طبقه بندی DSM

انجمن روانشناسی آمریکا فهرستی از اختلالات روانی را طی دوره های مختلف منتشر می کند که حاوی استانداری برای دانشمندان روانشناسی در زمینه اختلالات و بیماری های ذهنی است. این فهرست اختصارا DSM نامیده می شود که تاکنون ۵ نسخه از آن منتشر شده بود. نخستین ویرایش DSM در سال ۱۹۵۲ منتشر شد. ویرایش بعد در سال ۱۹۶۸ منتشر شد و طبیعتاً می‌توانید حدس بزنید که نام آن DSM-II است. آنچه امروز مورد استفاده و استناد قرار می‌گیرد نسخه‌ی پنجم یا DSM-V است که جایگزین نسخه‌ی چهارم یا DSM-IV شده است.

از نسخه‌ی سوم به بعد، DSM واقعاً بر روی Diagnosis یا همان تشخیص متمرکز شد و مقبولیت آن،‌ بیش از پیش افزایش یافت. معمولا نسخه های منتشر شده جنجال های بسیاری را به دنبال داشته است. در زمینه جنسیت به ویژه نسخه ای از این فهرست در سال ۱۹۷۳ جنجالی را به راه انداخت و آن حذف همجنس گرایی از فهرست اختلالات بود.

در DSM، علاوه بر روش‌های تشخیص و عارضه یابی، برای هر یک از اختلال‌ها، موارد متعددی از جمله محورهای زیر مورد بحث قرار می‌گیرد:

• معرفی کلی و شیوه‌های تشخیص (Diagnosis Features)
• سایر اختلالات مرتبط (Associated Features and Disorders)
• نکات و مواردی که بسته به فرهنگ باید مورد توجه قرار گیرند (Specific Culture Features)
• میزان شیوع (Prevalence)
• تشخیص افتراقی (Differential Diagnosis): برای تفکیک هر اختلال با سایر اختلال‌های مشابه. (رد کردن تشخیص های جایگزین)
• سیر بیماری (Course)

انواع روش های طبقه بندی اختلالات روانی

1. طبقه بندی مقوله ای : طبقه بندی سنتی، بر اساس حضور یا عدم حضور نشانه ها انجام می گیرد. فرض بر این است که همه پدیده هایی که باید طبقه بندی شوند، می توانند در طبقه هایی کاملا متمایز قرار گیرند. در طبقه بندی مقوله ای قرار گرفتن یک شخص در یک مقوله مستلزم حضور تمام خصیصه هایی که آن را توصیف می کند، است.
2. طبقه بندی ابعادی : طبقه بندی بر مبنای کمیت یا فراوانی نشانه ها صورت می پذیرد و در آن کمیت یا فراوانی نشانه ها بیش از حضور یا عدم حضور یک نشانه اهمیت دارد.
3. طبقه بندی ریخت شناختی : در طبقه بندی ریخت شناختی، قرار گرفتن فرد در یک ریخت، مستلزم داشتن همه ویژگی های مشخص کننده آن نیست، بلکه کافی است که فرد دارای چند ویژگی اصلی باشد. این ریخت ها به شیوه ای شهودی و بر اساس مشاهده و تجربه بالینی یا بر اساس روش های آماری، متمایز می شوند.
4. طبقه بندی غیر بیماری شناختی : در این روش می توان به طبقه بندی مجموعه اختلال های روانی بر مبنای ضوابطی که بر اساس یک نظریه (مانند نظریه شخصیت آیزنک؛ نظریه یادگیری بندورا؛ نظام تحلیل ساختاری رفتار اجتماعی بنجامین؛ یا یک نظریه روان پویشی مانند نظریه فنیکل) تعیین می گردند، مبادرت کرد.

اولین کسی که یک سیستم طبقه بندی کامل برای اختلالات روانی مطرح کرد امیل کرپلین بود. به نظر کرپلین هر یک از بیماری ها علتی دارند که آنها را می توان طبق مجموعه ای از سمپتوم ها که سندروم نامیده می شوند، تعریف کرد. او معتقد بود، بیماری های روانی را می توان به همان شیوه بیماری های پزشکی تعریف و درمان کرد. امیل کرپلین، به نوعی پدر DSM است.

