رفتار گروهی،اخلاق گروهی،هنجارها،ارزشهای گروهی،وفاق گروهی و همنوایی گروهی از جمله پدیده های مهم گروهی است.
امیل دورکیم: عقاید فرد در جریان ترکیب اجتماعی – روانی حاکم بر گروهها تغییر می یابد و در نتیجه یک واقعه و رویداد گروهی اتفاق می افتد که نمی توان آن را تحت عنوان جریانها و پویشهای روانی فرد توجیه کرد.
رفتار گروهی
دانشمندانی همچون مایر،اشمیت،مود ،آلپورت طی آزمایشات متعدد خود نشان داده اند که وضع گروه و حالتهای گروه در اوضاع و احوال مختلف به رفتار عضو تاثیر می گذارد.
شاید اولین قدم را مایر و اشمیت برداشته باشند. این دانشمندان کار دانش آموز را در شرایط تنهایی و همان کار را در کلاس درس مورد مطالعه قرار دادند و مشاهده کردند که کار در کلاس درس با پدیده “آسان شدن کار در اجتماع”همراه است.
مود در مهمترین تحقیقات خود نشان داد که گروه در اوضاع مختلف درفرد تاثیر دارد. توانایی تحمل رنج را بررسی کرد،پسر بچگانی که موضوع آزمایش بودند در حضور دیگران درد شدید را بدون شکایت تحمل کردند و اگر دو پسر بچه رقیب در گروه آزمایش قرار داشته باشند این پدیده از قبلی نمایانتر است.
در اغلب ازمایشهای مود و الپورت وضع گروهی ممکن است دارای دو اثر باشد یعنی از طرفی مستقیما سبب آسانتر شدن کار شود و از طرفی دیگر رقابت و همچشمی صورت گیرد.
مطالعات التون مایو در کارخانه وسترن الکتریک آمریکا نشان داد که از نظر کارایی،سودآوری،منفعت فوری کارخانه،وجود روابط و مناسبات خوب در گروههای کوچک کار از همه چیز مهمتر است.
معانی مختلف واژه اخلاق:
در مرحله اول مفهوم مجاورت مکانی از نوع ادراکی است. نیروی اخلاقی یک گروه کار می تواند مانند”وجود احساس تعلق به یک گروه انسان در جریان وابستگی به اهداف مشترک و اعتماد به این اهداف”باشد.
چهار عامل تعیین کننده اخلاق گروهی از دید میلتون بلوم:
۱) احساس با هم بودن یا تعاون گروهی
۲) نیاز داشتن به یک هدف
۳) امکان مشاهده یک پیشرفت در حرکت به سوی هدف
۴) هر یک ازاعضا ،کار مشخص و معنی داری دارد که برای به ثمر رساندن هدف الزامی است
همبستگی گروه: نتیجه نیروهای جاذبه اعمال شده از طریق گروه نسبت به اعضا و سعی در نگاه داشتن آنها در میان گروه است.همبستگی در گروههایی که به طور ارادی به وجود می آیند یا ساخته می شوند،پدید می آید و گسترش پیدا می کند.
گروه خود عاملی است برای ارضای نیاز،در عین حال وسیله ای است برای شخص در ارضای نیازهایی که منشا آن خارج از گروه است.
عینیت شبکه های مجاورت در رابطه با اخلاق:
زلنی اولین محققی بوده است که اخلاق را از طریق داده های گروه سنجی اندازه گیری کرد.وی قوی اخلاقی را به مثابه احساس همانندی و همنوایی تقسیم شده بین اعضای یک گروه تعریف نمود.پیشنهاد کرد که آن را باید باتدوین یک “نسبیت اخلاقی” از طریق تست گروه سنجی اندازه گیری کرد.
هنجارها و ارزشهای گروهی:
گروه وقتی تشکیل یافت یا در جریان شکل گیری هر گروه، رفته رفته ملاک و معیارهایی از نوع ارزشی و اخلاقی و در ارتباط با اهداف و ساخت گروه به وجود می آید که رفتار گروه و اعضا آن را تحت تاثیر خود قرار می دهند.
هنجار اجتماعی: عبارت است از قواعد و مقررات و ملاک و معیارهایی که در موقعیت مکانی و زمانی و در نظام ویژه ای نحوه رفتار و کردار انسان را تعیین می کند.پس این هنجارها هستند که موجب رفتار و عکس العمل افراد در امور مربوط به گروه می شوند.
شریف می گوید: اگر دو نفر با دوهنجار متفاوت با موقعیت یکسانی مواجه شوند مثلا:یک مسلمان و یک مسیحی با غذایی از گوشت خوک روبرو شوند هر یک آن موقعیت را متفاوت دیده و نسبت به آن واکنشهایی کاملا متفاوت نشان خواهند داد. هنجارهای گروهی را باید همزمان به دو طریق مورد مطالعه قرار داد: به عنوان فراورده و ماحصل تعامل اجتماعی و به عنوان محرکهای اجتماعی که بر هر عضو گروه اثر می گذارد.
شریف گروهی از آزمایش شوندگان را به مشاهده نور ثابت در اتاق تاریک واداشت و از آنها خواست که داوریهای خود را با صدایی بلنداعلام دارند. آزمایشات شریف نشان داد که داوریهای فردی در جهت یک داوری گروهی که خاص آن گروه است همگرایی پیدا می کنند.
جامعه پذیری،همنوایی فرد است با هنجارهای گروهی
همنوایی گروه:
جامعه پذیری فرایندی است که از طریق آن فرد به اخذ گرایشها،اندیشه ها و انگاره های مورد پسند جامعه نایل می آید و از طریق تماس با دیگران نقشهایی را بر عهده می گیرد که تعیین کننده رفتار اجتماعی اوست و با پایگاه اجتماعی وی در گروههای مختلف انطباق دارد
استاد آریانپور همنوایی گروهی را مرتبه ای از جامعه پذیری می داند و چنین تعریف می کند:
جامعه پذیری،همنوایی فرد است با هنجارهای گروهی و هنجارهای گروهی،رفتار گروهی معینی است مبتنی بر یک یا چند ارزش گروهی و ارزش گروهی به امر یا چیزی می گویند که بیش و کم مورد اعتنای گروه باشد.
هنجارهای گروهی،رفتار گروهی معینی است مبتنی بر یک یا چند ارزش گروهی
ارزش گروهی به امر یا چیزی می گویند که بیش و کم مورد اعتنای گروه باشد.
وفاق گروهی:
قدرت و نیرویی که اعضای گروه را در جهت اهداف گروه جذب می کند. اشتراک اعضای گروه در زمینه فرهنگ غیر مادی”اجماع”یا وفاق گروهی نام دارد و وفاق گروهی دو جنبه اصلی دارد:روح گروهی و دلگرمی گروهی
روح گروهی:عواطف شدید متجانس اعضای گروه است نسبت به زندگی گروه
دلگرمی گروهی:امید و اعتماد اعضای گروه است به پیشرفت و پیروزی گروه
بنابراین وفاق گروهی با جنبه های دوگانه خود،سبب نزدیکی و دوستی و به هم پیوستگی اعضای گروه می شود.
پروفسور مالکلم نالنر : به هم پیوستگی گروهی،از روی نیرو و دوام رشته هایی که افراد گروه را به هم می پیوندد و آنان را بصورت یک کل واحد در می آورد تعیین می گردد. این صفت خصوصیات چندی را نشان می دهد ازقبیل: دلگرمی،روحیه گروهی،نیروی جاذبه گروهی برای جذب اعضا به طرف گروه و علاقه و تمایل اعضا به آنچه که گروه به انجام آن اشتغال دارد.