محققان می‌گویند فعالیت سلول‌های ایمنی مغز مبتلایان به اسکیزوفرنی بیشتر از افراد سالم است و با داروهای ضد التهاب احتمالا می‌توان راهی تازه را در درمان این بیماری باز کرد.
تقریبا صد سال از زمانی که اسکیزوفرنی به صورت علمی توضیح داده و شناخته شد می‌گذرد اما با وجود پیشرفت‌های دانش پزشکی هنوز علت بیماری، راه پیشگیری و درمان موثری برای آن دقیقا روشن نیست و هنوز یکی از دیرپاترین معماهای پزشکی است. اساس درمان در حال حاضر داروهایی هستند که با تغییر فعالیت عصبی-شیمیایی مغز علائم بیماری را سبک می‌کنند، اما این داروها هیچکدام باعث درمان دائمی نمی‌شوند، در مواردی بی‌تاثیر هستند و عوارض جانبی آنها معمولا چنان آزاردهنده و سنگین است که بیماران از ادامه درمان خودداری می‌کنند.
بیشتر این داروها که در دهه شصت میلادی تولید شدند در اساس تفاوت بنیادی با داروهای فعلی ندارند و فقط در دهه نود میلادی داروهایی با عوارض جانبی کمتر وارد بازار شدند. اما اکنون محققان به نتایجی رسیده‌اند که قابلیت ایجاد تحولی بزرگ را در درمان این بیماری دارد.
برای این تحقیق ۱۴ نفر از کسانی که احتمال ابتلای آنها به اسکیزوفرنی “بی‌اندازه زیاد” ارزیابی می شد، انتخاب شدند. آنها برای علائمی مثل پارانویا یا توهم به پزشک مراجعه کرده اما هنوز دچار مرحله سایکوز (روان‌پریشی) نشده بودند. معمولا سرنوشت ۲۰ تا ۳۵ درصد این افراد به تشخیص قطعی اسکیزوفرنی ختم می‌شود.
محققان مغز این چهارده نفر را پت اسکن (PET scan) کردند. ماده‌ای در رگ بیمار تزریق می‌شود و پرتوهایی که این ماده ساطع می‌کند، ردیابی می‌شود. با تجزیه و تحلیل نقاطی که این ماده در آن تجمع پیدا می‌کند یا نمی‌کند می‌توان فعالیت بافت‌های مختلف را ارزیابی و سلامت یا اختلال را شناسایی کرد.
اسکن مغز این افراد نشان داد که سلول‌های التهابی مغز (مایکروگلیا) در مغز این افراد فعالترند. این سلول‌ها در واقع رفتگرهای مغر هستند و دائما بافت مغز را از سلول‌های عصبی آسیب دیده، رسوبات مواد و عفونت‌ها پاک می‌کنند. محققان مغز افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و افراد سالم را هم اسکن کردند و با این نتایج مقایسه کردند.
این مقایسه نشان داد فعالیت التهابی هم در مغز آنها که در خطر ابتلا به اسکیزوفرنی هستند و هم در آنها که مبتلا به این بیماری هستند، بیشتر از افراد سالم است. از این رو دانشمندان فکر می‌کنند ممکن است به راهی برای تشخیص زودهنگام و حتی پیشگیری از این بیماری نزدیک شده باشند.
کارآزمایی بالینی با استفاده از آنتی بیوتیکی به نام ماینوسایکلین در حال حاضر آغاز شده است. این آنتی بیوتیک خاصیت ضد التهابی هم دارد و محققان می خواهند ببینند آیا با کاهش التهاب سلول‌های عصبی در مغز می‌توانند از این بیماری پیشگیری یا آن را درمان کنند.
اگر این موضوع به یقین تبدیل شود در پیشگیری و درمان دیگر بیماری‌های روانپزشکی هم تحولی ایجاد خواهد شد.
پیتر بلومفیلد نویسنده اصلی این تحقیق می گوید: “نکته جالب ارتباط شدت التهاب با شدت علائم بود.”
“در جریان تحقیق دو نفر از این چهارده نفر به اسکیزوفرنی و یا بیماری‌های اسکیزوئید مبتلا شدند و اینها کسانی بودند که مایکروگلیای مغزشان بیشترین فعالیت را نشان می‌داد.” اگر نتایج این تحقیق “مهم” و “نویدبخش” در مطالعات بزرگتر و تکرار شود پزشکان برای اولین بار راهی برای شناسایی افرادی که در معرض ابتلا به اسکیزوفرنی هستند خواهند داشت و می‌توانند درمانهای پیشگیرانه را شروع کنند.
دکتر الیور هاویس رییس گروه روانپزشکی مرکز تحقیات بالینی امپریال کالج لندن این تحقیق را “یک قدم واقعی” در شناخت اسکیزوفرنی می‌داند: “برای اولین بار ما شواهدی از فعالیت بیش از حد پیش از بروز علائم بیماری داریم.”
“اگر پیش از بروز کامل بیماری، بتوانیم این فعالیت را کاهش دهیم، ممکن است بتوانیم از بیماری پیشگیری کنیم. این موضوع باید به آزمایش گذاشته شود اما این یکی از مهمترین پیامدهای این تحقیق است.”
دکتر هاویس می گوید مایکروگلیاها مثل باغبانی هستند که گاهی در هرس و وجین کردن افراط می‌کنند و برخی شاخ و برگهای سالم و مهم را هم قطع می‌کنند، از این رو باعث می‌شود برخی ارتباطات مهم شبکه عصبی مغز قطع شده و در نتیجه بیماری ایجاد شود. اما هنوز معلوم نیست چرا سیستم ایمنی مغز در بعضی افراد فعالیت بیش از حد دارد.
بررسی‌های ژنتیکی نشان داده اند ژنها در کنترل دستگاه ایمنی نقش دارند از این رو می‌توان یک زمینه ارثی را در نظر گرفت. علاوه بر این اسکیزوفرنی در کسانی که بستگان نزدیکشان این بیماری را دارند بیشتر دیده می‌شود. پیش از این نقش عوامل محیطی از جمله آلودگی هوا در ایجاد برخی بیماری‌های مزمن مغز مطرح شده بود. به جز این نقش استرس‌های شدید در دوران زندگی هم هنوز به عنوان یکی از عوامل مطرح است.
پروفسور استیون لوری رییس گروه روانپزشکی دانشگاه ادینبورو می‌گوید این تحقیق “مهم” نشان می‌دهد امکان پیشگیری و درمان “یکی از بدترین بیماری‌های نوع بشر” امکان پذیر است.
منابع :