اختلالات اضطرابی از شایعترین اختلالات روانپزشکی در جمعیت عمومی هستند. در ایالات متحده حدود ۳۰ میلیون نفر دچار این اختلالات هستند و نسبت ابتلای زنان تقریباً دو برابر مردان است. اختلالات اضطرابی با عوارض زیادی همراهند و اغلب مزمن شده و نسبت به درمان مقاوم هستند. این اختلالات را می توان خانوادهای از اختلالات روانی مجزا و در عین حال مرتبط به هم در نظر گرفت. اختلالات اضطرابی شامل موارد زیرند:
۱- اختلال پانیک
۲- بازار هراسی (آگورافوبیا)
۳. هراس (فوبیای) اختصاصی
۴. اضطراب اجتماعی
۵- اختلال اضطراب فراگیر
یکی دیگر از جنبه های بسیار جالب اختلالات اضطرابی، تعامل ظریفی است که میان عوامل وراثتی و محیطی مولد این اختلالات وجود دارد. تقریباً به طور قطع میتوان گفت که برخی از ژنهای غیر طبیعی زمینه ساز حالتهای اضطرابی بیمارگون هستند، و از سوی دیگر شواهد به روشنی حاکی از آنند که رویدادهای آسیب زای زندگی و فشارهای روانی نیز در سبب شناسی اختلالات اضطرابی اهمیت دارند. بنابراین مطالعه اختلالات اضطرابی موقعیت منحصر به فردی را برای درک رابطه میان سرشت ذاتی و تربیت محیطی انسان فراهم می آورد.
اضطراب طبیعی
هر کسی دچار اضطراب می شود و آن، تشویشی فراگیر، ناخوشایند، و مبهم است که اغلب، علایم دستگاه خودکار (اتونوم) نظیر سردرد، تعریق، تپش قلب، احساس تنگی در قفسه سینه، و ناراحتی مختصر معده نیز با آن همراه است. فرد مضطرب ممکن است احساس بی قراری هم بکند که نشانه اش این است که نمیتواند به مدت طولانی یک جا بنشیند یا بایستد. مجموعه علایمی که در حین اضطراب وجود دارد، اغلب در هر فرد به گونه ای متفاوت از دیگران است.
ترس و اضطراب
اضطراب (Anxiety) هشداری است که فرد را گوش به زنگ می کند; یعنی به فرد هشدار می دهد که خطری در راه است. ترس (fear) نیز هشداری است که فرد را گوش به زنگ می کند اما وجه تمایز آن از اضطراب این است که در پاسخ به خطری معلوم، بیرونی و معین ایجاد می شود، حال آن که اضطراب در پاسخ به تهدیدی پیدا می شود که نامعلوم، درونی و مبهم است و یا از تعارض منشا گرفته است.
تظاهرات محیطی اضطراب
اتساع مردمک ها – اسهال – سنکوپ – افزایش فشار خون – تشدید رفلکسها – بی قراری (مثل از این طرف به آن طرف رفتن [Pacing])
تعریق (هیپرهیدروز) – تاکی کاردی – تپش قلب – تکرر ادرار، تأخیر ادرار، یا فشار ادرار – دل آشوبه (”Butterfly in stomach”)
سرگیجه، احساس منگی –گزگز و مور مور اندامها – لرزش (ترمور)
آیا اضطراب جنبه های انطباقی دارد؟
اضطراب را می توان پاسخی بهنجار و انطباقی تلقی کرد که موجب حفظ حیات می شود و خطر وقوع صدمه جسمی،درد، بی پناهی ، احتمال مجازات یا برآورده نشدن نیازهای اجتماعی یا جسمانی خطرجدایی از محبوب ،خطر بروز مانعی در برابر ارتقای موقعیت یا منزلت فرد و سرانجام خطراتی را اعلام می کند که در برابر کلیت و یکپارچگی فرد وجود دارد . اضطراب باعث می شود فرد برای پیشگیری از آن خطرات و تهدیدها یا برای تخفیف عواقب آنها کاری بکند . این آماده سازی با افزایش فعالیت دستگاه اتونوم و پیگیری همراه است که تحت کنترل تعامل دستگاه عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک قرار دارد. سختکوشی باهدف کسب آمادگی برای امتحان جاخالی دادن وقتی که توپی را به طرف شما پرتاب کرده اند، خزیدن در رختخواب پس از اعلام خاموشی درخوابگاه برای پیشگیری از مجازات و دویدن برای رسیدن به آخرین قطاری که شما را به مقصد می رساند همه نمونه هایی از محدود ساختن خطر و تهدید در زندگی روزمره است، یعنی اضطراب فرد را گوش به زنگ می کند تا اقداماتی انجام دهد که از خطرجلوگیری شود . بنابراین اضطراب از واردشدن صدمات پیشگیری می کند.
علایم اضطراب
احساس اضطراب دو مولفه دارد: با خبر شدن فرد از تغییرات جسمى خود ( مثل تپش قلب و تعریق ) و با خبر شدن از اینکه عصبى شده یا ترسیده است.
اضطراب ، گذشته از اثرات حرکتی ( موتور ) و احشایی بر تفکر و ادراک ، و یاد گیری فرد هم اثر می گذارند .اضطراب اغلب اغتشاش شعور وتحریف هایی در ادراک ایجاد می کنند، تحریف هایی که نه فقط در درک زمان و مکان که حتی در درک افراد و معنا و اهمیت وقایع . این تحریف ها با کاستن از تمرکز ، کم کردن قدرت یادآوری ( recall ) و مختل ساختن قدرت ربط دادن امور به هم ( یعنی تداعی کردن ) می توانند در یاد گیری اختلال ایجاد کنند .
منبع : خلاصه روانپزشکی (علوم رفتاری/ روانپزشکی بالینی) اثر کاپلان و سادوک / دکتر فرزین رضاعی / نشر ارجمند