DSM-4 دارای پنج بُعد مختلف بود. این رویکرد چند محوری به روان‌شناسان و روان‌پزشکان اجازه می‌داد که ارزیابی جامع‌تری از سطح کارکرد بیمار به دست آورند، زیرا بیماری‌های روانی غالباً بر روی حوزه‌های مختلف زندگی تاثیر می‌گذارند. این رویکرد چند محوری در DSM-5 حذف شده است.

• محور ۱: تمام مقوله های تشخیصی به جز اختلال شخصیت و عقب مانده ذهنی : این محور به توصیف نشانه‌های بالینی که باعث اختلال و آسیب عمده می‌شوند می‌پردازد. اختلالات در رده‌های مختلف گروه‌بندی شده‌اند، شامل اختلالات سازگاری، اختلالات اضطراب و اختلالات نافذ مربوط به رشد.
• محور ۲: عقب‌ماندگی ذهنی و اختلالات شخصیت : این محور به توصیف مشکلات بلندمدّتی که براثر اختلالات محور ۱ پیش می‌آید می‌پردازد. اختلالات شخصیتی باعث مشکلات عمده در ارتباط بیمار با جهان پیرامون می‌گردد و شامل اختلالات شخصیت ضد اجتماعی و اختلال شخصیت نمایشی و…. می‌باشد. مشخصه عقب‌ماندگی ذهنی، اختلال و آسیب عقلانی و کمبود در سایر زمینه‌ها نظیر حفظ خود و مهارت‌های درون فردی است.
• محور ۳: مشکلات پزشکی عمومی : این محور شامل شرایط جسمی و پزشکی است که می‌توانند بر اختلالات محورهای ۱ و ۲ تاثیرگذارند یا آن‌ها را بدتر کنند. به عنوان مثال می‌توان از ایدز و ضایعه‌های مغزی نام برد.
• محور ۴: مشکلات محیطی و روانی-اجتماعی : این محور به توصیف مشکلات محیطی و اجتماعی که می‌توانند بر اختلالات محورهای ۱ و ۲ تاثیر بگذارند، می‌پردازد. از جمله این مشکلات می‌توان به بیکاری، جابجایی، طلاق یا مرگ عزیزان اشاره کرد.
• محور ۵: سطح کارکرد : این محور به روان درمانگر اجازه می‌دهد تا سطح کلّی کارکرد بیمار را ارزیابی کند. روان درمانگر بر اساس این ارزیابی به درک بهتری نسبت به چگونگی کنش متقابل چهار محور دیگر و اثرات آن‌ها بر زندگی فرد دست می‌یابد.

نشانگان بالینی محور اول

اسکیزوفرنی: با نشانه هایی مانند اختلال در فکر و ادراک، عدم تماس با واقعیت، هذیان و توهم

اختلالات خلقی : افسردگی عمده ، اختلال شیدایی و دو قطبی

اختلالات اضطرابی : فوبی، اختلال وسواس فکری عملی، حمله های وحشتزدگی، فشار روانی پس آسیبی، اختلال اضطراب فراگیر

اختلالات سوءمصرف مواد روان گردان: مشکلات مربوط به مصرف الکل، نیکوتین و سایر داروهای روان گردان

اختلالات خوردن : نگرانی افراطی در مورد وزن بدن و ناتوانی در مدیریت وضع خورد و خوراک، گرسنگی دادن به خویشتن(بی اشتهایی عصبی) و افراط در خوردن و بالا آوردن هر آنچه خورده شده (پرخوری عصبی) 

اختلال جسمانی شکل : اختلال تبدیلی ، خودبیمار انگاری ، اختلال درد ، بدریختی بدن 

اختلالات ساختگی : ادعای بیمار بودن که منجر به مددجویی افراطی می شود

اختلال های جنسی و هویت جنسی : پارافیلیها ، یادگار پرستی (فتیشیسم) ، بدکاری جنسی و اختلال هویت جنسی 

اختلالات خواب : بدخوابی مثل خوابگردی و کابوس ، خواب پریشی

روان آشفتگی، زوال عقل، سایر اختلالات شناختی : ناشی از پیرشدن، مسمومیت و بیماری مغزی مانند بیماری آلزایمر

اختلالات نوباوگی، کودکی و نوجوانی : اضطراب جدایی، درخودماندگی (اوتیسم)، اختلال کمبود توجه یا ADHD و اختلالات یادگیری و اختلال سلوک

