مدل CCRT در درمان پویشی

مدل CCRT یا Core Conflictual Relationship Theme (الگوی محوری تعارض در روابط) یکی از مفاهیم کلیدی در روان‌درمانی پویشی مدرن است که توسط لستر لوبورسکی (Luborsky) معرفی شد. این مدل کمک می‌کند تا روان‌درمانگر به الگوی تکراری روابط میان‌فردی بیمار پی ببرد، به‌ویژه در ارتباط با تعارض‌های حل‌نشده‌ای که از دوران کودکی یا تجارب مهم گذشته منشأ گرفته‌اند و در روابط فعلی (و حتی با درمانگر) تکرار می‌شوند.

مدل CCRT از سه جزء اصلی تشکیل شده است:

1. W = Wish (آرزو): بیمار چه می‌خواهد؟ نیاز یا تمایل اصلی‌اش در رابطه چیست؟
2. RO = Response of Others (پاسخ دیگران): دیگران چگونه به آن نیاز یا آرزو پاسخ داده‌اند؟ (معمولاً ناکام‌ساز یا منفی)
3. RS = Response of Self (پاسخ خود): بیمار در پاسخ به واکنش دیگران، چه احساسی پیدا می‌کند یا چگونه رفتار می‌کند؟

این الگو معمولاً به‌صورت ناهشیار در روابط تکرار می‌شود، از جمله در رابطه درمانی.

مؤلفه	توضیح
Wish (W)	تمایل یا آرزوی فرد در رابطه با دیگران
Response of Others (RO)	تجربه ذهنی فرد از واکنش دیگران
Response of Self (RS)	پاسخ هیجانی-رفتاری-شناختی خود فرد

مثال : مراجع خانم ۳۰ ساله می‌گوید: «وقتی تلاش می‌کنم با دیگران صمیمی بشم، معمولاً عقب‌نشینی می‌کنن. انگار زیادی‌ام یا مزاحم. اون موقع احساس شرمندگی و تنهایی بهم دست می‌ده و دیگه سعی نمی‌کنم رابطه رو ادامه بدم.»

تحلیل CCRT:

• Wish (W): می‌خواهم صمیمی باشم، دیده شوم، پذیرفته شوم.
• Response of Others (RO): دیگران از من دور می‌شوند، طردم می‌کنند، سرد هستند.
• Response of Self (RS): احساس شرمندگی، کناره‌گیری، تسلیم، اجتناب از رابطه بعدی.

این الگو با دوستان، شریک عاطفی، همکار، و حتی درمانگر تکرار می‌شود. مثلاً ممکن است در جلسه‌ای که درمانگر سکوت می‌کند یا تأخیری در پاسخ دارد، بیمار ناگهان احساس طرد شدگی کرده و واکنش احساس خجالت، کناره‌گیری یا سکوت نشان دهد.

هدف درمان بر اساس CCRT:

• شناسایی الگوی CCRT از طریق بررسی روایت‌های بیمار از روابطش.
• بازتاب دادن این الگو در رابطه درمانی (رابطه انتقالی): “آیا ممکنه حس کنی منم مثل بقیه تو رو طرد می‌کنم؟”
• کاوش در ریشه‌های رشدی این الگو: معمولاً ریشه در رابطه با والدین یا مراقبان اولیه دارد.
• تغییر و تجربه رابطه‌ای متفاوت در اتاق درمان: فراهم‌کردن یک رابطه ترمیمی که در آن بیمار تجربه‌ی جدیدی از پاسخ‌ گرفتن به آرزوهایش را داشته باشد.

مثال :  آقایی ۴۰ ساله در مورد محل کارش می‌گوید: «من همیشه می‌خوام که رئیسم ازم راضی باشه و بهم توجه کنه. اما معمولاً کارمو نادیده می‌گیره یا انتقاد می‌کنه. بعدش احساس بی‌ارزشی می‌کنم و مدتی انگیزه‌ام رو از دست می‌دم.»

• (W): دیده شدن، تأیید شدن، دوست داشته شدن.
• (RO): بی‌توجهی، انتقاد، نادیده‌گرفتن.
• (RS): احساس بی‌ارزشی، ناامیدی، کناره‌گیری.

جرخه مدل CCRT :  آرزو ↔ پاسخ دیگران ↔ پاسخ خود

کاربردهای درمانی CCRT در اختلالات 

• افزایش بینش بیمار: متوجه می‌شود که چگونه خودش بخشی از چرخه مشکل است.
• آگاهی از انتقال: همان الگو در رابطه با درمانگر تکرار می‌شود؛ این فرصت درمانی است.
• ایجاد فضای جدید رابطه‌ای: درمانگر می‌تواند پاسخ متفاوتی به آرزوهای بیمار بدهد (نه طرد، نه ارضای کاذب)، که تجربه‌ی درونی فرد را متحول می‌کند.
• تغییر تدریجی الگوهای ناسازگار: با تجربه رابطه‌ای پایدار، بیمار رفتار و احساسات متفاوتی را می‌آموزد.

ویژگی	مزیت درمانی
شناخت الگوهای ناهشیار	به بیمار کمک می‌کند علت هیجانات و رفتارهایش را بفهمد
فهم انتقال در درمان	رابطه با درمانگر هم تحت تأثیر CCRT شکل می‌گیرد
فرصت بازسازی رابطه‌ای	درمانگر می‌تواند پاسخ متفاوتی به W بدهد و الگوی مخرب را بشکند
تقویت تجربه اصلاحی	تغییر در RO توسط درمانگر، باعث تغییر در RS و ترمیم روانی می‌شود

نمونه‌هایی از CCRT در اختلالات شخصیت

۱. اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder)

• Wish: من می‌خواهم صمیمیت کامل داشته باشم، کسی مرا ترک نکند.
• Response of Others: دیگران فاصله می‌گیرند یا من را رد می‌کنند، چون شدت هیجاناتم آن‌ها را خسته می‌کند.
• Response of Self: خشم، ناامیدی شدید، رفتارهای تکانشی (خودزنی، تهدید به ترک، خشم شدید).

این الگو دائماً در روابط تکرار می‌شود: نزدیک شدن زیاد ← احساس طرد ← انفجار هیجانی یا گسست.

۲. اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder)

• Wish: می‌خواهم مورد تحسین و تأیید همیشگی قرار بگیرم، بدون نقد شدن.
• Response of Others: دیگران مرا نادیده می‌گیرند، انتقاد می‌کنند یا بی‌تفاوت‌اند.
• Response of Self: خشم پنهان، تحقیر دیگران، کناره‌گیری یا احساس بی‌ارزشی زیر نقاب غرور.

تکرار: جست‌وجوی تحسین ← انتقاد واقعی یا خیالی ← پرخاشگری یا انزوا.

۳. اختلال شخصیت وابسته (Dependent Personality Disorder)

• Wish: می‌خواهم دیگران از من مراقبت کنند و مرا ترک نکنند.
• Response of Others: دیگران مرا چسبنده می‌دانند و فاصله می‌گیرند.
• Response of Self: احساس بی‌ارزشی، اضطراب شدید، تسلیم، وابستگی بیشتر

تکرار: وابستگی شدید ← دلزدگی یا فاصله دیگران ← وابستگی بیشتر.

۴. اختلال شخصیت وسواسی-جبری (Obsessive-Compulsive Personality Disorder)

• Wish: می‌خواهم کامل باشم و مورد تأیید قرار گیرم.
• Response of Others: دیگران مرا سخت‌گیر، کنترل‌گر یا غیرقابل‌انعطاف می‌بینند.
• Response of Self: اضطراب، خشم فروخورده، سرزنش خود یا دیگران، سخت‌گیری بیشتر

تکرار: تلاش برای کنترل ← مقاومت یا فاصله دیگران ← کنترل بیشتر.

۵. اختلال شخصیت اجتنابی (Avoidant Personality Disorder)

• Wish: می‌خواهم پذیرفته شوم، ولی نمی‌خواهم طرد شوم.
• Response of Others: دیگران چون مرا سرد یا غیرقابل‌دسترس می‌بینند، نزدیک نمی‌شوند.
• Response of Self: احساس بی‌ارزشی، اضطراب، اجتناب بیشتر از رابطه.

تکرار: میل به نزدیکی و ترس از طرد ← اجتناب دیگران ← انزوای بیشتر.

۶. اختلال شخصیت پارانوئید (Paranoid Personality Disorder)

• Wish: می‌خواهم به من اعتماد شود و من هم بتوانم به دیگران اعتماد کنم.
• Response of Others: دیگران مرا متهم به بدبینی یا سوءظن می‌کنند و فاصله می‌گیرند.
• Response of Self: افزایش شک، خصومت پنهان، قطع رابطه.

تکرار: میل به کنترل و بی‌اعتمادی ← واکنش دفاعی و فاصله دیگران ← بدگمانی شدیدتر.

نمونه‌هایی از CCRT در اختلالات روانی

۱. افسردگی (Major Depressive Disorder)

مثال : «همیشه می‌خوام که کسی واقعاً بفهمه چه‌قدر ناراحتم… ولی احساس می‌کنم همه ازم خسته می‌شن و تنهام می‌ذارن… بعدش فقط سکوت می‌کنم و از همه فاصله می‌گیرم.»

• Wish (W): درک شدن، دیده شدن، حمایت عاطفی
• Response of Others (RO): دیگران بی‌تفاوت‌اند یا خسته می‌شوند
• Response of Self (RS): کناره‌گیری، خودسرزنشی، ناامیدی، احساس بی‌ارزشی

این چرخه تکراری، خلق افسرده را حفظ می‌کند: میل به نزدیکی ← درک نشدن ← افسردگی بیشتر

۲. اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder)

مثال بالینی:«دوست دارم آدم‌ها باهام راحت باشن… ولی همیشه فکر می‌کنم مسخره‌ام می‌کنن یا منتظرن اشتباه کنم… آخرش هیچ‌جا نمی‌رم.»

• (W): پذیرفته شدن، تعلق داشتن
• RO: دیگران مرا قضاوت می‌کنند یا طرد می‌کنند
• RS: اجتناب، اضطراب شدید، خجالت، انزوای اجتماعی

۳. PTSD (اختلال استرس پس از سانحه)
مثال بالینی (قربانی خشونت): «می‌خوام بتونم به کسی تکیه کنم… ولی انگار هر وقت نزدیک می‌شم، حس خطر می‌کنم، فک می‌کنم ممکنه بهم آسیب بزنه… بعد ناگهانی فاصله می‌گیرم یا حمله می‌کنم.»

• (W): ایمنی و اعتماد
• RO: دیگران ممکن است خطرناک باشند (برداشت فرافکنانه)
• RS: حالت دفاعی، اجتناب، بی‌اعتمادی، پرخاشگری یا کرختی

۴. اختلال وسواسی-جبری (OCD)
مثال بالینی:«همیشه می‌خوام که دیگران فکر کنن آدم مرتبی‌ام… ولی حس می‌کنم اگه یه چیز کوچیک اشتباه باشه، فکر می‌کنن من بی‌عرضه‌ام… نمی‌تونم ولش کنم تا همه چیز کامل نباشه.»

• W: تأیید، کامل بودن در نگاه دیگران
• RO: دیگران قضاوت می‌کنند یا ایراد می‌گیرند
• RS: وسواس فکری، اجبار رفتاری، اضطراب، کنترل شدید

اضطراب از قضاوت دیگران ← اجبار به کنترل محیط ← خستگی و درگیری ذهنی

۵. اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder)
مثلا در فاز مانیا:«احساس می‌کنم همه باید منو تحسین کنن… ولی اگه کسی یه‌ذره بی‌محلی کنه، دیوونه می‌شم، می‌رم سراغ یکی دیگه.»

• W: تحسین و مرکز توجه بودن
• RO: دیگران به‌اندازه کافی پاسخ نمی‌دهند
• RS: خشم، تکانش‌گری، بزرگ‌پنداری یا بی‌ثباتی خلق

منبع :

Understanding Transference: The Core Conflictual Relationship Theme Method
نویسنده: Lester Luborsky
سال انتشار: ۱۹۹۸
ناشر: American Psychological Association