ارزیابی روان شناختی

ارزیابی روان شناختی شیوه ایست که به موجب آن، متخصص بالینی عملکرد شناختی، شخصیتی و روانی-اجتماعی فرد را ارزیابی رسمی می کند. از فرایند ارزیابی برای تشخیص دادن و یا تشخیص موقتی اختلال روانی استفاده می شود.

ارزیابی ها باید از معیارهایی تبعیت کنند، که تضمین کنند، آنها نتایج بسـیار دقیق و تجدیدشدنی به بار می آورند. ارزیابی ها باید صرف نظر از زمانی که ارایه شده اند، نتایج یکسانی به بار آورند و فرد باید به مواد آزمون، به شیوه مشابه پاسخ دهد. در این زمینه ملاک های زیر باید برقرار باشد:

1. اعتبار: بیانگر آن است که آزمون تا چه اندازه ای آنچه برای ارزیابی آن طراحی شده، ارزیابی می کند(آزمون هوش باید هوش را ارزیابی کند نه شخصیت)
2. پایایی: نتایج از یک متخصص به متخصص دیگر تفاوت نداشته باشد.
3. استاندارد بودن: دستورالعمل های آزمون برای اجرا و نمره گذاری مشخص باشد. هر فردی که آزمون را دریافت می کند مقدار زمان یکسانی داشته باشد، و هر فردی که آن را نمره گذاری می کند، ملاکهای یکسان از پیش تعیین شده ای داشته باشد. علاوه بر آن نمره معینی که فرد در آزمون میگیرد باید معنی روشنی داشته باشد
4. قابلیت کاربرد برای آزمودنی هایی با پیشینه مختلف: هماهنگ کردن آزمون با سطح توانایی، زبان، فرهنگ، سن و بیماری های مختلف.

اثر بارنوم (Barnum effect): گرایش متخصصان بالینی به بیان کردن اظهارات کلی و مبهم درباره درمانجویان که به طور مشخص آنها را توصیف نمی کند؛ این گونه اظهارات می توانند برای همه کاربرد داشته باشند. مثلا اینکه بگوییم علی در حضور دیگران خجالتی است اما می تواند بسیار معاشرتی باشد. 

ارزیابی مبتنی بر شواهد شامل موارد زیر است:

1. اتکا بر یافته های پژوهشی و نظریه های علمی پذیرفته شده؛
   
2. استفاده از مقیاس هایی که از لحاظ روان سنجی نیرومند هستند؛
   
3. ارزیابی کردن تجربی فرایند ارزیابی. بر اساس این ملاک متخصص باید روش های ارزیابی داشته باشد که این موضوع را بررسی کند که آیا ارزیابی های او اطلاعات مفیدی را در اختیار مراجعش می گذارد.

مصاحبه بالینی:

ارزیابی معمولا با مصاحبه بالینی آغاز می شود. مصاحبه بالینی مرحله اصلی در فرایند تشخیص است. متخصص بالینی طی مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه مصاحبه، باید به درمانجو کمک نماید تا حد امکان احساس آرامش کند.

فواید مصاحبه بالینی:

1. اطلاعات زمینه ای و سابقه درمانی مراجع
2. توصیف نشانه های بیمار توسط خودش
3. مشاهده رفتار غیرکلامی درمانجو توسط درمانگر
4. فرصتی برای برقراری ارتباط و سایر اطلاعات مشروح درباره وضعیت مراجع.

مصاحبه بی ساخت: سوالات باز پاسخ درباره نشانه ها، وضع سلامت، زمینه خانوادگی، تاریخچه زندگی، دلایل ارجاع و غیره. متخصص علاوه بر توجه به پاسخ های مراجع، زبان بدن وی را هم مشاهده می کند.

مصاحبه ساخت دار (Structured interview) : سوالات استاندارد شده که برای تمام درمانجویان جمله بندی یکسان دارند. می تواند تشخیصی را مقرر کند که درمان بر اساس آن استوار شود یا نشانه ها را مطابق با DSM طبقه بندی کند.

مصاحبه بالینی ساخت دار برای اختلالاتDSM-IV یا SCID: این مصـاحبه بالینی سـاخت دار(Structured clinical interview) برای اختلالات محور یک و دو بر اسـاس DSM-IV تهیه شده است. این مصاحبه به شکلی طراحی شده که بتوان سوالات را با پاسخ های مصاحبه شونده خاص سازگار کرد. مثلا مراجع اگر بگوید اضطراب دارد سوالاتی برای پیگیری اضطراب از وی پرسیده می شود.

زمان اجرای SCID به پیچیدگی نشانه های درمانجو بستگی دارد و بین ۴۵ تا ۹۰ دقیقه طول می کشد.

امتیاز مصاحبه ساخت دار این است که رویکرد منظمی است و از یک متخصص به متخصص دیگر تغییر کمی می کند(پایایی بالا). علاوه بر این، هر کسی که آموزش ببیند می تواند آن را اجرا کند و این قضیه ارزش عملی دارد، چرا که مراجع میتواند قبل از شروع درمان توسط یک فرد دیگر به شکل مقدماتی ارزیابی شود. همچنین نوع پژوهشیSCID وجود دارد که می توان از آن در تحقیقات استفاده کرد.

معاینه وضعیت روانی (Mental status examination):

مصاحبه وضعیت روانی برای ارزیابی حالت ذهنی کنونی درمانجو استفاده می شود. چندین ویژگی بررسی می شود مثل ظاهر، نگرشها، رفتار، خلق، عاطفه، گفتار، فرایندهای فکر، محتوای فکر، ادراک، شناخت، بینش و قضاوت.

نتیجه معاینه وضعیت روانی، شرح جامعی است از اینکه درمانجو چطور به نظر می رسد؛ چطور فکر، احساس و رفتار می کند.

MMSE یا معاینه حالت روانی مینی : ابزار ساخت داری است به عنوان ابزار سرند کردن برای ارزیابی زوال عقل استفاده می شود.(یعنی کسانی که احتمال تشخیص زوال عقل دارند). در MMSE ابتدا تکالیف حافظه کوتاه مدت اجرا می شود و اگر زیر نقطه برش بود، آزمون های عمیق تر اجرا می شود.

منبع : آسیب شناسی روانی (دیدگاه های بالینی درباره اختلالات روانی بر اساس DSM-5). ریچارد هالجین، سوزان کراس ویتبورن. یحیی سیدمحمدی. فصل ۳.

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *