دانلود کتاب مقدماتی بر روانکاوی لکان
ترجمه و تألیف: دکتر کرامت مولَّلی
اسم دلالت یکی از اهم اصطلاحات لکان است. وی این اصطلاح را از زبانشناس معروف فردینان دسسور بعاریت گرفت و بدان معنائی متفاوت بخشید. مطابق زبانشناسی سسور زبان تکلم مجموعه ای است از علامات که واجد دو عنصر اساسی هستند: دال و مدلول . بنابرنظر سسور دالّ عبارت از صورت صوتی کلمه است (مثلاً لفظ د ر خ ت) و مدلول مفهومی می باشد که از آن اراده می کنیم ( معنائی که از لفظ درخت در ذهن ایجاد میشود . ) وی رابطه آنها را همچون دو روی ورق کاغذ می داند که در عین حالِ جدائی از یکدیگر بنحوی بهم مربوط هستند که هر نوع تغییری در این ورق موجب درهم ریختن ماهیت هر دوی آنها می شود .
لکان با دادن اولویت مطلق به دالّ از نظر سسور فاصله گرفته وابستگی متقابل دال و مدلول را که در رأس نظریه این زبانشناس بود مورد تجدید نظر قرار داد. بنابراین اولویت دال منزلتی دیگر نزد لکان پیدا کرده ماده اصلی ضمیر ناآگاه بحساب می آید. وی درمیان عناصر مختلف زبان اهمیت واقعی را به اسم می دهد و دال را اساساً در قابلیت تسمیه آن می داند. از همین روست که ما بجای آن تعبیر اسم دلالت را انتخاب کرده ازین پس مورد استفاده قرار می دهیم. بعلاوه لفظ دالّ فاقد «تشخص» لازمی است که بتوان از اصطلاحی اینچنین مهم انتظار داشت . اولویت اسم دلالت بدین معنی است که بر مدلول خود تقدم دارد. البته این تقدم جنبه زمانی نداشته بلکه بلحاظ منطقِ خاصی است که روانکاوی بنا به ساختمان نفسانی آدمی کشف کرده است. در این کتاب بمطالعه این منطق خواهیم پرداخت .
برای لکان زبان تکّلم عبارت از مجموعه ای از اسماء دلالت است که زنجیروار به یکدیگر متصل بوده هریک تداعی دیگری را بدنبال دارد. این تداعی درحوزه نظامی منسجم صورت می گیرد که لکان آن را سلسله زنجیری اسماء دلالت می خواند. در این سلسله آنچه موجب انتقال یک اسم به اسم دلالتی دیگر می شود فرایندی است که آن را در معانی و بیان مجاز می نامند. قدما رابطه مجاز و موضوع له آنرا علاقه خوانده اند که اقسام مختلفی دارد. از آن جمله است علاقه جزء به کلّ (در مثالی چون «پاریس امروز تصمیم گرفت. . . » که درآن پاریس مجازی است از دولت فرانسه) یا علاقه مجاورت (در مثال کارد و چنگال که بمحض بیان یکی از آندو دیگری برای ما ۲ تداعی می شود). هنگامی که مجاز دارای علاقه مشابهت باشد آنرا استعاره می خوانند .
چنانکه می دانیم کودک طی مرحله آینه (میان شش تا هجده ماهگی) برای نخستین بار واجد تصویری از خود شده خویش را بصورت موجودی متفاوت از دیگران درمی یابد. هم ازینروست که برای اولین بار نائل به تشخیص تصویر خود در آینه شده به عنصری که من نفسانی خوانده می شود دسترسی پیدا می کند. چنین من نفسانی یا متفاخری است که کودک شیفته تصویر خود شده ازین پس واجد وجهه ای ناموثق از وجود خویش می گردد. چرا که حیث خیالی حجابی بیش درمقابل وجود حقیقی کودک که همان فاعل نفسانی باشد نیست. لذا من نفسانی بعنوان عامل اصلی در حیث خیالی پیوسته با فاعل نفسانی بعنوان انقسام و برزخِ حاصل از اسماء دلالت درتقابل و تضاد خواهد بود .
طفل بنابر حیث خیالی خود برآن می شود که بر عالَم و آدم حکومت کرده بدین تصور باطل دل خوش کند که همه چیزی را تحت تسلط دارد. ناگفته پیداست که این پرده ای است از غفلت بر وجود شکننده آدمی که دراصل تابع برزخ و انقسام وجود خود یعنی تابع ساحت رمزواشارت می باشد. بنابراین ساحت آدمی اساساً موجودی است تابع غیر. حال آنکه در حیث خیالی فرد عمیقاً درگیر خود شیفتگی بوده ازین طریق کاری جز پرده پوشی از تابعیت مطلق خود از غیر نمی کند . بدیهی است که غیر با مجموع افرادی که شخص در رابطه با آنهاست فرق دارد. گرچه در عرف لکان غیر ربطی به همنوعان ندارد اما گاه ممکن است که برخی ازاین همنوعان مقام غیر را برای فاعل نفسانی احراز کنند. اینکه غیر چیست و چرا لکان آنرا جایگاه اسماء دلالت و یا قانون می داند مسأله ای است که بتفصیل دراین کتاب بدان پرداخته خواهد شد.
کتاب حاضر مجموعه مقالاتی است حاوی مقدماتی درباره روانکاوی لَکان بطور اعم و منطق و تُوپولُژی او بطور اخص. هرمقاله در اصل ترجمه ای بوده است از متنی فرانسوی که غالباً بنابراین اصل که خواننده فارسی زبان لزوماً واجد اطلاعات کافی از روانکاوی لکان نیست پرورش داده شده تاحد امکان با زبانی ساده و فارغ از تکلف نگاشته شده است. کسانی که با شیوه لکان آشنائی دارند می دانند که تحقق چنین مهمی کاری سهل و بدیهی نیست .