روش های پژوهشی در آسیب شناسی روانی
انواع مطالعات پژوهشی
اساس روش علمی عینیت است، یعنی فرایند آزمودن عقاید مربوط به ماهیت پدیده های روانشناختی بدون سوگیری. پژوهشگران در سرتاسر روش علمی، عینیت و بی طرفی خود را حفظ می کنند.
اساس روش علمی عینیت است، یعنی فرایند آزمودن عقاید مربوط به ماهیت پدیده های روانشناختی بدون سوگیری. پژوهشگران در سرتاسر روش علمی، عینیت و بی طرفی خود را حفظ می کنند.
طرح آزمایشی:
پژوهشگر به دستکاری و کنترل متغیر مستقل و بررسی تاثیر آن بر روی متغیر وابسته می پردازد. این طرح دارای گروه آزمایشی و گروه کنترل یا گواه است و نمونه گیری آن به صورت تصادفی است.
در پژوهش های مربوط به علت رفتارهای نابهنجار، تحقیق آزمایشی واقعی کار دشواری است، زیرا تعدادی از متغیرها قابل کنترل نیستند، بنابراین واقعا مستقل نیستند. مثلا، افسردگی قابل دستکاری نیست پس هرگز نمی تواند متغیر مستقل باشد.
طرح شبه آزمایشی: طرحی که تفاوت گروه ها را بدون گمارش تصادفی بررسی می کند.
اکثر تحقیقات آزمایشی واقعی در آسیب شناسی روانی، علت رفتار نابهنجار را بررسی نمی کنند بلکه اثربخشی درمان های خاصی را در دو گروه آزمایش و گواه مقایسه می کنند.
شرایط دارونما(placebo): گروه گواه تحت شرایط مشابه درمان آزمایشی قرار می گیرند که فاقد ویژگی اصلی درمان مورد نظر است. در تحقیقات مربوط به داروها، دادن یک داروی بی اثر به گروه کنترل ممکن است کافی نباشد؛ از این جهت از دارونمای فعال استفاده می کنند یعنی دارویی که عوارض جانبی داروی اصلی را داشته باشد.
ویژگی های خواسته: انتظارات در مورد نتیجه آزمایش می تواند روی نتیجه گیری در مورد اثربخشی آزمایش تاثیر بگذارد. بهترین روش برطرف کردن ویژگی های خواسته، بی خبری دوسویه یا دوسرکور، یعنی بی خبری پژوهشگر و شرکت کننده از هدف تحقیق و ماهیت درمان بیمار.
طرح همبستگی:
طرحی است که به بررسی رابطه بین متغیرهایی می پردازد که امکان دستکاری آزمایشی در آنها وجود ندارد. ضریب همبستگی (عددی بین ۱+ و ۱-) شدت رابطه را نشان می دهد و علامت آن جهت رابطه را مشخص می کند. یک نمونه همبستگی منفی رابطه بین افسردگی و عزت نفس است.
همبستگی نمی تواند نشانه رابطه علت و معلولی باشد (ممکن است متغیر اول علت متغیر دوم باشد یا برعکس، یا اینکه متغیر سومی باشد که در این رابطه نقش داشته باشد). روش های پیشرفته تر در همبستگی می توانند چندین متغیر را به شکل همزمان ارزیابی کنند.
انواع مطالعات پژوهشی:
۱- زمینه یابی(Survey):
گردآوری اطلاعات از نمونه افرادی که معرف جامعه خاصی هستند. موارد استفاده این روش در طرح های همبستگی و مطالعات همه گیرشناختی می باشد. در همه گیرشناختی میزان بروز و میزان شیوع اختلالات روانی گزارش می شود.
میزان بروز: فراوانی موارد جدید اختلال در دوره زمانی معین است. برای مشخص کردن اینکه یک اختلال با چه سرعتی شایع می شود و چگونه برای کنترل آن برنامه ریزی کنند از اطلاعات میزان بروز استفاده می شود.
میزان شیوع: تعداد افرادی که در مدت زمان معینی مبتلا به اختلالی بوده اند.
