اشتباهات لپی

اشتباهات لپی محصول تداخل متقابل بین دو قصد متفاوت اند که یکی را می توان قصد مورد مزاحمت قرار گرفته نام نهاد و دیکری را قصد مزاحم. قصدهای مورد مزاحمت قرار گرفته مجالی را برای پرسش های بعدی فراهم نمی آورند ولی پرسشهای مربوط به قصد مزاحم را که مایلیم به آنها بپردازیم را ملاحظه فرمایید: ابتدا چه نوع قصدهایی همانند یک مزاحمت برای دیگر قصدها پدیدار می گردند؟ و دوم، چه رابطه ای بین قصدهای مزاحم و قصدهایی که مورد مزاحمت قرار گرفته اند وجود دارد؟

جواب سوال اول: خُب، آشکارا انواع بسیار متفاوتی اند، که در بین آنها باید به دنبال عامل مشترک بگردیم. اگر ما به بررسی شماری از مثالها با این نقطه نظر بپردازیم، آنها را بی درنگ می توانیم در سه گروه قرار دهیم.

اولین گروه شامل مواردی است که در آن، قصد مزاحم برای گوینده شناخته شده است و بعلاوه پیش از اینکه لغزش زبانی از وی سر بزند، مدّ نظر او بوده است.

گروه دوم شامل موارد دیگری که در آن، قصد مزاحم با همان درجه توسط گوینده تشخیص داده شده است که از سوی اوست، ولی در این مورد او آگاه نیست که این امر درست پیش از ایجاد لغزش در وی فعال بوده است. بنابر این او تعبیر مارا از لغزش خود می پذیرد، ولی با این وجود تا حدی از این بابت در شگفت خواهد ماند.

در گروه سوم، تبحر و تفسیر قصد مزاحم، به شدت از جانب گوینده مطرود شمرده می شود، او نه تنها منکر آنست که این موضوع پیش از ایجاد لغزش در وی فعال بوده، بلکه درصدد آنست که از این موضوع که این امر کاملا برای او جنبه ی بیگانه داشته، حمایت کند.

جواب سوال دوم: در گروه اول و دوم، این قصد مزاحم خودش را به فوریت پیش از لغزش اعلان می کند. ولی در هر دو مورد با تلاش بسیار از نشان دادنش پرهیز می گردد و پس زده می شود. سخن گو تصمیم دارد که آنرا به عبارت در نیاورد، و بعد از آن لغزش زبانی رخ می دهد. یعنی پس از آن قصدی که پس زده شده است، به رغم خواست سخن گو به عبارت در می آید، چه با تعبیر بیان قصدی که او مجاز دانسته است، چه با در آمیختن آن، چه با جایگزین نمودن چیزی دیگر به جای آن. پس این مکانیسم ( سازوکار) لغزش زبانی است.
فروید چنین ادامه می دهد: از نظر خودم ، من می توانم آنچه که در سومین گروه رخ میدهد را به هماهنگی کامل با سازوکاری که شرح دادم، در آورم.

من فقط فرض می کنم که آنچه که باعث تشخیص این سه گروه از یکدیگر می شود گستره ی تفاوت آنها با قصدی است که پس زده شده است. در اولین گروه قصد حضور دارد و پیش از اظهار سخن گو خود را مورد توجه می سازد، تنها از آن پس است که این قصد طرد می شود و انتقامش را در لغزش زبانی می ستاند.

در گروه دوم طرد شدن بعدا رخ می دهد تا آن زمان، قصد پیش از اینکه مورد اظهار قرار گیرد از مورد توجه واقع شدن باز ایستاده است. عجیب است که به هیچ وجه از ایفای نقش آن در ایجاد لغزش زبانی جلوگیری نمی شود. ولی این رفتار، توضیح اینکه در گروه سوم چه رخ می دهد را برایمان ساده تر می کند.
من به خود جرأت داده، فرض می کنم که یک قصد همچنین می تواند در یک اشتباه لپی فرصت بیان یابد، یعنی زمانی که پس زده شده و برای زمان قابل ملاحظه ای، و شاید برای مدت زمان بسیار طولانی، مورد توجه قرار نگرفته باشد، می تواند به همان دلیل توسط سخن گو صراحتا مورد انکار قرار گیرد. ولی اگر حتی مسئله ی گروه سوم را کنار بگذارید، ملزم به نتیجه گیری حاصل از مشاهداتی که در موارد دیگر به آن رسیده ایم، می باشیم که عبارتست از: واپس زده شدن قصد سخن گو برای گفتن چیزی، شرط لازم و حتمی برای رخ دادن یک لغزش زبانی است.