قانون ۲ – روابط متقاطع
تا زمانی که بردارها متقاطع نباشند(روابط تکمیلی)، گفتگو به صورت رشته ای از تبادلهای مکمل ادامه خواهد داشت. به محض وقوع یک تبادل متقاطع، یکی از افراد آشفته شده و رابطه مکمل قطع می شود. (اریک برن، تحلیل رفتار متقابل، ترجمه اسماعیل فصیح، ص ۹۷ و ۹۸)
توضیح:
همانطور که گفته شد، طبق قانون ۱ (روابط تکمیلی) رابطه بین طرفین حاضر در رابطه به صورت بردارهای موازی یا منطبق بر هم ادامه پیدا می کند. اما در صورتی که یکی از طرفین این روند را بشکند، یعنی اقدام به پاسخ گویی و ارسال محرک بین حالات منِ درگیر نکند و در عوض محرک را به یکی دیگر از حالات من ارسال کند، طرف مقابل آشفته شده، رابطه قطع و در نمودار، بردارها متقاطع می شوند و در نهایت رابطه متقاطع و نماینده قانون ۲ TA می شود .
برای روشن شدن این موضوع، مهمترین رابطه یا تبادل متقاطع را برای مثال برسی می کنیم :
شخصی را در نظر بگیرید که خطاب به دوستش می گوید: “من بعد از اینکه حسابی فکر کردم به این نتیجه رسیدم که باید از همسرم طلاق بگیرم . امروز ازهمسرم خواستم که از هم جدا بشویم”، (تحلیل —>دراینجا این شخص بالغانه، بالغ دوست خودش را مورد خطاب قرار داده است، پس رابطه در سطح بالغ-بالغ شکل گرفته است) .
دوست این شخص از روی کنجکاوی در جواب می پرسد: “چرا این کار را کردی؟ (تحلیل —> پاسخ دوست این شخص نشون دهنده علاقه و کنجکاوی معقول و بالغانه ست. پس تا اینجا طبق قانون ۱ TA، یه رابطه تکمیلی صورت گرفته)
اما شخص با شنیدن پاسخ دوستش، به گریه می افتد و می گوید: من اینهمه تلاش می کنم و دلایلم رو می گویم، آن وقت تو از من ایراد می گیری؟! (تحلیل —> در اینجا رابطه ای که در سطح بالغ – بالغ ادامه پیدا کرده بود با پاسخ کودکانه این شخص متقاطع شد؛ یعنی این شخص در جواب دوستش که بالغانه و خطاب به بالغ این شخص بود جوابی کودکانه در مقابل والد سرزنشگر داد. پس در اینجا طبق قانون ۲ TA رابطه شکل متقاطع به خودش گرفت.)
*شکل نهایی رابطه: محرک: بالغ×بالغ . پاسخ: کودک×والد
* شکل این رابطه متقاطع را در عکس زیر مشاهده کنید. (این مثال یکی از مهمترین انواع تبادلات متقاطع به شمار می آید،)
اریک برن درباره مثالی که از روابط متقاطع ارائه شد، می گوید:
این نوع خاص از تبادل متقاطع، که در آن محرک خطاب به «بالغ» است ولی پاسخ از «کودک» نشأت می گیرد، احتمالا شایعترین علت بروز سوءتفاهم در زندگی اجتماعی روزمره، در ازدواجها و در موقعیتهای شغلی می باشد. (اریک برن، تحلیل رفتار متقابل، ترجمه اسماعیل فصیح، ص ۹۶)
برخی از انواع معروف روابط متقاطع از این قرارند:
۱- بالغ × بالغ – والد × کودک : در این جا رابطه در سطح بالغ در بالغ شکل گرفته است اما در ادامه یکی از طرفین از این حالت خارج شده و اقدام به ارسال محرک از والد خودش به کودک طرف مقابل می کند. مثلا ، ابتدا پرداختن به یک بحث علمی و سپس سرزنش یا تحقیر شدن از جانب طرف مقابل
۲- بالغ × بالغ – کودک × والد : در این جا رابطه در سطح بالغ در بالغ شکل گرفته است اما در ادامه یکی از طرفین از این حالت خارج شده و اقدام به ارسال محرک (این بار)از کودک خودش به والد طرف مقابل می کند. مثلا، پرداختن به یه بحث علمی و مسخره شدن از جانب طرف مقابل
۳- کودک × والد حمایتگر – والد سرزنشگر × کودک : در این مورد محرک از جانب کودک شخص به سوی والد حمایتگر مخاطب ارسال شده است اما مخاطب از والد سرزنشگر و به سوی کودک اقدام به پاسخ گویی می کند. مثلا، شخص در یک حالت عاطفی با مخاطب شروع به درد دل می کند اما مخاطب در جواب شخص را به خاطر ضعف و وابستگی سرزنش می کند.
۴- والد × کودک – والد × کودک : در این مورد هر دو طرف می خواهند نقش والد را ایفا کنند. مثلا، شخص اقدام به سرزنش مخاطب خود می کند و مخاطب هم طرز برخورد شخص رو سرزنش میکند.
۵- کودک × والد – کودک × والد : در این مورد هر دو طرف می خواهند نقش کودک را ایفا کنند. مثلا، شخص شروع به مسخره کردن و تحقیر مخاطب می کند و مخاطب هم همان کار رو انجام می دهد.
۶- والد × والد – بالغ × بالغ : در این مورد جالب در بین اینکه رابطه حالت والدانه به خودش گرفته است به یک باره یکی از طرفین اقدام به رفتار بالغانه می کنه. مثلا، خانم ها در یک محفل زنانه در حال انتقاد از مرد ها هستند که به یک باره یکی از زن ها می گوید : نه، همه ی مردها بد نیستند.
۷- کودک لجباز × والد سرزنشگر – والد سرزنشگر × کودک مطیع : در این مورد شخص با لجبازی و ناسازگاری والد سرزنشگر مخاطبش را تحریک می کند اما مخاطب به جای سرزنش کردن کودک لجباز مخاطب، کودک مطیع مخاطب را سرزنش می کند. مثلا، دانش آموز اقدام به ناسازگاری در حل تکالیفش می کند و معلم دانش آموز را برای ساکت بودن در کلاس مورد سرزنش قرار می دهد.
۸- کودک × کودک – والد × کودک : در این جا رابطه کودکانه با رفتار والدانه یکی از طرفین قطع می شود. مثلا، شخص اقدام به شوخی با مخاطب می کنه اما مخاطب در جواب ، شخص را به خاطر شوخی بی مورد سرزنش می کند.
* نکته
– برای روابط متقاطع انواع مختلف دیگری هم قابل تصور است.
– برای هریک از مثال هایی که در این پست ارائه شد می توان مثالهای متنوعی را جایگیزین کرد.