انواع میزان شیوع بر حسب دوره زمانی:
- شیوع نقطه ای: آیا در روز زمینه یابی نشانه های اختلال را تجربه کرده اید؟
- شیوع یک ماهه: در ماه گذشته نشانه های اختلال را تجربه کرده اید؟
- شیوع طول عمر: آیا در کل عمر خود چنین اختلالی را تجربه کرده اید؟
شیوع طول عمر بالاتر از شیوع نقطه ای یا یک ماهه است چون کل تجربه گذشته را در بر می گیرد.
۲- تحقیقات آزمایشگاهی:
دستکاری آزمایشی شرکت کنندگان و جمع آوری اطلاعات در شرایط کنترل شده می باشد.
۳- روش مورد پژوهی(Case Study):
بررسی عمیق یک فرد یا گروه کوچکی از افراد است. نوعی پژوهش کیفی است. نقطه ضعف این روش عدم کنترل کافی است. فروید از این روش استفاده کرد.
دلایل مورد پژوهی:
- گزارش موارد نادر
- بررسی شکل گیری یک اختلال با گذشت زمان
۴- طرح آزمایشی تک موردی:
یک فرد واحد وظیفه آزمودنی را در شرایط آزمایش و گواه بر عهده دارد. برای تحقیقات اثربخشی درمان خیلی مفید است. درمان در مراحل متناوب، اجرا و حذف می شود.
- طرح های AB : تناوب خط پایه و درمان
- طرح ABAB : تناوب خط پایه – درمان – برگشت به خط پایه – درمان
- طرح خط پایه چندگانه : چون دریغ کردن درمان در مرحله B غیر اخلاقی است از طرح خط پایه چندگانه استفاده می شود که در آن درمان به شکل AB اجرا می شود اما درمان قطع نمی شود، بلکه بین آزمودنی های مختلف، برای رفتارهای متفاوت یا در موقعیت های متفاوت مقایسه می شود.
۵- تحقیقات در وراثت رفتاری:
می کوشد الگوهای ژنتیکی را در وراثت رفتارهای خاص مشخص کند. تحقیقات وراثت رفتاری ما را قادر می کند درباره مشارکت نسبی عوامل زیستی و محیطی نتیجه گیری کنیم.
میزان همگامی : نسبت های مطابقت بین افراد مبتلا به یک بیماری و خویشاوندان آنها. بالاترین همگامی در دوقلوهای تک تخمکی وجود دارد.
تحقیق فرزندخواندگی نوع اول : بررسی میزان اختلال در فرزندانی که والدین تنی آنها اختلال روانی داشته اند ولی والدین ناتنی سالم هستند (نشانه برتری نقش ژنتیک است)
تحقیق فرزندخواندگی نوع دوم یا پرورش متقاطع : بررسی میزان اختلال در فرزندانی که والدین تنی آنها سالم هستند ولی والدین ناتنی آنها اختلال روانی دارند.
تحقیقات دوقلویی: مقایسه دوقلوهای یک تخمکی که با هم بزرگ شده اند با دوقلوهایی که جدا بزرگ شده اند. مهم ترین تهدید تحقیقات دوقلویی این است که اکثر دوقلوهای یک تخمکی در رشد پیش از تولد در کیسه آمنیوتیک واحدی سهیم نیستند و ممکن است در ۱۰۰ درصد DNA واحد سهیم نباشند.
نقشه برداری ژن: تنوع در کروموزوم ها را بررسی می کنند و انها را به عملکرد در آزمون های روانشناختی یا تشخیص اختلالات خاص ربط می دهند.
وراثت مولکولی: بررسی نحوه ای که ژن ها اطلاعات ارثی را منتقل می کنند. استفاده از این تحقیقات برای اینکه مشخص کنیم چگونه اطلاعات ارثی به اختلالات رفتاری تبدیل می شوند. این روش ها در اختلالات اضطرابی و اوتیسم و اسکیزوفرنی استفاده شده است.
منبع : آسیب شناسی روانی (دیدگاه های بالینی درباره اختلالات روانی بر اساس DSM-5). ریچارد هالجین، سوزان کراس ویتبورن. یحیی سیدمحمدی. فصل ۱.
درود . سپاسگزارم…اما اینقدر خلاصه نوشتید که بعضی از مطالب رو متوجه نشدم . کاش یکم بیشتر توضیح می دادید به همراه مثال . مخصوصا طرح آزمایشی تک موردی و وراثت رفتاری و آزمایشگاهی …