تاریخچه دستگاه تحریک مغناطیسى مغز :
در سال ۱۸۳۱ فارادی (Faraday) اولین فردی بود که متوجه یک رابطه دو سویه بین انرژی الکتریکی و میدان های مغناطیسی شد. طبق قانون فارادی انرژی(میدان) الکتریکی می تواند در اطراف خود میدان های مغناطیسی ایجاد کند و از طرف دیگر میدان مغناطیسی نیز می تواند منجر به ایجاد انرژی الکتریکی شود. به عبارتی بهتر، اگر ما دو سیم پیچ را در مجاورت هم قرار دهیم و یک جریانی را از سیم پیچ اول منتقل کنیم یک پالس الکتریکی را در سیم پیچ دوم مشاهده خواهیم کرد. در سال ۱۸۹۶ فردی به نام آرسونوال، یک سیم پیچ مغناطیسی را روی سر یکی از آزمودنی های خود قرار داد و متعاقب آن در آزمودنی های خود حالاتی از گنگی و سرگیجه را مشاهده نمود. در سال ۱۹۰۲ بیر درونیا (Beardronia) براى اولین بار از طریق قرار دادن کویل الکترومغناطیس، توانست لرزش هایی را در جمجمه بیماران افسرده ایجاد کند.
برای اولین بار یک دستگاه موثر تی ام اس در سـال ۱۹۸۵ توسط آنتونی بیکر (Anthony Backer) در دانشگاه شفیلد انگلستان ساخته شد. این دسـتگاه بـه عنـوان یـک دسـتگاه تشخیصـی عصبی طراحی شـد؛ کـه موجـب فعـال کـردن نـورون هـای حرکتی قشر مغز و پتانسیل برانگیخته متعاقب در بافت عضلانی می شد.
تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال مغز (Transcranial Magnetic Stimulation – TMS) روش مطمئن و غیرتهاجمی تحریک مغز است که در آن میدان مغناطیسی موجب القای میدان الکتریکی در قشر مغز می گردد. این میدان الکتریکی موجب دپلاریزاسیون نورون ها می گردد.
اولین دستگاه TMS قابلیت این را داشت که تحریکاتی کمتر از یک پالس در هر ثانیه (۱Hz) ایجاد کند. در واقع اولین مطالعاتی که روی درمان TMS برای اختلال افسردگی به کار برده شد، محدود به استفاده از تحریکات با فرکانس پایین و عدم وقوف به این نکته شد که سیم پیچ را می بایست در کدام ناحیه از مغز قرار داد.
تحریک مغناطیسی مغز یا TMS تراپی روش درمانی است که در سال ۲۰۰۸ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مورد تایید قرار گرفته است. در این روش درمانی از پالس‌های مغناطیسی متمرکز شده برای تحریک برخی نواحی خاص در مغز استفاده می‌شود. نواحی که تحریک می‌شوند در واقع همان نواحی خاصی از مغز هستند که در افراد مبتلا به بیماری‌های مغزی و افسردگی شدید، فعالیت کمتری دارند. امروزه روش تحریک مغناطیسی مغز برای افرادی که از روش‌های درمانی معمول مانند داروهای ضدافسردگی و داروهای توانبخشی مغز نتیجه‌ای نگرفته‌اند، امید تازه‌ای محسوب می‌شود.
روش کار TMS :
در TMS، میدان های مغناطیسی که توسط سیم پیچ اول ایجاد می شود، به سیم پیچ دوم (مغز) انتقال می یابد و سبب تحریک سلول های آن ناحیه می شود. به عبارتی وقتی میدان های مغناطیسی وارد مغز می شوند، جریان الکتریکی ثانویه ایجاد می کند که این خود سبب ناقطبی شدن (تغییر بار الکتریکی) سلول های عصبی می شود. با دستگاه هایی که اکنون به صورت متداول وجود دارند می توان تا ۲ سانتیمتر پایین تر از مغز را تحریک کرد. معمولاً این دستگاه ها قادرند حد فاصل ماده سفید و ماده خاکستری مغز را تحریک کنند. در این حالت آکسون های عصبی جریان های ایجاد شده را تا حد ۲ سانتیمتر به مناطق پایین تر از سیم پیچ می برند.
مغز انسان می تواند به طور مطمئن به صورت غیرتهاجمی به وسیله میدان های مغناطیسی قوی تحریک گردد. ایـن میدان ها موجـب بـروز یـک جریـان در بافـت های تحت تحریک می گردد؛ که منجر به تحریک نورون هـای مغزی می شود.
rTMS
تی ام اس تک پالس اولین بار در سال ۱۹۹۳ به عنوان یک ابزار درمانی برای درمان افسردگی مورد استفاده قـرار گرفت. از آن موقع افسردگی شایعترین بیماری روانپزشکی است که تی ام اس مکرر (repetitive TMS – rTMS) بـرای درمان آن بر روی کرتکس پری فرونتال خلفی خارجی بـه کار رفته است.
