گروه و انواع آن

ابهام در مفهوم  گروه:

علت ابهام در مفهوم گروه این است که گروه به مجموعه ای از انسانها گفته می شود که از لحاظ تعداد دارای ابعاد مختلف و از لحاظ ساخت و کارکرد هم متفاوتند. مثلا گروههایی  با دو نفر وجود دارد که یک گروه اجتماعی اند مثل زن و شوهر و حتی افراد کل یک ملت که بسیار وسیع هستند نیز گروه می باشند. در نتیجه گروه از تعامل دو نفر یا تعداد بیشتر انسان به وجود می آید.

از لحاظ ساخت نیز پاره ای از گروهها پایدار و برخی نیمه پایدار و بعضیها ناپایدارند. اما آنچه در همه گروههای نسبتا پایدار مطرح است این است که نوعی همبستگی و تشریک مساعی و روابط متقابل بین افراد همه گروهها وجود دارد که می توان وجه مشترک همه گروهها دانست.

اصطلاح گروه:

واژه گروه واژه ای ایتالیایی است که در قرن ۱۶ بکار رفته است.که ابتدا در هنرهای زیبا به تعدادی  از مجسمه ها یا نقاشی اطلاق می شد و تنها از اواسط قرن ۱۸ به بعد بود که کلمه گروه به مجموعه ای از افراد انسانی  اطلاق گردید.

تعریف گروه:

عبارت است از تعدادی از افراد انسانی که بر اساس یک روابط متقابل و احساس همبستگی با یکدیگر همکاری و همیاری دارند.

آریان پور: گروه اجتماعی که صورت کامل آن جامعه است، واحدی است اجتماعی مرکب از دو تن یا عده بیشتری انسان که بر اثر کنشهای متقابل اجتماعی به یکدیگر پیوند خورده اند. کنشهای متقابل اجتماعی، افعالی هستند که بین دو تن یا عده بیشتری انسان در می گیرد و در آن نوعی هماهنگی بوجود می آورند.

بروس کوئن: گروه به تعدادی از آدمها اطلاق می شود که با یکدیگر روابط متقابل دارند و براساس یک رشته چشمداشتهای رفتاری مشترک،به همدیگر احساس  وابستگی می کنند.

جرج هومنر: گروه اجتماعی عبارت  است از  عده معدودی از افراد که مدتی تقریبا طولانی با یکدیگر  ارتباط دارند و بین آنها نوعی ارتباط رویاروی وجود دارد و این ارتباط،مستقیم و بدون واسطه افراد دیگر است.

آلن بیرو: گروه واحدی اجتماعی است که دارای دوامی نسبی است ،در آن اعضای خود را با یکدیگر به جهت تجلی مدلهایی مشابه در عمل و الگوهای  کلی همسان رفتاری به طرزی عینی در پیوند می یابند.

پارک و برجس در کتاب اصول جامعه شناسی: گروه اجتماعی باید قادر به انجام یک اقدام مداوم باشد و این اقدام باید به طور آگاه و ناآگاه متوجه یک هدف  مشترک گردد.

البیون اسمال: گروه عبارت است از عده ای از افراد اعم از زیاد و کم که بین آنان چنان روابطی مشاهده شود که تصور رود با هم زندگی می کنند.

انواع گروههای اجتماعی:

از ضوابط و ملاکهای تقسیم بندی گروه عبارتند از:کارکرد گروه،ابعاد گروه، وضعیت رسمی گروه و پایداری گروه

۱)  کارکرد گروه: بر اساس نوع کار و اموری که گروه انجام می دهد،یا به خاطر آن تشکیل می گردد می توان انواع گروه را دسته بندی کرد. مثلا برای انجام امور خیریه،گروه خیریه ایجاد می شود برای انجام فعالیتهای ورزشی باشگاه ورزشی تاسیس میشود.

۲)  ابعاد گروه: تعداد اعضای گروه که گروه را به کوچک(خانواده،دوستان)،متوسط(باشگاه،انجمن) و بزرگ(روشنفکران،گروه ملی) تقسیم می کند.

۳) رسمیت گروه: بر روابط افراد در داخل گروه،ضوابطی حاکم باشد یا روابط غیر رسمی و فاقد مقررات باشند. که به گروه رسمی(گروههای اداری در سازمانهای دولتی،فنی و اداری) و غیر رسمی(گروههای دوستان،همبازی) تقسیم می شود.

