عقده مادر مقدس و سندرم شکارچی

عقده مادر مقدس (Madonna / Whore Complex)

در ذهنیت کسانی که به این عقدهٔ روانی دچارند وجود میل و نیاز جنسی در زنان نهی و نفی می‌شود، مگر برای زنانی خاص (پتیاره، لکاته، آکله). در دوگانه‌ ذهنی مبتلایان به این عقده روانی زنان بر دو نوع اند:

1. فرشته : (شامل مادر و خواهر و دیگر زنان شایسته احترام)
2. فاحشه : (زنانی که میل جنسی دارند و البته محترم نیستند)

برای خیلی از مردان مبتلا به این عقده، تصور این واقعیت که خواهر و مادر او نیز خواهش جنسی دارند، بسیار سخت و ناگوار است. زن و دختر چنین مردانی نیز باید تظاهر به آن کنند که چنان میلی ندارند و در قطب فرشته‌اند.

برای چنین مردانی، حتی پس از ازدواج، زن نباید بر نیاز جنسی‌اش تاکیدی بکند، مبادا که در ذهنیت دوقطبی شوهرش در قطب فاحشه تصویر بشود. نتیجه عملی آن می‌شود که در قطب دیگر و در نقش فرشته و مادر برای همسرش فرو می رود و باید از این طریق ابراز عشق بکند. با این کار شرایط بیشتر گره می‌خورد چرا که مرد هم در تعقیب فانتزی‌های جنسی‌اش، نمی‌تواند زنی که نقش مادری او را ایفا می‌کند در نظر بگیرد.

مدونا کمپلکس می تواند در زنان نیز وجود داشته باشد. زنانی که با یک پدر نماد(father figure) یا ابر مرد ازدواج می کنند، ممکن است به خود اجازه ندهند تمام فانتزی های جنسیشان را در رابطه با این مرد بزرگ به فعلیت در آورند، در نتیجه تمایل پیدا می کنند در رابطه با مردی معمولا جوان تر از خودشان (که در رابطه با او در موضع اقتدار قرار دارند) فانتزی هایشان را محقق کنند. این نوع رابطه در طبقات بالای اجتماعی شایع تر است.

فروید و عقده مادر مقدس

فروید در سال ۱۹۱۲ نوشته است: «بعضی مردان وقتی با زنی که برایشان جذاب است روبرو می شوند، ناخوداگاه، حس دلبستگی که به مادرشان دارند به ذهن شان خطور می کند. برای همین، مردان برای فرار از این حس، یا به زن به عنوان یک موجود غیرجنسی که شبیه یک فرشته است می نگرند یا آنقدر تصورات نادرست به زن نسبت می دهند که وی را به سطح فاحشه می رسانند.

فروید می نویسد «این نوع از مردان اگر به زنان تمایل جنسی دارند نمی توانند عاشق شان بشوند و اگر عاشق شان هستند تمایلی به آنها  ندارند». مردانی که از عقده مادر مقدس(the Madonna – whore complex) رنج می برند برای رفع نیاز جنسی، نزد روسپی ها می روند. آنها حتی در حین س ک س، به زنان بی احترامی می کنند و حس هجوم، تصرف و توهین به بدن زن را به نمایش می گذارند. همین مردان برای ازدواج تمایل شدید دارند که فرشته یا به قول خودشان باکره را برای زندگی بیابند.

مردانی را در اطراف خود می توانید مشاهده کنید که رابطه سالمی با زنان ندارند بدون آنکه ریشه واقعی اش را بدانند. از نظر فروید این نوع مردان در تمام دوران زندگی، تصویر یک فاحشه از زن، در ذهنشان نقش می بندد. برای همین نمی توانند به آنها اعتماد کنند.

فروید می گوید مردانی که به عقده مادر مقدس مبتلا هستند در حقیقت در حال بروز واکنشی هستند که ناشی از یک عقده ابتدایی تر به نام اودیپوس کمپلکس می باشد. طبق این نظر، نوزادان که تجربه عشق بی حد و حصر مادر را دارند پس از آنکه وارد سالهای بعد از نوزادی می شوند، از عشق بیکران مادر (شیر از پستان و آغوش گرم مادر) محروم می گردند. اگر به آن، عدم توجه و غفلت بعضی از مادران به نیازهای عاطفی پسران شان را اضافه کنیم، نتیجه اش این می شود که بعضی از پسران در دوران بزرگسالی به شکل خودخواهانه ای انتقامش را از زنان زندگی یا جامعه خود می گیرند. از دید این نوع مرد صدمه دیده، که فروید شناسایی کرده است، تنها راه حل، جداسازی هویت زنان به دو نوع زن متفاوت در ناخوداگاهش است.