به دو دلیل کرتکس پری فرونتال خلفی خـارجی (Dorso Lateral Prefrontal Cortex) اولـین ناحیه جالب توجه برای تحریک با تـی ام اس بـوده اسـت. یکی ایـن کـه شـبکه مغـزی در ایـن ناحیـه مشـتمل بـر سینگولیت، نواحی کرتیکال لوب های تمپـورال و پاریتـال، قسمت هایی از استریاتوم، تالاموس و هیپوتـالاموس اسـت. این نواحی به نظر می رسد در تنظیم خلـق نقـش داشـته باشند. دومین دلیل اینکه این منطقـه در دسـترس تـرین منطقه برای تحریک با آر تی ام اس است.
به خاطر دو دلیل فوق تحقیقات و متون فراوانـی در مـورد درمان اختلالات روانپزشکی با تی ام اس گزارش شده است. تی ام اس تک پالس روی نواحی حرکتی کـرتکس موجـب بروز انقباض در عضلات اسکلتی می شود. به نظر مـی رسـد که تی ام اس موجب فعالیت المان های نرونی در کـرتکس حرکتی و شلیک متعاقـب نـرون هـای کورتیکـو اسـپاینال مـی گـردد. ایـن تحریـک مـی توانـد ماننـد تحریـک پـری سیناپتیک نرون های کورتیکو اسپاینال عمل کند.
در هنگام انجام rTMS چه اتفاقی روی می‌دهد؟
در هر جلسه بیمار بر روی صندلی طراحی شده برای این کار که شباهت به یونیت دندانپزشکی دارد می‌نشیند. به دلیل ایجاد میدان مغناطیسی قبل از شروع پروسه درمانی از بیمار خواسته می‌شود تا کلیه اشیاء حساس به مغناطیس (جواهرات و کارت‌های اعتباری) را از خود دور کنید.
در اولین جلسه درمان کویل بر روی جمجمه فرد گذاشته می‌شود. سپس با ایجاد چند پالس مختصر آستانه حرکتی بیمار تعیین می‌شود. آستانه حرکتی حداقل قدرت مغناطیسی مورد نیاز جهت ایجاد انقباض در دست بیمار است، که از فردی به فردی دیگر متفاوت است. تعیین آستانه حرکتی پزشک را قادر می‌سازد تا برنامه درمانی هر بیمار را برنامه‌ریزی نماید و میزان انرژی موردنیاز هر فرد را برای تحریک سلول‌های مغز تعیین نماید.
زمانی که آستانه حرکتی تعیین شد، این بار کویل را بر قسمت جلویی مغز بیمار قرار می‌دهند. در این هنگام درمان آغاز می‌شود. در هنگام درمان بیمار تنها صدای کلیک و ضربه مختصری که ناشی از ایجاد پالس در زیر ناحیه کویل است را احساس می‌کند.
مزایای rTMS
- rTMS یک روش درمان سرپایی است که انجام آن نیازی به اعمال بیهوشی و حتی استفاده از آرام‌بخش ندارد. بنابراین بیمار می‌تواند بلافاصله بعد از جلسه‌ی درمانی، مطب را ترک کند و به فعالیت‌های روزمره‌ی خود ادامه دهد و نیازی نیست که برای انجام این درمان، در روند عادی زندگی خود اختلالی ایجاد کند.
- تحریک مغناطیسی مغز (rTMS) یا مغناطیس تراپی، توسط FDA برای درمان اختلات شدید افسردگی در بیمارانی که طی درمان های اولیه با داروهای ضد افسردگی نتایج رضایت بخشی نگرفته اند، مورد تایید قرار گرفته است.
- جلسات درمانی تحریک مغناطیسی مغز (rTMS) حدود ۲۵ دقیقه طول می کشد و بیماران می توانند فعالیت های عادی روزانه شان را بلافاصله پس از پایان هر جلسه انجام دهند.
- بر خلاف سایر روش‌های درمانی مانند ECT (درمان با الکتروشوک)، روش تحریک مغناطیسی مغز کاملا بدون درد است و هیچ تاثیر مخرب و عوارض جانبی بر ادراک یا حافظه‌ی فرد ندارد.
کاربرد rTMS
rTMS برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌های روانی و عصبی به کار برده می‌شود. برخی از این بیماری‌ها و اختلالات عبارتند از: افسردگی، اختلالات اضطرابی، اعتیاد، وسواس، پارکینسون، سکته‌ی مغزی، MS و سردردهای میگرنی.
تعداد جلسات درمانی
جلسات درمانی ۵ روز در هفته انجام می شوند و هر جلسه حدود ۲۵ دقیقه طول می کشد. یک دوره ی معمولی تحریک مغناطیسی مغز ۴ تا ۵ هفته طول می کشد. به هر حال، این زمان بسته به پاسخ فرد به درمان، می تواند متفاوت باشد.
عوارض جانبی و خطرات
rTMS روشی قابل تحمل است و عوارض جانبی اندکی دارد. رایج ترین عارضه ی این روش که در حدود نیمی از افرادی که تحت درمان با این روش قرار گرفته اند مشاهده شده است، سردرد است. حدود یک سوم از بیماران در اثر پالس های تحریک مغناطیسی مغز، احساس درد در پوست سر و یا کشش در صورتشان خواهند داشت. این عوارض پس از پایان دوره ی درمان به طور کامل برطرف خواهند شد.