۴) پایداری گروه: بر اساس تداوم می باشد که به گروه پایدار یا نسبتا پایدار(طبقه اجتماعی،گروه کارگران)گروه نیمه پایدار(کلاس درس،شرکتهای تجاری،خانواده،تیم ورزشی) و گروه ناپایدار(افرادی که در یک سانحه جمع می شوند یا در انتظار اتوبوس صف بسته اند)

تقسیم بندی گروه بر اساس  توپولوژی(تقابل یا دوگانه):

گروه نخستین – گروه ثانوی:(هورتون کولی )

در گروه نخستین افراد آن در ارتباط رودررو و چهره به چهره هستند و روابط آنها نزدیک است مثل گروه خانواده،همبازی،همسایگان

گروه ثانوی گروههایی هستند که روابط آنها غیر مستقیم و مثل اکثر روابط اجتماعی بر اساس  برخی منافع مشترک برقرار است و افراد امکان دارد مستقیما یکدیگر را نشناسند و ارتباط چهره به چهره نداشته باشند مثل:سازمانهای  اداری،شرکتهای تجاری،ارتش،اتحادیه های کارگری

گروه رویاروی – نارویاروی: (اگبرن و نیم کف)

این اصطلاح را به جای نخستین و ثانوی بکار بردند

 اجباری – داوطلب: (چارلز الور)

گروههای اجباری حالت طبیعی بودن آن است یعنی فرد به طور طبیعی در آن گروه قرار گرفته است و عضویت درآن ارادی نبوده است مثل خانواده، شهر، روستا، ملت

گروه داوطلب آن است که فرد، داوطلبانه و با اراده عضویت آن را پذیرفته است مثل سازمانهای اداری،گروههای ورزشی،احزاب،سندیکاها

رسمی – غیر رسمی:

گروه رسمی با آگاهی بوجود آمده و طرح ریزی شده هستند و روابط افراد درآن بر اساس سلسله مراتب است مثل ادارات دولتی ،ارتش،شرکتها

گروه غیر رسمی ، افراد به مناسبت کار در داخل  یک سازمان و یا زندگی در یک محل به خودی خود و بدون طرح و نقشه از پیش تهیه شده بوجود می آیند مثل گروه دوستانه در یک سازمان، یک گروه روستا یا شهر

افقی –  عمودی: (سوروکین)

گروههای افقی گروههای بزرگ و کلی است که هر فرد آن ممکن است موقعیتهای مختلف داشته باشد مثل :ملت،گروه مذهبی،احزاب

گروههای عمودی مربوط به قشربندی اجتماعی است که وضع و جایگاه فرد در آن مشخصتر و متمایزتر است مثل:طبقات اجتماعی،قشرها و لایه ها

درون گروه – برون گروه: (ویلیام سمنر)

آن گروههای که فرد عضو آن است درون گروه است مثل:خانواده،گروه ورزشی یا شهر

گروههایی که فرد عضو آن نیست برون گروه است مثل اینکه فردی ممکن است عضو ارتش نباشد، عضو بانک نباشد و یا درهیچ یک از سازمانهای اداری استخدام نشده باشد.

انواع گروههای اجتماعی:

گروه مرجع ،گروه فشار،گروه سری،انجمن،توده یا انبوه مردم ،باند یا دارو دسته و غیره

گروه مرجع: (هیمن در سال ۱۹۴۲) گروهی که فرد رفتار خود را با آن منطبق نماید. هیمن معتقد بود ضابطه هایی که برای ارزیابی شرایط فرد از لحاظ پایگاه ذهنی به کار می رود تنها مربوط به گروهی نیست که فرد عضو آن است بلکه رفتارها و برداشتها ممکن است از گروهی اخذ شود که فرد عضو آن نباشد.

رابرت مرتن:گروه های مرجع را به مرجع مثبت و منفی تقسیم می کند.

گروه مرجع مثبت: ارزشها و هنجارها و نگرشهای آن گروه را فرد می پذیرد و مورد عمل قرار  می دهد.

گروه مرجع منفی: فرد ارزشها و هنجارهای آن را نمی پذیرد و رد می کند . مثل:ادب از که آموختی از بی ادبان

گروه فشار:به آن گروه نفوذ نیز می گویند. برخی برای دفاع از حقوق صنفی تشکیل می شوند(هدف آشکار) ولی هدف دیگری نیز دارد که با اعمال فشار بر دستگاههای سیاسی یا اجرایی در جهت منافع گروه عمل کنند(هدف پنهان).  گروه فشار ممکن است به ظاهر هدف نوع دوستی و انسان دوستی داشته باشد مثل حقوق بشر و سازمان عفو بین الملل که در حقیقت با اعمال فشار نسبت به دولتها و قدرتها سعی در انجام اهداف سیاسی دارند.