کسی که عقده مدونا دارد چگونه رفتار می کند 

افراد دارای عقده مدونا رفتارهایی دارند که به عنوان غیرتی بودن آن‌ها را توجیه می‌کنند. برای این افراد خواهر یا محارم نزدیک نباید میل یا جاذبه‌های زنانه خود را نشان دهند و هر گونه ابراز زنانگی برای آن‌ها مصادف با فاحشگی است. برای افراد مبتلا به این عقده ناممکن است که بپذیرند خواهر و مادر خود نیز نیاز جنسی دارند. از سوی دیگر میل جنسی خود را منوط به زنان روسپی می‌کنند و مهرورزی و ازدواج را با زنان باکره می‌دانند.

پیشقدم شدن خانم‌ها برای ازدواج و تشکیل خانواده را قبیح می‌دانند. آن‌ها هیچ گونه اعتباری برای میل جنسی زنان قائل نیستند. ممکن است روابط جنسی متعددی را تجربه کنند اما در نهایت زنان پرهیزگار را مد نظر خود قرار می‌دهند. این زمینه‌ها می‌تواند باعث پرهیز او از ازدواج بشود. این مردان در مقابل همسرانشان خوددار و در مقابل فاحشه‌ها اشتها ناپذیرند.

ریشه‌های عقده مدونا

این عقده بسیار زیاد تحت تاثیر فرهنگ و باورهای اجتماعی قرار دارد. اغلب در جوامعی که دختران باید تا زمان ازدواج، بکارت خود را حفظ کنند و بعد از ازدواج جز نقش مادرانگی یا پخت و پز و شستشو، وظیفه دیگری ندارند، شیوع بیشتری دارد.

پسران بزرگ شده در جامعه‌ای که در آن عقده‌ مادر مقدس شایع است، در ازدواج با دوست‌دختری که با او رابطه جنسی داشته، مردد می‌ماند، چرا که او را دیگر در جایگاه فرشته و مادری نمی‌یابد. سناریوی زندگی جنسی بسیاری از مردان ایرانی این چنین رقم می‌خورد : زنی در خانه برای ایفای نقش مادری خود و کودکانش، و معشوقه‌ای در بیرون برای تعقیب فانتزی‌های جنسی‌اش.

عقده مدونا در افرادی که عقده ادیپ دارند نیز دیده می‌شود. در عقده فرشته – فاحشه پسری که در مرحله ادیپال تثبیت شده برای رهایی از تعارضات، مادر یا فرشته را در جایگاه تقدس و هر گونه امیال جنسی در زنان را با تعریف فاحشگی در یک رتبه قرار می‌دهد.

درمان عقده مدونا

عقده مدونا از دسته مسائلی است که باید حتما زیر نظر درمانگر متخصص درمان شود. رویکردهای روانکاوی و روان پویشی بسیار تاثیر گذارند. در رویکردهای شناختی تلاش می‌شود تا باورها و افکار فرد را نسبت به رابطه و میل جنسی تغییر داد. این افراد بعد از به دست آوردن بینش نسبت به مسئله خود، یاد می‌گیرند که بدون ترس از قضاوت، درخواست‌های جنسی خود را به همسرانشان اعلام کنند و بستری می‌سازند تا مراجع یاد بگیرد بدون خجالت، کشش جنسی خود را با همسرش ارضا کند. ناگفته نماند که این فرایند نیازمند داشتن صبر و دادن زمان برای تغییر است.

سندرم شکارچی

یکی از مراحل رشد انسان که بطور طبیعی در دوران نوجوانی آن را طی می کند مرحله “اثبات خود” است. در این مرحله هسته اولویت های زندگی فرد، غلبه بر احساس حقارت (inferiority feeling)  است. بنابراین فرد مکررا وارد بازی های رقابتی می شود و اشتغال ذهنی عمده وی برنده بودن بیشتر و بازنده بودن کمتر است. گروهی از افراد در این مرحله جا می مانند، یا به عبارتی دچار تثبیت لیبیدویی(libido fixation) می شوند، بنابراین در سرتاسر زندگی در حال رقابت با دیگران برای اثبات برتری خود هستند.

در سندرم شکارچی، فرد با شکار کردن زن یا مردی که جذاب، موفق، قدرتمند یا مشهور است احساس برنده بودن پیدا می کند. مردان با شکار زنان متعدد، خود را صاحب حرمسرای بزرگی می بینند و زنان با شکار مردان متعدد به خود اطمینان می دهند که جذاب و زیبا هستند. بنابراین هیچ همسر یا پارتنری نخواهد توانست این افراد را اشباع کند. زیرا این افراد کلکسیونر هستند و برای آنها هیچ شیئی به تنهایی ارضا کننده نیست بلکه فهرست اشیاء موجود در موزه است که برایشان ارضا کننده تلقی می شود.

از دیدگاه آرکی تایپی(Archetype) مردان زئوس تایپ و زنان آفرودیت تایپ چنین تمایلاتی دارند.

منابع :

1. en.wikipedia.org/wiki/Madonna
2. www.marketwatch.com
3. www.psychologytoday.com
4. www.amazon.com/Madonna-Whore-Complex

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *