علم در زندگی ما حضور ندارد

مقصود فراستخواه در دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی 

در جامعه تعارضاتی زیادی در خصوص باور به علم وجود دارد. مثلا نتایج پیمایش‌ها مشخص می‌کند ۷۸ درصد مردم در زندگی اجتماعی خود تقدیرگرا هستند؛ در حالی که ۲۰ درصد علم گرایی در ایران وجود دارد. ۳۴ درصد دانشجویان و ۲۵ درصد غیر دانشجویان به نحو بارزی به نظام معرفتی علمی باور دارند. به رقم رشد کمی علم آموزی در ایران، علم هنوز وارد زندگی ما نشده است. 

ایران ارزش‌های فرهنگی یکدست و منسجمی ندارد و ارزش‌های درون جامعه همگرا نیستند. صورت‌هایی از دین‌ورزی در ایران وجود دارد که در آن علم موضوعیت ندارد و حتی مشروعیت را از علم می‌گیرد و علم را معرفتی موجه نمی‌داند. این وضعیت می‌تواند به این سوال پاسخ دهد که چرا فرهنگ علمی در ایران قوام نمی‌گیرد.

ایران یک جامعه آموزش عالی دیده است. همه خانواده‌ها به نحوی با نظام آموزش عالی درگیر هستند و در اغلب خانواده‌ها، افرادی با تجارب دانشگاهی حضور دارند. با این وجود علم در زندگی فردی و جمعی ما حضور ندارد. 

۵۶ درصد جامعه درگیر آموزش عالی هستند. در دنیا رتبه ۳۱ را در نرخ ناخالص آموزش عمومی داریم. رتبه ایران در شاخص لگاتوم در شاخص آموزش ۷۱ است و در این شاخص وضعیت بهتری نسبت به سایر شاخص‌ها داریم.

فرهنگ علمی، با بخشنامه ایجاد نمی‌شود. پیشرفت علم در اروپا ذیل ایدئولوژی مدرنیته بود.

نابرابری آموزشی در ایران بالاست

علم در زندگی ما وارد نشده و در آسمان همانند ستاره‌ها می‌درخشد. نابرابری آموزش در ایران بالاست. علم به طور متوازن وارد جامعه ایران نشده است. توانایی ما در جذب استعدادهای درخشان از نمره هفت، نمره ۱.۸ است و در حفظ آنها نمره ۲.۵ را داریم و هنوز نتوانسته‌ایم حاصل علم آموزی دانشگاهی را وارد چرخه کار کنیم. 

در ایران این احساس عمومی وجود دارد که پزشکی و مهندسی بیشتر از علوم انسانی به درد جامعه می‌خورد. یعنی علوم اجتماعی مسیر دشواری پیش‌روی خود دارد، گویا مردم از این رشته‌ها قطع امید کرد‌ه‌اند؛ احساس مردم نسبت به علوم انسانی مبهم است. 

نتایج یک مطالعه ملی نشان می‌دهد در سال ۸۶ ، تنها یک‌هفتم دانش آموزان و دانشجویان در فعالیت های علمی مشارکت دارند. به همین ترتیب ۸۵ درصد پاسخگویان در همایش‎های علمی شرکت نمی‌کنند و ۶۱.۵ درصد از دانش آموزان و دانشجویان در ‌ انجمن‌های علمی عضو نیستند و ۷۰ درصد هیچ گونه گفت و گوی علمی ندارند. 

۶۷.۳ درصد دانش آموزان و دانشجویان تمایل دارند به خارج از کشور برای ادامه تحصیل بروند. اینها ذخائر ژنتیکی هستند. با فرض ثابت بودن این شرایط از هر ده نفری که از کشور خارج می‌شوند تنها ۲ نفر خواهان بازگشت به ایران است. 

بخش کوچکی از استفاده مردم از اینترنت، فعالیت های علمی است و بیشتر اوقات به تفریح و سرگرمی می‌گذرد. وضع علم در فرهنگ ایران همچنان مبهم است.

فراستخواه در پایان افزود: اگر می خواهیم فرهنگ عمومی علم در ایران شکل بگیرد باید اجازه دهیم علم وارد زندگی شود و برای خود، حوزه عمومی ایجاد کند. مثلا برنامه‌ای علمی همانند برنامه ورزشی ۹۰ داشته باشیم تا سوژه‌های دانشگاهی جدی شوند و نهادهای دانشگاهی به وجود بیایند. در چنین شرایطی می‌توان انتظار داشت که فرهنگ علمی، رشد پیدا کند.

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *