وقتی کسی به تو توجه میکند، حتی اگر از روی شماتت باشد بهتر از نادیده گرفته شدن است. خواه کسی به تو گوش بدهد، به آرامی به پشتت بزند یا حتی بگوید که اعصاب خردکن هستی، باز هم نوازش محسوب میشود. برای ادامه حیات تو به هر گونه نوازشی نیاز داری. خوب، بد. اما برای این که بهترین احساسها را داشته باشی، به نوازشهای خوب، مثبت و دوستداشتنی نیاز داری.اگر به اندازه کافی نوازشهای خوب نمیگیری و اگر به این دلیل کمی ناراحت، منزوی و افسردهای، الان، همین الان، وقت تغییر است. باید از خودت شروع کنی. خواندن این مقاله شاید اولین قدم برای تغییر اوضاع، دریافت نوازش و رسیدن به احساسهای خوب و شادیآور باشد.
نوازش یعنی نگاه و سلام پر از صمیمیت به شما، جمله کوتاه معلم زیر نمره خوب ورقه امتحانتان یا دست دوستی سر شانهتان و صحبتش درباره شما با دیگران، وقتی همه دارند حرف میزنند، تا دوباره شما محور بحث شوید. نوازش یعنی وارد شدن به آگاهی فرد دیگر. اریک برن میگوید: نوازش را میتوان اصطلاحا هر نوع حرکتی به حساب آورد که حضور دیگری را تایید کند. نوازش چیزی است که «کودک» درون ما احساس میکند. نوازش همان چیزی است که همه ما در هر سنی که هستیم به آن نیاز داریم، منتها به شکلهای متفاوت. هم نیاز داریم نوازش بشویم و هم نیاز داریم دیگران را نوازش کنیم. نوازش در لغتنامه دهخدا این گونه تعریف شده است: مهربانی، مرحمت، شفقت، خوشرویی، انسانیت، تسلی و دلجویی.
بیشتر نوازشها به انسان احساس خوبی میدهند انرژی میبخشند. تمام روابط متقابل ما با یکدیگر تبادل نوازش محسوب میشود. مثلا وقتی که شما به کسی سلام میکنید (یک نوازش کلامی به او دادهاید) و در مقابل او با سر جواب شما را میدهد. (او نوازش غیرکلامی به شما داده است)
نوازشها میتوانند کلامی، غیرکلامی، مثبت، شرطی یا غیرشرطی باشند. نوازشهای غیرکلامی میتوانند شامل دست دادن، سر تکان دادن، دست تکان دادن، در آغوش گرفتن و… باشند.
نوازش مثبت نوازشی است که فرد گیرنده از گرفتن آن احساس خوبی پیدا میکند و نوازش منفی نوازشی است که گیرنده با دریافت آن احساس بدی پیدا میکند. البته مثبت یا منفی بودن یک نوازش بستگی به احساس گیرنده نیز دارد. ممکن است فردی از گرفتن نوازشی که به نظر شما یک نوازش مثبت است، احساس بدی پیدا کند. نوازش شرطی، نوازشی است که در مقابل کاری که انجام میدهید دریافت میکنید، اما نوازش غیرشرطی به آنچه هستید مربوط میشود. به مثالهای زیر توجه کنید.
نوزاش شرطی مثبت: کار خیلی خوبی انجام دادی.
نوازش شرطی منفی: من از این لباسی که پوشیدهای خوشم نمییاد.
نوازش غیرشرطی مثبت: از آشنایی با آدم فهمیدهای مثل شما واقعا خوشحالم.
نوازش غیرشرطی منفی: تو نفرتانگیز هستی.
نوزاد، نوازش، محرومیت عاطفی
سادهترین مورد نوازش، همان نوازش نوزاد است. نخستین رابطه نوزاد با دنیای خارج از طریق لمس کردن حاصل میشود. لمس کردن حسی است که نوزاد از طریق پوست و سپس به وسیله دهان آن را تجربه میکند. طی دوران بارداری جنین به دلیل کیسه آبی که در آن قرار دارد به وسیله دیوار بطن مادرش احساس آرامش و نوازش میکند، ولی هنگام تولید این رابطه فیزیکی به هم میخورد و نوازد آن احساس خوشایند را گم میکند. در حالی که نوزاد تازه متولدشده هنوز به آن آرامش و نوازش احتیاج دارد تا به تدریج به محیط جدید عادت کند. در آغوش گرفتن، برقراری تماس جسمی و ماساژ دادن نوزاد، به راحتی فقدان رابطه فیزیکی دوران جنینی او را با مادر جبران میکند.
ماساژ دادن باعث نرمی پوست و مفاصل و رفع خستگی کودک میشود و احساس خوشایندی به او میدهد. دکتر اسپیتز متوجه شده است، نوزادانی که پس از تولد برای مدتی طولانی از آغوش مادر و نوازش او محروم میشوند، کمکم دچار افت روحی غیرقابل جبرانی خواهند شد و چهبسا سرانجام با ناراحتیهای روانی ناشی از آن از پا درآیند. وی این محرومیت را «محرومیت عاطفی» مینامد.
نوازش همردیف آب و غذا
پس از تولد و ورود به صحنه روزگار، نوازش بود که به ما اطمینان داد زندگی در این بیرون نیز «خوب» است. اریک برن در یک جمله اهمیت «نوازش» در یک زندگی عادی را چنین بیان میکند: «اگر نوازش نشوی، مخت میپکد». او در توضیح این جمله میآورد: بعد از آن که دوران صمیمیت دامان مادر به پایان میرسد فرد بقیه عمر را، هر روز، با موانع مختلف اجتماعی، زیستی یا روانشناختی که سد راه آن صمیمیت جسمی دوران نوزادی است، دست به گریبان است و تلاش مداوم و مستمری برای کسب مجدد آن صمیمیت دارد. در بسیاری موارد، فرد یاد میگیرد که با کمترین نوازش خود را راضی کند (شاید به دلیل عدم توانایی در دادن و باز پس گرفتن نوازش) تا آنجا که گاهی حتی مشاهده یک سر تکان دادن در تایید کارهای او و شناخته شدن موجودیتش، برایش کافی است. اگرچه آرزوی اولیه او برای صمیمیت جسمانی کاهشناپذیر باقی خواهد ماند و همچنان در حسرت آن نوازش سرشار، جسمی و بیشرط باقی میماند.
«آبراهام مازلو» نوازش را در سلسلهمراتب نیازهای انسان همردیف آب و غذا میداند. ما غالبا میتوانیم نوازشهای مثبت و نوازشهای منفی را از یکدیگر تمیز دهیم؛ نوازشهایی که باعث ایجاد احساس خوب و بد در ما میشوند، اما این را هم میدانیم که هرگونه توجهی بهتر از بیتوجهی است مگر آنکه حقارتآمیز و ظالمانه باشد، اما به طور کلی واژه نوازش را به معنای مثبت آن میگیریم.
زیبا بود.