سیستم های طبقه بندی تشخیصی موجود، بیشتر جنبه روانپزشکی دارند؛ راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روان شناختی (DSM) و طبقه بندی آماری بین المللی بیماری ها و مشکلات مربوط به سلامت (ICD) از دیدگاه های روانکاوی و تحلیلی بسیار دور هستند. راهنمای تشخیصی روان پویشی (PDM : Psychodynamic Diagnostic Manual) نوعی نظام تشخیص گذاری بر مبنای دیدگاه های روان پویشی (Psychodynamic)  و روان تحلیلی (psychoanalytic) است که برای توصیف و تشریح دامنه کاملی از عملکرد فرد، یعنی هم عمق و هم سطح الگوهای عاطفی، شناختی و اجتماعی، طراحی شده است.

PDM محصول تلاش برای ایجاد یک سیستم تشخیصی روان پویشی محور با هدف پر کردن شکاف بین نیاز به اعتبار تجربی و روش شناختی و پیچیدگی بالینی است. این کتاب تحت ریاست استنلی گرینسپن(Stanley I. Greenspan)، نانسی مک‌ ویلیامز(Nancy McWilliams) و رابرت والرشتاین(Robert S. Wallerstein)، با همکاری انجمن روانکاوی آمریکا، انجمن بین‌المللی روان تحلیلی، آکادمی روانکاوی و روان پزشکی پویشی آمریکا تالیف شد. هدف این راهنما تکمله ای بر DSM و ICD بیان شده است. PDM از مقوله‌های تشخیصی DSM استفاده می‌کند.

راهنمای تشخیصی روان پویشی شامل ۳ فصل است:

• ۱) اختلالات سلامت روان بزرگسالان
• ۲) اختلالات سلامت روان کودک و نوجوان
• ۳) پژوهش ها و متون مفهومی که مبنای نظام طبقه بندی روان پویشی اختلالات روانی را تشکیل می دهند.

هر دو فصل در مورد کودکان و بزرگسالان شامل ۳ محور است:

1. سبک های شخصیت و اختلالات شخصیت (محور P) : این محور به بررسی سبک‌های شخصیتی و اختلالات مرتبط می‌پردازد. در این بخش، شخصیت افراد بر اساس ویژگی‌های روان‌پویشی تحلیل می‌شود و به درمانگران کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری و هیجانی بیماران را بهتر درک کنند.
2. نیمرخ کلی عملکرد روانی (محور M) : این محور بر عملکرد کلی روانی فرد تمرکز دارد. در این بخش، توانایی‌های شناختی، تنظیم هیجانی، ظرفیت برای روابط بین‌فردی، و سایر جنبه‌های عملکرد روانی بررسی می‌شود.
3. نشانگان و سندروم ها و تجربه درون ذهنی فرد (محور S) : این محور به نشانگان و تجربه درونی فرد می‌پردازد. برخلاف سیستم‌های طبقه‌بندی سنتی مانند DSM، در PDM علائم روانی بر اساس تجربه ذهنی فرد تحلیل می‌شوند، نه فقط بر اساس معیارهای رفتاری.

فصل مربوط به کودکان و نوجوانان نیز به دو بخش تقسیم می‌شود که یکی به اختلالات کودک و نوجوان می‌پردازد و دیگری علاوه بر اختلالات رشدی، به سلامت روان نوزادان و دوران اولیه کودکی می‌پردازد.

طبقه بندی اختلالات روانی بزرگسالان

محور P: محور Personality در PDM مبتنی بر رویکردهای نظری و تجربی است که توسط کرنبرگ، مک ویلیامز، بلات و وستن و شدلر توسعه یافته است و کارکرد شخصیت بهنجار و بیمار را توصیف می کند. در درجه اول، سازمان شخصیت فرد را به چهار سطح سالم، نوروتیک، مرزی سطح بالا و سطح پایین، و سایکوتیک تقسیم می کند و سپس به معرفی اختلالات شخصیت می پردازد.

مبانی اصلی سازمان ­یافتگی محور P :

• سطح سازمان یافتگی شخصیت
• تیپ یا سبک شخصیت فرد

PMD تیپ یا سبک های بالینی شناخته شده ­ای از شخصیت را ارائه می­ دهد که سطوح میانبری از سازمان شخصیت هستند. مفهوم سبک شخصیت به طور ذاتی نمی ­تواند موضوع سلامت یا آسیب شناسی باشد بلکه در عوض موضوعات محوری روانشناختی و مبانی سازمان دهی آنها را شامل می­ شود. با تعیین کردن سطوح سازمان و سبک شخصیت فرد، درمانگر می­ تواند فرمول بندی موردی روانشناختی ارزشمندی فراهم و در نتیجه درمان موثری را هدایت کند.

شخصیت بجای اینکه به دنبال چیستی اختلال باشد، بیشتر به این می ­پردازد که این فرد کیست. چیزی بیشتر از آنچه که بوسیله رفتار قابل مشاهده باشد را در نظر می­ گیرد و شامل طیفی از فرایندهای درون روانی می­ شود؛ (انگیزش ها، تخیلات، الگوهای خصیصه ای فکر و احساس، شیوه های تجربه خود و دیگران، روش های دفاع و مقابله). صرف نظر از مشکلات آشکار ارائه شده، بسیاری از بیماران بعد از شرکت در درمان متوجه می­ شوند مشکلات آنها قویا با آنچه که هستند گره خورده است. آنها نیاز دارند که بوسیله درمانگر به فهمی نظام­ مند از روان خود برسند که به آنها پاسخ دهد که چرا به تناوب در مقابل برخی رنج ها آسیب پذیر هستند.

اختلالات شخصیت مندرج در راهنمای تشخیصی روان پویشی (PDM)

• اختلالات شخصیت اسکیزوئید
• اختلالات شخصیت پارانوئید
• اختلالات شخصیت سایکوپاتیک (ضد اجتماعی)
  1- منفعل – انگلی   ۲- پرخاشگر
• اختلالات شخصیت خودشیفته
  1- متکبر / محق (حق به جانب) Arrogant/Entitled
  2- افسرده / تحلیل رفته Depressed/Depleted
• اختلالات شخصیت سادیستیک و سادومازوخیستیک Sadomasochistic Personality
• اختلالات شخصیت مازوخیستیک (خودشکن) (Masochistic (Self – Defeating
  1-مازوخیستیک اخلاقی Moral Masochistic
  2-مازوخیستیک رابطه ای Relational Masochistic
• اختلالات شخصیت افسرده
  1- درون فکن Introjective
  2- اتکایی Anaclitic
  3- تظاهر معکوس: اختلال شخصیت هیپومانیک
• اختلالات شخصیت جسمانی کننده Somatizing Personality Disorders
• اختلالات شخصیت وابسته
  1- گونه های منفعل – پرخاشگر    ۲- تظاهر معکوس: اختلالات شخصیت ضد وابسته Counterdependent
• اختلالات شخصیت فوبیک (اجتنابی)
  تظاهر معکوس: اختلال شخصیت ضد فوبیک Counterphobic
• اختلالات شخصیت مضطرب
• اختلالات شخصیت وسواسی اجباری
• اختلالات شخصیت هیستریکال (هیستریانیک)
  1- بازداری شده Inhibited
  2- نمایشی یا پر زرق و برق Demonstrative or Flamboyant
• اختلالات شخصیت تجزیه ای (اختلال هویت تجزیه ای / اختلال شخصیت چند گانه)
• میکس اختلالات شخصیت
  این مقوله شامل افرادی می شود که یا ترکیبی از چند تیپ شخصیتی هستند، (مثل فوبیک – هیستریکال یا پارانوئید – اسکیزوئید) و یا دارای باورهای مرکزی، الگوهای عاطفه و دفاع هایی اند که متناظر و منطبق با سایر اختلالات شخصیت نیست

محور M: نیمرخ عملکرد روانی (محور Mental Functioning) بخش کوتاه و مختصری را تشکیل می دهد و به ظرفیت های فردی می پردازد یعنی در حقیقت نگاهی دقیق تر و میکروسکوپی به زندگی روانی انسان می اندازد. در واقع این محور به ظرفیت ها و کارکردهای ایگو می پردازد. محور M موارد زیر را بررسی می کند:

• ۱) ظرفیت یادگیری، توجه و خودتنظیمی
• ۲) ظرفیت روابط و صمیمیت (از نظر عمق، دامنه و ثبات).
• ۳) ظرفیت تجربه درونی (سطح اعتماد به نفس و احترام به خود).
• ۴) ظرفیت تجربه عاطفی، ابراز و انتقال عواطف.
• ۵) ظرفیت و سطح الگوهای دفاعی.
• ۶) ظرفیت تشکیل بازنمایی های درونی و یکپارچه سازی تجارب
• ۷) ظرفیت تمایز و ادغام.
• ۸) ظرفیت مشاهده خود و دیگران (ذهنیت روانی).
• ۹) ظرفیت استانداردها و آرمان های درونی (حس اخلاقی).

محور S: محور Symptoms ، الگوهای علائم و تجربه درون ذهنی است که بر اساس دسته های تشخیصی DSM است. این محور بر تجربه های درون ذهنی بیمار تاکید دارد و در واقع بر مبنای توصیف علامتی DSM بنا نهاده شده است ولی ملاک های تشخیصی معینی برای هر اختلال معرفی نمی کند و توصیف مختصری از هر اختلال ارائه می دهد و تجربه ی درونی بیمار مبتلا به آن اختلال را با توجه به ۴ مورد زیر توضیح می دهد:

• حالات عاطفی
• الگوهای شناختی
• حالات جسمی
• الگوهای ارتباطی

محور S در PDM: فهرست الگوهای علامتی

• S301 اختلالات سازگاری
• S302 اختلالات اضطرابی
  S302.1 اختلالات ترومای روانی و استرس پس از سانحه
  S302.2 فوبی ها
  S302.3 اختلالات وسواسی ـ اجباری
• ۳۰۳ اختلالات تجزیه ای
• ۳۰۴ اختلالات خلقی
  S304.1 اختلالات افسردگی
  5304.۲ اختلالات دو قطبی
• ۳۰۵ اختلالات جسمانی شکل جسمانی سازی
• ۳۰۶ اختلالات خوردن
• ۵۳۰۷ اختلالات خواب روان زاد
• ۵۳۰۸ اختلالات جنسی و هویت جنسیتی
  308.۱ اختلالات جنسی
  5308.۲ پارافیلیاها
  5308.۳ اختلالات هویت جنسیتی
• ۵۳۰۹ اختلالات ساختگی
• S310 اختلالات کنترل تکانه
• S311 اختلالات اعتیادی / سوء مصرف مواد
• S312 اختلالات سایکوتیک

سبک های شخصیت در مقابل اختلالات شخصیت

همه افراد دارای سبک­ های شخصیتی هستند. عبارت اختلال برای درمانگران یک تسهیل کننده کلامی است و نشان می ­دهد درجاتی از شدت یافتگی یا انعطاف ناپذیری وجود دارد که منجر به بدکارکردی معنی دار، رنج یا آسیب می ­شود. برای مثال یک فرد می­ تواند سبک شخصیت خودشیفته داشته باشد بدون آنکه اختلال شخصیت خودشیفته داشته باشد.

یک موضوع اساسی برای تشخیص گذاری اختلال شخصیت شواهدی هستند که نشان می­ دهند روان فرد برای مدتی طولانی باعث رنج خود و دیگران شده و به نحوی تبدیل به بخشی از تجربیات او شده است. برخی افراد که دارای شخصیت نابهنجار هستند از الگوهای مشکل ساز خود آگاهی کمی دارند، یا نسبت به آن بی توجه هستند و به خاطر فشار دیگران وارد درمان می­ شوند. برخی از افراد خودشان برای درمان مراجعه می ­کنند اما نه به دلیل الگوهای شخصیتی بلکه بخاطر ناراحتی­ های محدود و مشخص: درمان اضطراب، افسردگی، اختلالات خوردن، نشانه های روان تنی، اعتیاد، ترس ها، آسیب به خود، تروما و مشکلات بین فردی.

منابع

• راهنمای تشخیصی روان پویشی (PDM 2) . لینگاردی و مک ویلیامز
• ارزیابی اختلالات شخصیت بر اساس راهنمای تشخیصی روان پویشی (PDM). محمد امین شریفی

همه ما در مراحل و زمان هایی از زندگی، نیاز به گفت و گو و مشاوره داریم. جهت دریافت وقت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ تماس بگیرید.