کودک ناسازگار به کودکی گفته می‌شود که بین رشد جسمانی، عاطفی و روانی او رابطه متناسبی وجود ندارد. کودک ناسازگار هیچگاه آرام و قرار ندارد و نمی تواند در جای خود ساکت و آرام بنشیند. او اگر شاگرد مدرسه است از مدرسه و فعالیت های درسی می گریزد و علاقه ای به درس و تحصیل ندارد.

به عبارتی، رشد روانی کودک ناسازگار متوقف شده است؛ با وجود آن‌که سنش بالا می‌رود، قادر به تطبیق خود با تغییرات محیط اطراف خود نیست و رفتارهایش تغییری نمی‌کند. این کودکان معمولا از هوش عادی برخوردارند ولی رفتار غیرعادی و ناهنجار دارند و به‌طور عادی قادر به حفظ رابطه با دیگران نیستند.

از لحاظ آماری متاسفانه آمار دقیقی از کودکان ناسازگار در دست نیست، زیرا ناسازگاری یک رفتار خاص نیست، بلکه معجونی از رفتارهای متعدد است که با توجه به فرهنگ و جوامع مختلف ممکن است، کم اهمیت و یا برعکس خشونت‌بار تلقی شود.

کودکان ناسازگار نمی‌توانند نیازها و مشکلات خود را به‌راحتی ابراز کنند. پیروی از مقررات و احترام به قوانین برای آنها دشوار است. به همین دلیل تعلیم و تربیت این‌گونه کودکان برای والدین، آموزگاران و مربیان در مقایسه با دیگران دشواری‌هایی را ایجاد می‌کند.

علل ناسازگاری

عوامل ارثی : در بیشتر موارد کودکان ناسازگار، به صورت مادرزادی دارای مشکلات و اختلالات روانی هستند.

عوامل جسمانی : کودکانی که دارای نقایص جسمانی هستند. بیشتر بخاطر تمسخر دیگران مجبور به ناسازگاری می شوند. کودکان دچار عقب ماندگی ذهنی گاه در دسته کودکان ناسازگار جای می گیرند. 

عوامل محیطی :

1. وجود تعارضات و کشمکش های روزمره زندگی که کودک در مقابله با آنها احساس ضعف می کند.
2. کودکانی که از مهر و محبت پدر و مادر محروم هستند، گاه دست به رفتارهای ناسازگرانه می زنند.
3. تولد خواهر یا برادر جدید ممکن است باعث ناسازگاری کودک شود.
4. کودکانی که از لحاظ غذا و لباس و امکانات رفاهی در مضیقه هستند، ممکن است به ناسازگاری کشانده شوند. 
5. کودکی که مورد توجه افراد خانواده نیست، برای جلب توجه به این گونه رفتارها اقدام خواهد کرد.

طبقه‌بندی کودکان ناسازگار

طبقه‌بندی کودکان ناسازگار از چند نظر دشوار است از جمله: متفاوت بودن علل ناسازگاری‌ها، تفاوت کیفیت و چگونگی شروع و پیشرفت ناسازگاری‌ها، اختلاف درجه شدت و مدت ناسازگاری‌ها. البته بعضی از روان‌شناسان دسته‌بندی‌هایی را برای نارسایی و ناسازگاری رفتاری عنوان کرده‌اند که در اینجا به چند نوع آن اشاره می‌کنیم.

۱- نوع اول رفتارهایی هستند که برای جلب توجه رخ می دهند. مانند ایجاد سر و صدای بلند، تقلای مداوم، خشونت‌های بدنی و زبانی. مثلا: دانش‌آموزی که بدون علت، دائما جیغ می‌زند و مرتب از جای خود به بهانه‌های مختلف بلند می‌شود و حرف زشت می‌زند، از این قبیل است. در حقیقت این‌گونه دانش‌آموزان با این حرکات و رفتارها، توجه معلم و دیگران را به خود جلب می‌کنند. اگرچه این توجه منفی است ولی شاید تنها راهی است که دانش‌آموز می‌تواند به معلم بگوید (من هستم).

۲- نوع دوم رفتارهایی است که با اضطراب و گوشه‌گیری همراه است. مانند: حساسیت زیاد، احساس حقارت، عدم اعتماد به نفس، ترس و واهمه. این رفتارها برای کسی مزاحمت ایجاد نمی‌کند و مشکلات آن از نوع اول کمتر نیست.

۳- در نوع سوم خصوصیات رفتاری عبارتند از: بی‌علاقگی، کندی یا عدم فعالیت مناسب، در خیال بودن، با اجسام صدا در آوردن، خط خطی کردن میز و صندلی. این‌گونه رفتارها در کودکان احتمالا تاخیر در رشد را نشان می‌دهد.

اختلالات روانی کودکان معمولا به ‌صورت اختلالات رفتاری نمایان می‌شود و اگر ادامه پیدا کند، مانع رشد طبیعی او شده و یا آن را به تاخیر می‌اندازد. در کودکانی که سن بیشتری دارند، این اختلالات بر حافظه، تمرکز و توجه و فعالیت‌های فکری وی تاثیر می‌گذارد. در این حالت کودک نمی‌تواند تکالیف مدرسه را به خوبی انجام دهد و نیاز به کمک و راهنمایی دارد.

همه ما در مراحل و زمان هایی از زندگی، نیاز به گفت و گو و مشاوره داریم. جهت دریافت وقت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ تماس بگیرید.