اختلالات کنترل تکانه : جنون آتش افروزی ، قمار بازی و جنون دزدی ، وسواس کندن مو

اختلالات سازگاری : نشانه های رفتاری و هیجانی ناشی از فشارهای زندگی مانند داغدیدگی

اختلالات شخصیتی محور دوم

• شخصیت اسکیزوتایپال
• شخصیت پارانوئید (خودبزرگ بین، مشکوک به دیگران، حساس به انتقادهای دیگران)
• شخصیت اسکیزوئید (منزوی، درخود فرو رفته، مهارتهای اجتماعی ضعیف، ابراز هیجانی بسیار محدود)
• شخصیت نمایشی (اجتماعی اما خودمحور، عدم صداقت، سطحی، با نمایشگری های هیجانی بسیار)
• شخصیت خودشیفته (خودبزرگ بین، توجه طلب، خودنما، خیالبافی در مورد موفقیت و قدرت)
• شخصیت جامعه ستیز (بی تفاوتی در برابر احساسات دیگران، رفتار خلاف قانون، فقدان کنترل برخود و بی مسئولیتی)
• شخصیت مرزی
• شخصیت وسواسی (پایبندی افراطی به قوانین و جزییات، کوشش برای به کمال رسیدن، فقدان پاسخ های هیجانی)
• شخصیت وابسته (فقدان اعتماد به نفس، ناتوانی در فائق آمدن بر مشکلات روزمره، ناتوانی در مسئولیت پذیری)
• شخصیت اجتنابی

برخی تغییرات DSM-5

DSM-5 شامل تعدادی از تغییرات مهم نسبت به نسخه قبلی DSM-IV است. بارزترین آن تغییر از اعداد رومی به اعداد عربی است. شاید یکی از تغییرانی که بیش از همه قابل توجه است این بود که DSM-5 سیستم چند محوری را از بین برد. در عوض، DSM-5 دسته ای از اختلالات و همچنین تعدادی از اختلالات مرتبط را لیست می کند. نمونه هایی از دسته ها در DSM-5 شامل اختلالات اضطرابی، اختلالات دو قطبی و مرتبط، اختلالات افسردگی، اختلالات خوردن و غذا خوردن، وسواس و اختلالات مربوط به آن و اختلالات شخصیتی است.

برخی تغییرات مهم در DSM-5 عبارت است از:

• DSM-5 سیستم چند محوری را حذف کرده است.(مهم ترین تغییر)
• اختلال آسپرگر حذف شده و در گروه اختلال طیف اوتیسم قرار گرفت.
• حذف انواع فرعی اسکیزوفرنی، (پارانوئید، آشفته، کاتاتونیک، تمایز نیافته و باقیمانده).
• اضافه شدن اختلال اضطراب جدایی و اختلال لالی انتخابی به مجموعه اختلالات اضطرابی
• ترکیب اختلال میل و برانگیختگی جنسی
• چندین اختلال اضافه شده است مانند اختلال بی نظمی خلقی اخلال‌گر، برای کاهش تشخیص بیش از حد اختلال دوقطبی در کودکان اضافه شده است.
• چندین تشخیص به طور رسمی به راهنما اضافه شده است، از جمله اختلال خوردن افراطی، اختلال احتکار  و دیسفوریا قبل از قاعدگی.

انتقادها به نظام DSM

• سوگیری­ های کمیته و کار گروه ­ها و پزشکی­ سازی بیش از حد dsm
• افزایش قابل توجه تعداد اعضای کمیته که پیوندها و روابطی را با سازمان­ های صنعتی دارند
• وجود سوگیری­ های فرهنگی در سیستم تشخیصی DSM
• جدی­ ترین انتقادات به پیش­نویس اولیه DSM-5، درباره سیستم جدید تشخیص اختلالات شخصیت است. از نظر منتقدان این سیستم التقاطی که از دو سیستم تشخیصی مقوله­ ای و ابعادی است، نه تنها دارای چهارچوب منطقی قابل قبولی نیست، بلکه در عمل نیز مشکلات فراوانی را به وجود خواهد آورد. این سیستم از لحاظ بالینی به اندازه کافی مورد بررسی و آزمایش قرار نگرفته و از طرف دیگر با سیستم رایج و جاافتاده میان روان­پزشکان و روان­شناسان تفاوت عمده­ ای دارد.

چشم انداز آینده dsm بر اساس علت های زیربنایی و نشانه ها خواهد بود.

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *