دانشنامه روانشناسی مردمی
روانکاوی، خودشناسی و رشد فردی با علیرضا نوربخش

تست های هوش و استعدادیابی

تست های هوش(Intelligence Tests) برای سنجش توانایی کلی ذهنی انسان طراحی شده اند؛ یعنی این‌که فرد چقدر می‌تواند:

  • مسائل جدید را حل کند،
  • از تجربیات گذشته یاد بگیرد،
  • روابط میان پدیده‌ها را درک کند،
  • و در شرایط تازه سازگار شود.

هوش در این معنا بیشتر به ظرفیت کلی پردازش ذهنی اشاره دارد، نه به دانسته‌ها یا مهارت‌های خاص. این تست‌ها معمولاً شامل فعالیت‌هایی مثل حل مسئله، درک زبانی، استدلال منطقی، حافظه کاری و توانایی‌های عددی یا فضایی هستند. در نتیجه، تست هوش به ما می‌گوید فرد از نظر توانایی تفکر و یادگیری در چه سطحی قرار دارد.

🔹 هدف: اندازه‌گیری «ظرفیت کلی ذهن».
🔹 کاربرد: تشخیص ناهنجاری‌های شناختی و سنجش توانایی ذهنی در روان‌درمانی یا استخدام.

در مقابل، تست‌های استعدادیابی(Aptitude Tests) به جای سنجش ظرفیت کلی، به دنبال کشف الگوهای خاص توانایی در یک فرد هستند؛ یعنی بررسی می‌کنند که شخص در چه زمینه‌هایی بهتر عمل می‌کند یا پتانسیل رشد بیشتری دارد. برای مثال:

  • بعضی افراد در تفکر منطقی و ریاضی قوی‌اند،
  • بعضی در هماهنگی حرکتی یا تجسم فضایی،
  • و بعضی در ارتباط کلامی یا میان‌فردی.

تست‌های استعدادیابی می‌کوشند این تفاوت‌های طبیعی را شناسایی کنند تا فرد بتواند مسیر تحصیلی یا شغلی متناسب با توانایی‌های درونی‌اش را انتخاب کند.

🔹 هدف: کشف و جهت‌دهی توانایی‌های خاص فرد.
🔹 کاربرد: مشاوره تحصیلی و شغلی، طراحی مسیر رشد فردی، انتخاب رشته یا شغل مناسب.