سروتونین نوعی انتقال دهنده عصبی است که نقش مهمی در موارد زیر دارد:
۱- خوابیدن و برانگیختگی ۲- تنظیم خلق ۳- اشتها ۴-تنظیم درد ۵- به تحریک حرکات روده کمک می کند. ۶- در جریان انعقاد خون نیز از پلاکت های پاره آزاد شده و باعث تنگ شدن رگها می شود.
حدود ۴۰ میلیون از سلول های مغز، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم تحت تاثیر سروتونین می باشند. این سلول ها با خلق و خو، میل جنسی، اشتها، خواب، حافظه و یادگیری، تنظیم دمای بدن و برخی رفتارهای اجتماعی ارتباط دارند. سروتونین دارای اثراتی بر عملکرد سیستم قلبی عروقی، عضلات و سیستم غدد درون ریز می باشد. سروتونین همچنین دارای عملکردهای شناختی، مانند تأثیرات بر حافظه و یادگیری نیز میباشد.
بسیاری از تحقیقات نشان داده که کمبود سروتونین ممکن است بر خلق و خو تاثیر داشته و منجر به بروز افسردگی، وسواس، اضطراب، هراس و خشم بیش از حد می گردد. سروتونین در بیماری میگرن نیز نقش دارد. برخی تحقیقات نشان داده که با افزایش سن، فعالیت انتقال دهنده های عصبی کم می شود. در سال ۲۰۰۶ پزشکان دریافتند که مقدار سروتونین در مغز بیماران دچار آلزایمر کم می باشد. این کاهش مقدار سروتونین به علت کاهش گیرنده های سروتونین می باشد و باعث کمبود حافظه در این بیماران می گردد.
هلن فیشر (Helen fisher) ، محقق و انسان شناس دانشگاه روتگر نیوجرسی، یکی از سرشناس ترین محققین موضوع عشق در سطح جهان است.
در بدن افراد عاشق چه اتفاقی می افتد؟
فیشر: ما به افراد مورد آزمایش خود در حالیکه در دستگاه MRT قرار داشتند، یک بار عکس معشوق خود و یک بار یک عکس غریبه نشان دادیم و عکسهای مغزی آنها را در این دو حالت مقایسه کردیم. به نظر می آید که دو ناحیه در مغز که مسئول احساس عشق هستند را شناسایی کرده ایم. از علائم بارز دیگر، بالا رفتن میزان هورمون دوپامین (Dopamin) و نورآدرنالین(Noradrenalin ) و پایین آمدن میزان هورمون سروتونین (Serotonin)در مغز است.
درمان عشق با ترکیبات سروتونین
وقتی برای مقابله با افسردگی از دارو استفاده می شود، چرا برای مقابله با درد عشق از این روش استفاده نشود؟ البته با اینکار قادر نخواهید بود یک رابطه را نجات دهید، ولی می شود با اینکار مثلا جلوی خودکشی از سر عشق را گرفت. البته من اخطار می دهم که از این داروها به مدت زمان طولانی استفاده نشود، این داروها ترشح دوپامین و سروتونین در مغز را کم می کنند، و این در دراز مدت می تواند باعث شود که شخص میل به پیدا کردن رابطه( جدید) و میل به ارتباط جنسی را از دست بدهد.
خانم ” دوناتلاپارازیتی ” از متخصص های دانشگاه ” پیزا ” با مطالعه روی ۲۰ نفر از دانشجوهاش که به شدت درگیر عشق آتشین بودند متوجه شد خصوصیات رفتاری و تغییرات شیمیایی در مغز این افراد درست مثل بیمارهای روانی مبتلا به اختلال ” وسواسی_جبری ” است. او با اشاره به این نکته که یکی از مواد شیمیایی مغزی (واسطه عصبی ) به اسم ” سروتونین “مسول کنترل خلق در آدمی هست و طی اختلال وسواسی_جبری هم به شدت پایین می آید , طی آزمایشهای خود نشان داد که میزان این ماده (سروتونین) در مغز دانشجوهای عاشقش پایین است و درست بعد از یکسال و فروکش کردن تب عشق در این افراد , دوباره میزان سروتونین به حد طبیعی بر می گردد.
احساس خواب آلودگی پس از صرف غذا و غلظت بالای سروتونین
پس از مصرف غذا خصوصاً پس از مصرف شیرینی جات دچار خواب آلودگی شده اید، این امری طبیعی است و شما آدم نرمالی هستید. خوردن غذاهای دارای قند یا مواد تهیه شده از آرد مثل شیرینی، نان و ماکارونی و غیره موجب افزایش قند خون می شوند. این امر موجب می شود، لوزالمعده مقدار زیادی انسولین ترشح کند که انسولین موجب می شود تریپتوفان ( یک نوع اسیدآمینه) موجود در خون را که از اجزاء سازنده پروتئین است وارد مغز می کند. تریپتوفان در مغز تبدیل به ماده ای بنام سروتونین می گردد که این ماده باعث خواب آلودگی می شود. پس قند مصرف شده بطور غیر مستقیم تولید مواد خواب آور را در مغز افزایش می دهد.
جلوگیری از حالات خواب آلودگی
بسیاری از افراد با کاهش مصرف مواد قندی و نشاسته ای از ایجاد خواب آلودگی جلوگیری می کنند. زمانی که نیاز است هوشیار باشید و نمی خواهید احساس خواب آلودگی کنید، غذاهایی را مصرف کنید که قند خون را زیاد بالا نمی برند. مصرف انواع سبزیجات خام بصورت سالاد یا غذای تهیه شده از سبزیجات پخته، گوشت قرمز، ماهی ، مرغ ،دانه های خوراکی و آجیل مثل بادام،بادام زمینی، پسته و … باعث احساس خواب آلودگی نشده و شما را سر حال نگه می دارند
آیا رژیم غذایی بر سروتونین اثر دارد؟
بله. موادغذایی وجود دارند که می تواند سطح تریپتوفان را افزایش دهند. تریپتوفان، اسید آمینه ای است که در ساخت سروتونین نقش دارد. غذاهای غنی از پروتئین مانند: گوشت قرمز، مرغ و ماکیان، لبنیات و آجیل دارای مقدار زیادی تریپتوفان می باشند.
مصرف زیاد غذاهای پروتئینی، سروتونین را افزایش نمی دهند. هنگامیکه غذای با پروتئین بالا مصرف می کنید، هم تریپتوفان و هم اسید آمینه های زیادی را وارد خون می کنید. همه این اسیدهای آمینه برای ورودشان به مغز با هم می جنگند. در آخر مقدار کمی تریپتوفان وارد مغز می شود و میزان سروتونین را افزایش نمی دهد. اما مصرف مواد غذایی غنی از کربوهیدرات، باعث آزادسازی انسولین می شود و تمام اسیدهای آمینه موجود در خون به جز تریپتوفان، جذب بدن می شوند. در نتیجه مقدار زیاد تریپتوفان در جریان خون باقی می ماند و به مغز وارد می شود و مقدار سروتونین را افزایش می دهد. مصرف مقدار کافی ویتامین B6 می تواند سرعت تبدیل تریپتوفان به سروتونین را افزایش دهد.
اثر اکستاسی بر روی سروتونین
آمینهای مغز – بویژه نوراپی نفرین و سروتونین نوروترانسمیترهایی هستند که کارشان بروز خلق است. با توجه به فرضیه آمینی، کاهش عملکرد این آمینها باعث افسردگی خواهد شد و افزایش فعالیت آنها باعث بالا رفتن خلق میشود.
MDMA از طرقی که ذکر خواهد شد باعث افزایش خلق و احساس نشاط میشود.
فرضیه تاثیر MDMA (اکستاسی) بر مغز:
- ۱ – افزایش آزادسازی سروتونین در سیناپسهای مغزی
- ۲– بلوک بازجذب سروتونین
- ۳- افت میزان سروتونین مغز
- ۴- اثرات غیرمستقیم بر میزان دوپاین مغز
نکات :
- ۱- نان جو بیشتر از سایر غلات باعث سنتز سروتونین میشود.
- ۲- غذاهای رنگی بیشتر باعث سنتز سروتونین میشوند.
- ۳- سروتونین اثر حفاظتی روی سلولهای مغزی داشته و از تخریب مغز در دوران پیری جلوگیری میکند.
- ۴- کاهش سروتونین باعث زیادشدن اشتها و افزایش آن باعث کاهش اشتها و در نتیجه باعث لاغری میشود.
- ۵- افزایش نور باعث افزایش سروتونین آزادشده در مغز میشود.
- ۶- دیابت دوران بارداری مستقیماً تحت کنترل سروتونین است.
- ۷- اکستازی باعث افزایش ترشح سروتونین میشود
- ۸- زعفران باعث افزایش سنتز سروتونین میشود.
- ۹- در اثر لبخندزدن سروتونین در مغز آزاد میشود.
- ۱۰-در مغز افراد عاشق پس از شکست در عشق سروتونین کاهش مییابد، اشتها افزایش مییابد، بداخلاق میشوند، زیاد میخوابند و در نهایت از معشوق متنفر میشوند.
- ۱۱- در بیماری آلزایمر میزان سروتونین مغز کاهش مییابد.
- ۱۲- کسانی که به نوعی کمخوابی دارند میزان سروتونین مغزشان ۲۰درصد کاهش پیدا میکند.
- ۱۳- کاهش میزان سروتونین مغز باعث انزال زودرس میشود.
- ۱۴- بالارفتن سن باعث کاهش ترشح سروتونین در مغز میشود.
- ۱۵- کمشدن سروتونین در مغز باعث کمرنگشدن خاطرهها میشود.
- ۱۶- خواب نیمروزی باعث افزایش میزان سروتونین مغز میشود.
- ۱۷- ورزش موجب بهبودی خلق و خو می شود و افسردگی را درمان می کند. در گذشته پزشکان می گفتند که چند بار ورزش کردن در هفته، موجب کاهش اثرات افسردگی می شود. اما امروزه آنان بر این باورند که ۴۰ دقیقه ورزش کردن باعث تاثیرات خوبی بر خلق و خو می شود. برخی بر این باورند که ورزش کردن موجب افزایش مقدار سروتونین می شود، اما هنوز به اثبات نرسیده است.
منابع :