خصوصیت اصلی جنون دزدی (kleptomania) ناتوانی مکرر برای مقاومت در مقابل تکانه های دزدی اشیائی است که برای مصرف شخصی ضرورتی ندارند یا ارزش مادی خاصی ندارند. اشیاء دزدیده شده اغلب دور انداخته می شوند و یا به طور پنهانی بازگردانده می شوند و یا در خفاء نگهداری می شوند. بیماران مبتلا به جنون دزدی معمولا توانایی خرید اشیائی که به طور تکانشی می دزدند را دارند.
در جنون دزدی مثل سایر اختلالات تکانه، شخص قبل از ارتکاب عمل تنش قابل ملاحظه ای دارد و پس از انجام آن احساس رضایت و کاهش تنش می کند و ممکن است با احساس گناه، پشیمانی و یا افسردگی همراه باشد یا نباشد. دزدی برنامه ریزی شده نبوده و شخص کسی را در آن درگیر نمی کند. هر چند سرقت ها در مواردی که احتمال دستگیری فوری وجود دارد روی نمی دهند ولی مبتلایان به جنون دزدی همیشه به احتمال گرفتار شدن خود نمی اندیشند حتی اگر دستگیری های مکرر منجر به رنج و تحقیر شود. در جنون دزدی نفس دزدی هدف است.
سبب شناسی
عوامل روانی – اجتماعی: علایم جنون دزدی معمولا در مواقع استرس عمده – فقدان عزیزان، جدایی و پایان روابط با اهمیت – ظاهر می شود.
برخی مؤلفین روانکاوی روی ابراز تکانه های پرخاشگری در جنون دزدی تاکید کرده اند، برخی نیز جنبه های لیبیدوئی را مطرح کرده اند. آنهایی که روی نمادگری تاکید می کنند، معتقدند نفس عمل، شیء دزدیده شده و قربانی عمل دزدی معانی خاصی دارند. مؤلفین روانکاوی روی دزدی از سوی کودکان و نوجوانان تاکید دارند.
آنا فروید خاطر نشان کرد که نخستین دزدی از کیف مادر نشان می دهد که دزدی ریشه در وحدت اولیه با مادر دارد.
کارل آبراهام روی احساس محوری فراموش شدگی، آزردگی یا ناخواسته بودن تاکید کرده است.
یکی از فرضیه پردازان در برون ریزی مزمن کودکان هفت طبقه دزدی را بیان کرده است:
- ۱) به عنوان وسیله ای برای بازساخت روابط از دست رفته مادر – کودک
- ۲) به عنوان عملی پرخاشگرانه
- ۳) به عنوان دفاعی در برابر ترس از صدمه دیدن (شاید جستجویی برای یافتن احلیل در دخترها و محافظتی در مقابل اضطراب اختگی در پسرها)
- ۴) به عنوان وسیله ای برای مجازات شدن
- ۵) به عنوان وسیله ای برای ترمیم یا افزودن عزت نفس
- ۶) به عنوان واکنشی در مقابل اسرار خانواده یا در ارتباط با آن
- ۷) به عنوان تحریک و جانشینی برای رابطه جنسی
یک یا چند طبقه از این طبقات ممکن است در مورد جنون دزدی بالغین نیز کاربرد داشته باشد.
عوامل زیستی
بیماری های مغزی و کم توانی ذهنی با جنون دزدی ارتباط دارند. همچنانکه با سایر اختلالات کنترل تکانه نیز مربوط هستند. نشانه های عصبی موضعی، آتروفی قشری و بزرگ شدن بطن های جانبی در برخی بیماران یافت شده است. اختلالات متابولیسم مونوآمین، بخصوص سروتونین، مطرح شده است.
عوامل خانوادگی و ژنتیکی
در یک مطالعه ۷% بستگان درجه اول این بیماران به اختلال وسواس – جبری مبتلا بودند. به علاوه، میزان بالاتری از اختلالات خلق در اعضای خانواده این بیماران گزارش شده است.
منبع: خلاصه روانپزشکی، کاپلان و سادوک، ترجمه فرزین رضاعی