گروه سری: گروههای هستند که برای رسیدن به اهداف خود مخفیانه عمل می کنند.چون  اهداف آنها با مقررات و قوانین حاکم بر جامعه منافات دارد و یا با ارزشها و هنجارهای  جامعه در تضاد است مجبور به فعالیت زیر زمینی یا سری هستند. گروههای سری ممکن است سیاسی  باشند و یا شبه نظامی همچون  گروههای چریکی و یا باند جنایتکار تروریستی،گانگسترها،مافیا،قاچاقچیان و غیره.

انجمن:گروههایی است که تعدادی از افراد برای احراز پایگاه معنوی،انجام امور خیر،ارضای تمایلات اجتماعی،انجام منظم مناسک مذهبی و …مبادرت به تشکیل آن می کنند. عضویت درآن آگاهانه و داوطلبانه است. مثل:انجمن خیریه،انجمن مبارزه با سیگار،NA،انجمن مبارزه با سرطان

توده یا انبوه مردم:به آن ازدحام یا جماعت نیز می گویند. جمعیتی است که بر اثر سانحه،حادثه یا موقعیتی و یا فرمان یک رهبر و یا دستور یک سازمان و …در محل حادثه یا در نقطه ای جمع می شوند. توده ناپایدار است،ارتباط موقت و زودگذر است وزود از هم می پاشد مثل جمعیتی که برای تماشای مسابقه ورزشی در سالنی حضور دارند.

خصوصیات روانی انبود مردم از نظر گوستاو لوبن:

۱) در هر  انبوهی هیجانها،باورها و تعبیر و تفسیرها و نیات و اعمال یکسان است که اعتقادات جزمی و تعصب،احساس قدرت و عدم مسئولیت از نتایج آن است.

۲) افراد در وضع انبوهی همواره تحت تاثیر هیجانها هستند و این هیجانها ناگهانی،افراطی ،عمیق و بسیار متغیر است.

۳) افکار انبوه مردم سطحی و استدلال آنها نارسا و از تداعی امور ناهمانند که روابط میان آنها فقط ظاهری است، مایه می گیرد و منطق آنها از انواع بسیار پست منطق است.

باند یا دارودسته: گروهی که افراد آن به طور دلخواه برای لذت با هم بودن بر اساس بعضی تشابهات،بدون برنامه ریزی و به طور طبیعی به دور هم جمع می شوند.

تعریف آلن بیرو از دسته: از افرادی تشکیل می شود که فاقد یکپارچگی است، یا در مناطق برزخ ( در مرزها یا در مناطقی که دور از کنترل است)و یا در سنین برزخی، پدید می آید. در برخی از محیطها شرایط زندگی، نوجوانان را به تشکیل دسته وا می دارد. این دسته ها به هنگام پیدایی گروهها در حین بازی و رقابتهای گروهی، تشکیل می شوند. لیکن زمینه اجتماعی، علت اصلی پیدایی  آنهاست. دسته ها مخصوصا در محیطهای حاشیه ای، در مناطقی که دارای ساخت و سازمان اجتماعی و خانوادگی بسیار ضعیف و یا بد هستند تشکیل می گردد.

گروههای کوچک و محدود:

از ویژگیهای گروه نخستین،صمیمیت، روابط عاطفی، کوچک بودن ، چهره به چهره و همبستگی شدید است.

تعداد گروههای کوچک و محدود را معمولا تا ۲۰ نفر دانسته اند. بعضی از انواع گروههای کوچک عبارت اند از:گروه همبازی،کلاس درس،تیم ورزشی،معلمان یک مدرسه،هیئت مدیره یک شرکت،کارکنان یک واحد اداری،واحد حزبی،کمیته ها،دوایر نظامی،هیئت دولت و غیره

در هر گروه آنکه محدودتر باشد، از یگانگی بیشتر برخوردار است .علت نیز این است که در یک گروه کوچک،به سبب اندک بودن عده اعضا،تماس و همکاری و وفاق به سهولت بیشتری دست می دهد.

گوستاو فیشر: اندازه گروه بین ۸ تا ۱۵ نفر است که اندازه مطلوبی برای مطالعه پویایی گروه است و اضافه می کند که برسون و استیز تاکید دارند در گروههای بیش از  ۱۲ نفر اثر بخشی لازم را ندارند.

انزیو و مایو در مورد تعداد اعضای گروه ،وضع تصاعدی ارتباط متقابل بین اعضا در گروههای دارای ابعاد مختلف را محاسبه نموده و نشان دادند که افزایش اعضای گروه بصورت تصاعد حسابی است.که اینگونه حساب می شود: (N(N-1    

                                      

 

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *