانه بیرون می‌رود و فرد را با حس دلتنگی و پوچی اما رهایی از تنش فرزندپروری روبه رو می‌سازد.

سندرم آشیانه خالی نوعی حس اندوه و تنهایی است که پس از آنکه فرزندان به قصد زندگی جدا یا رفتن به دانشگاه برای اولین بار خانه را ترک می‌کنند، پدر و مادر ممکن است به آن دچار شوند. این سندرم یک عارضه بالینی نیست. از آنجا که ترک خانه پدر و مادر توسط جوان به طور کلی رویدادی طبیعی و سالم است، اغلب به نشانه‌های سندرم آشیانه خالی توجه نمی‌شود. این مسئله می‌تواند برای پدر و مادر به حالت افسردگی و حس بی‌هدفی منجر شود، چرا که ترک آشیانه توسط فرزند باعث ایجاد تغییراتی در جریان زندگی پدر و مادر می‌گردد. سندرم آشیانه خالی به‌ویژه در میان مادران خانه‌دار شایع است.

علاوه بر سندرم آشیانه خالی، سندرم آشیانه شلوغ هم وجود دارد. فرزند پروری طولانی مدت منجر به سندرم آشیانه شلوغ می شود.

تغییرات جسمی میانسالی

نکته عمومی که در همه نوع تغییرات جسمی عمومیت دارد اینست که تغییرات رو به کاهش است و سیری افولی را طی می کند . فرد میانسال به وضوح شاهد افت جسمانی خود است و از کسی هم نمی تواند مخفی کند.

بینایی

بین ۴۰ تا ۵۰ سالگی ، مشکل خواندن حروف ریز شایع است. علت این مشکل بزرگ شدن عدسی همراه با ضعیف شدن عضله ایست که چشم را قادر می سازد تمرکز خود را بر اشیای نزدیک تنظیم کند. ساختار عدسی چشم ضخیم تر ، متراکم تر و کمتر انحناپذیری را به وجود می آورند . در ۵۰ سالگی ، توانایی تمرکز عدسی یک ششم آن در ۲۰ سالگی است . در حدود ۶۰ سالگی ، عدسی توانایی خود را در تمرکزکردن روی اشیایی که در فواصل مختلف قرار دارند کلا از دست می دهد که اینحالت پیر چشمی نامیده می شود. افراد میانسال بیشتر در معرض خطر آب سیاه قرار دارند . آب سیاه نوعی بیماری است که به موجب آن خشک شدن نامناسب مایع باعث ازدیاد فشار درون چشم شده و به عصب بینایی صدمه می زند . آب سیاه تقریبا ۲ درصد افراد بالای۴۰ سال را مبتلا می کند و زنان بیشتر از مردان به آن مبتلا می شوند و در نهایت منجر به نابینایی فرد می شود.

شنوایی

اختلال رایج در این دوره پیر گوشی (پرسبی کیوز) نامیده می شود . ساختارهای گوش درونی که امواج صوتی کانیکی را به تکانه های عصبی تبدیل می کنند ، به علت مرگ طبیعی سلول ها یا کاهش تأمین خون در اثر تصلیب شرایین ، تخریب می شوند . پردازش پیام های عصبی در قشر شنوایی نیز کاهش می یابد . اولین علامت ، در حدود ۵۰ سالگی ،ضعف شنوایی محسوس در فرنکانس های بالاست که به تدریج به تمام فرکانس ها گسترش می یابد. شنوایی مردان زودتر و سریع تر از شنوایی زنان کاهش می یابد.

پوست و مو

پوست بدن انسان از سه لایه تشکیل شده است :روپوست یا لایه محافظ بیرونی ، جایی که سلولهای پوست تازه مرتبا تولید می شوند ؛ میان پوست ، یا لایه حمایت کننده ی میانی که از بافت رابطی تشکیل شده است که کش می آید و برگشت می کند و به پوست انعطاف می دهد ؛ و زیرپوست یا لایه چربی درونی که به نرمی و شکل پوست کمک می کند. در میانسالی اتصال محکم روپوست به میان پوست کاهش می یابد ، رشته های موجود در میان پوست نازک می شود ،و چربی موجود در زیر پوست کاهش می یابد که باعث می شود پوست چروکیده و شل شود.

بین ۳۰ تا ۴۰ سالگی ، در اثر لبخند زدن ، چین به ابرو انداختن و جلوه های دیگر صورت، خطوطی روی پیشانی ایجاد می شود. بین ۴۰ تا ۵۰ سالگی، این خطوط واضح تر شده و دور چشم ها چین و چروک هایی نمایان می شوند. به تدریج پوست شل و آویزان می شود. بعد از ۵۰ سالگی ، لکه های پیری ، مجموعه ای از رنگ دانه های زیر پوست ،افزایش می یابند. با نازک شدن لایه چربی ، رگهای زیر پوست بیشتر دیده می شوند. چون میان پوست زنان به ضخامت میان پوست مردان نیست آنها سریع تر پیر می شوند. موها نیز به علت کاهش سرعت جایگزینی انها کم پشت تر و به علت تولید رنگ دانه ی ملانین خاکستری می شوند.

چشایی و لامسه

حساسیت به مزه و بو معمولا در میانسالی به تدریج کاهش می یابد . با کاهش حساسیت جوانه های چشایی و نیز کاهش تعداد سلولهای بویایی ، ممکن است غذا ها بی مزه به نظر برسند. معمولا این حواس در زنان دیرتر کاهش می یابند. حس لامسه پس از ۴۵ سالگی ،و حس درد پس از ۵۰ سالگی کاهش می یابد اما کارکرد حفاظتی درد همچنان باقی است.

ترکیب عضله – چربی

تغییر رایج ، افزایش چربی بدن و کاهش عضله و استخوان است . افزایش چربی عمدتا بر تنه تاثیر می گذارد و هنگامی روی می دهد که چربی در فضاهای خالی بدن رسوب کند؛ همانگونه که اشاره شد چربی زیر پوست دست و پا کاهش می یابد. از اوایل تا اواسط بزرگسالی،به طور متوسط، اندازه شکم ۶ تا ۱۶ در صد،و ۲۵ تا ۳۵ درصد در زنان افزایش می یابد . در توزیع چربی ، تفاوتهای فردی نیز وجود دارد. چربی در مردان بیشتر در پشت و بالای شکم و در زنان دور کمر و بالای بازوها متراکم می شود.

استخوان بندی

هنگامی که سلولهای تازه روی لایه بیرونی استخوان ها انباشته می شوند، استتخوان ها پهن تر شده ولی محتویات معدنی آنها کاهش می یابد و بنابراین پرمنفذتر می شوند . این به کاهش تدریجی تراکم استخوان منجر می شود که در اواخر ۳۰ تا ۴۰ سالگی شروع می شود و بین ۵۰ تا ۶۰ سالگی ، مخصوصا در زنان به علت شروع یائسگی  شتاب می گیرد . کاهش استقامت استخوان ها باعث می شود که دیسک های ستون فقرات روی هم بیفتند درنتیجه، قد کوتاه می شود. ضایعه استخوانی خیلی شدید در این دوره پوکی استخوان است .

سیستم تولید مثل

تحول میانسالی که در آن باروری کاهش می یابد ،دگرگونی جسمی نامیده می شود . دگرگونی در زنان، ناتوانی تولید مثل را به همراه دارد و در مردان ، باروری کاهش می یابد، اما حفظ می شود.

تغییرات تولید مثل در زنان : تغییرات در دگرگونی جسمی زنان به تدریج ، ظرف یک دوره ی ۱۰ ساله روی می دهد که در این مدت ، تولید استروژن کاهش می یابد . در نتیجه ، تعداد روزهای قاعدگی ماهیانه زن از ۲۸ روز در۲۰ تا ۴۰ سالگی به تقریبا ۲۳ روز در ۴۰ تا ۵۰ سالگی کاهش می یابد و چرخه های قاعدگی او نامنظم تر می شود . در برخی تخمک ها آزاد نمی شوند و اگر آزاد شوند معیوب هستند . این دگرگونی به یائسگی یعنی خاتمه قاعدگی و توانایی تولید مثل می انجامد. بعد از یائسگی، استروژن بیشتر کاهش می یابد و باعث می شود اندام های تولید مثل کوچک شوند ، اندامهای تناسلی سخت تر تحریک شوند و واژن در مدت برانگیختگی آهسته تر لیز شود. در نتیجه ، شکایت از عملکرد جنسی افزایش می یابد، طوری که ۳۵ تا ۴۰ در صد زنان از مشکلات خبر می دهند. در دوره یائسگی اغلب با نشانه های هیجانی و جسمانی، از جمله نوسانات خلق و گرگرفتگی همراه است.

تغییرات تولید مثل در مردان : بعد از ۴۰ سالگی ، مقدار منی و اسپرم کاهش می یابد ولی تولید اسپرم در طول زندگی ادامه می یابد و مردان در ۹۰ سالگی صاحب فرزند شده اند. تولید تستوسترون به تدریج با افزایش سن کاهش می یابد،در نتیجه میل جنسی ضعیف تر می شود. به خاطر کاهش جریان خون به آلت مردی و تغییرات که در بافت رابط آن ایجاد می شود، برای نعوظ به تحریک بیشتری نیاز هست و حفظ کردن آن نیز دشوار است . این مشکل ۴۰ تا ۵۰ درصد مردان ۶۰ ساله را مبتلا می کند.

آنچنان زندگی می کنم که گویا قرار نیست هرگز بمیرم و آنچنان می میرم که انگار هیچوقت نبوده ام.(شوپنهاور)

منابع

• روانشناسی رشد، لورا برک، ترجمه سید محمدی
• مقابله با بحران میانسالی، درک میلن، ترجمه حسین مسنن فارسی

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *