همانند بیشتر بیماری هایی که به شدت عملکرد شناختی را تحت تاثیر قرار می دهند، زوال عقل (dementia) نیز یک وضعیت غم انگیز محسوب می شود. زوال عقل یک اصطلاح کلی برای افت توانایی های ذهنی به میزانی است که در زندگی روزانه فرد اختلال ایجاد می کند. از دست دادن حافظه و بیماری آلزایمر، دو نمونه از این دست هستند. زوال عقل به طور کلی شامل کاهش تدریجی مهارت های حافظه، تفکر و استدلال می شوند. زوال عقل به خودی خود یک بیماری خاص نیست، ولی این اصطلاح برای نشانه های گسترده ای مد نظر قرار می گیرد که ممکن است به یک اختلال شناختی شدید اشاره داشته باشند.

تفاوت دمانس و دلیریوم

دمانس (Dementia) و دلیریوم (Delirium) دو اختلال عصبی – شناختی هستند که تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند:

1. شروع و پیشرفت:
   • دمانس: به تدریج و در طول زمان پیشرفت می‌کند. علائم ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد تا به طور کامل ظاهر شوند.
   • دلیریوم: به طور ناگهانی شروع می شود و در مدت زمان کوتاه (چند ساعت یا چند روز) ظاهر می‌شود. به سرعت وخیم می شود.
2. علائم اصلی:
   • دمانس: شامل کاهش تدریجی حافظه، توانایی تفکر و استدلال است. معمولاً مزمن و غیرقابل برگشت است.
   • دلیریوم: شامل اختلال در توجه، آگاهی و هوشیاری، سردرگمی و گیجی است. ناتوانی در تغییر توجه از یک موضوع به موضوع دیگر. علائم نوسان شدید دارد و در طول روز تغییر می کند.
3. علت:
   • دمانس: معمولا به دلیل بیماری‌های مزمن مانند آلزایمر یا زوال عقل عروقی ایجاد می‌شود.
   • دلیریوم: اغلب به دلیل عوامل حاد مانند عفونت، داروها، کم‌آبی بدن یا مشکلات متابولیکی رخ می‌دهد.
4. قابلیت برگشت:
   • دمانس: معمولا غیرقابل برگشت است.
   • دلیریوم: در صورت شناسایی و درمان علت زمینه‌ای، قابل برگشت است.
5. درمان:
   • دمانس: درمان بیشتر بر مدیریت علائم و کند کردن پیشرفت بیماری متمرکز است.
   • دلیریوم: درمان شامل شناسایی و رفع علت زمینه‌ای است.

انواع زوال عقل

همان گونه که اشاره شد، بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است و ۶۰ تا ۸۰ درصد تمامی موارد را شامل می شود. بیماری آلزایمر یک اختلال مرگبار است که با آسیب به سلول های مغز برخی قابلیت شناختی را مختل می سازد. دومین دلیل شایع زوال عقل به نام زوال عقل عروقی شناخته می شود و نوعی از زوال عقل است که در نتیجه سکته مغزی شکل می گیرد. سکته مغزی زمانی رخ می دهد که جریان خون به سمت مغز قطع شده یا کاهش می یابد. عدم ارسال اکسیژن و مواد مغذی کافی به مغز موجب مرگ سلول های مغز می شود. سکته مغزی می تواند در نتیجه یک شریان مسدود شده (سکته مغزی ایسکمیک- ischemic stroke) یا به واسطه نشت یا ترکیدن یک رگ خونی (سکته مغزی هموراژیک- hemorrhagic stroke) رخ دهد.

۵ نشانه زوال عقل : 

۱- دشواری در برنامه ریزی یا حل مشکلات

برخی افراد مبتلا به زوال عقل تغییرات ناگهانی در توانایی خود برای توسعه و دنبال کردن یک برنامه را تجربه می کنند. به عنوان مثال، انجام برخی وظایف ساده مانند پیگیری وضعیت حساب بانکی یا پیروی از یک دستورالعمل برای آنها به فعالیتی بسیار پیچیده تبدیل می شود. همچنین، در طول آغاز زوال عقل افزایش مشکلات در حفظ تمرکز شایع هستند.

۲- دشواری در انجام وظایفی آشنا

یکی از بارزترین نشانه های زوال عقل کاهش توانایی در انجام و تکمیل وظایف روزمره است. ممکن است فرد مبتلا به زوال عقل قادر به یافتن مسیر همیشگی خود نباشد و یا چگونگی انجام بازی مورد علاقه خود را فراموش کند. به طور معمول، اجرای کاری همیشگی، در فعالیت نورونی ریشه دارد و یک نفر می تواند بدون فکر کردن کاری را انجام دهد. هر گونه تغییر قابل مشاهده در توانایی فرد برای انجام وظایف روزمره باید به دقت بررسی شود.

۳- مشکلات در هنگام برقراری ارتباط

افراد مبتلا به زوال عقل اغلب در دنبال کردن یک گفتگو دچار مشکل می شوند. آنها ممکن است به تعامل خاتمه دهند، اینکه درباره چه چیزی صحبت کرده اند را فراموش کنند و حرف های پیشین خود را تکرار کنند، یا هیچ ایده ای برای ادامه گفتگو نداشته باشند. چالش های واژگانی از جمله ناتوانی در یافتن واژه درست نیز شایع هستند.

۴- کناره گیری از فعالیت های اجتماعی یا کاری

هنگامی که یک نفر چالش های شناختی که به واسطه زوال عقل شکل می گیرند را تجربه می کند، ممکن است به تدریج خود را از فعالیت های کاری یا اجتماعی کنار بکشد. بخشی از این کناره گیری و انزوا ممکن است با تغییرات شخصیتی، ترس، یا عدم پذیرش مرتبط باشد.

۵- از دست دادن حافظه 

از دست دادن حافظه عامل کلیدی «مخل زندگی روزمره» است. فراموشی برای همه ما رخ می دهد، اما به ندرت این فراموشی ها به طور قابل توجهی زندگی روزانه را فلج می کنند. طی مراحل اولیه زوال عقل، فراموش کردن اطلاعاتی که به تازگی یاد گرفته شده اند، یکی از شایع‌ترین نشانه های وجود مشکلی زمینه ای است. از دیگر نشانه های قابل توجه مشکلات حافظه شدید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  فراموش کردن تاریخ ها یا رویدادهای مهم
•  پرسش مکرر درباره اطلاعاتی که به تازگی دریافت شده اند
•  افزایش وابستگی به دیگران برای به یاد آوردن چیزهای مختلف

نتیجه گیری

در حال حاضر، درمان مشخصی برای بیماری آلزایمر یا هر گونه زوال عقل پیشرونده وجود ندارد. دارو درمانی گزینه ای در دسترس است که امکان تسکین برخی نشانه ها را فراهم می کند. سازمان آلزایمر آمریکا شش توصیه کلیدی برای پیشگیری از زوال عقل ارائه کرده است که شامل موارد زیر می شوند:

• ۱– سیگار نکشیدن
• ۲– حفظ فشار خون، کلسترول، و قند خون در سطوح مناسب
• ۳– دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل
• ۴– انجام ورزش
• ۵– حفظ وزن مناسب
• ۶– محدود کردن نوشیدنی های الکلی

منابع :

1. راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانشناختی، DSM-5
2. خلاصه روان پزشکی کاپلان و سادوک، بر اساس DSM-5
3. warning signs someone dementia

همه ما در مراحل و زمان هایی از زندگی، نیاز به گفت و گو و مشاوره داریم. جهت دریافت وقت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ تماس بگیرید.