ساختار مصاحبه
مصاحبه فن اصلی جمع آوری داده ها و تصمیم گیری است
مصاحبه ها حد فاصل گفتگوهای معمولی و آزمون هاست. مصاحبه غالبا یک هنر است.
چند عامل بر میزان ساختار مصاحبه تأثیر می گذارد؛ از جمله گرایش نظری و سلایق شخصی مصاحبه گر. به طور کلی روانشناسان بالینی انسان گرا کمترین ساختار را در مصاحبه ها رعایت می کنند. روانشناسان بالینی روان پویایی گرا معمولاً ساختار بیشتری به مصاحبه ها می دهند. روانشناسان شناختی – رفتاری هم بیشترین دخالت کلامی را به خرج داده و بیشترین رهنمود را می دهند.
ساختار در جریان مصاحبه می تواند تغییر کند، بسیاری از مصاحبه گران، مصاحبه را غیر رهنمودی شروع می کنند و به تدریج به آن ساختار بیشتری می دهند. وضعیت مصاحبه نیز بر میزان ساختار آن تأثیر می گذارد، برای نمونه بحران ها، ساختار بیشتری را می طلبند تا مصاحبه پذیرش.
مصاحبه بدون ساخت (غیر رهنمودی)
متخصصان بالینی در مصاحبه های بدون ساخت حق دارند هر سؤالی را که به ذهن شان خطور می کند بپرسند، آن هم به هر ترتیبی که دوست دارند. مصاحبه گر غیر رهنمودی خیلی کم سؤالات مستقیم می پرسد و برای واداشتن مراجع به حرف زدن، روی پاسخ های مراجع اتکا می کند. مصاحبه های بدون ساختار، انعطاف پذیری بالا ولی پایایی بین ارزیاب های ضعیف تری دارند.
مصاحبه نیمه ساخت دار
در این نوع مصاحبه، مصاحبه گر در بیان سؤالات، تفسیر جواب ها و تصمیم گیری در مورد مباحث بعدی تا حدودی آزادی عمل دارد. در مصاحبه نیمه ساخت دار روانشناس بالینی طوری پاسخ می دهد که نشان دهد مراجع را درک می کند و او را به بیشتر حرف زدن ترغیب می کند ولی با مطالبه اطلاعات خاصی، مراجع را مجبور نمی کند راجع به موضوعات مورد علاقه او حرف بزند. در عین حال، مصاحبه گر با طرح پرسشی خاص، موضوع بحث را جمع و جور می کند. هر چه سؤالات اختصاصی تر باشند، ساختار مصاحبه بیشتر می شود.
مصاحبه های نیمه ساخت دار، هدف های فنی مختلفی را دنبال می کنند که اکثر آنها شرایط یا وضعیت های خاص هستند. مانند؛ مصاحبه نیمه ساخت دار مداخله در بحران (به منظور مصاحبه با مراجعانی که در شرایط بحرانی قرار دارند استفاده می شود)و مصاحبه خانگی روانشناس بالینی برای کارکرد سنجی (به منظور سنجش کارکرد سالمندانی که علائم دمانس دارند استفاده می شود).
مصاحبه ساخت دار
مصاحبه گر در مصاحبه های ساخت دار، در یک چهارچوب استاندارد و با یک نظم خاص، مجموعه ای از سؤالات را می پرسد. برای کد گذاری یا نمره گذاری جواب های مراجع یا استفاده از سرنخ های دیگر برای فراخواندن پاسخ های قابل نمره گذاری نیز قوانین خاصی وجود دارد. بنابراین اگرچه مصاحبه های ساخت دار، سؤالات باز پاسخ را رد نمی کنند یا نمی گویند مصاحبه گران حق ندارند برای روشن شدن ابهامات، سؤالاتی طرح کنند ولی قواعد مشروحی (به نام درخت های تصمیم گیری یا قواعد شاخه زدن) دارند که به مصاحبه گر می گویند در هر وضعیت چه کار کند (برای مثال » اگر پاسخ ده گفت نه، برو سراغ سؤال ۳۲؛ اگر گفت بله، بپرس چند بار اتفاق افتاده و سؤال بعدی را بپرس) مصاحبه های ساختارمند، انعطاف پذیری پایین اما پایایی بین ارزیابهای بالاتری دارند.
مصاحبه رایانه ای
از مصاحبه رایانه ای برای اخذ شرح حال های روان پزشکی، سنجش مشکلات خاص، سنجش های رفتاری و تشخیص اختلالات روانی، استفاده شده است.
نقاط قوت مصاحبه رایانه ها
۱- همیشه تمام سؤالات طراحی شده را می پرسند.
۲- رایانه ای پایایی %۱۰۰دارند.
۳- برای برخی مراجعان دل نشین ترند و دستپاچگی کمتری ایجاد می کنند
۴- درتشخیص نشانه های مراجعان مفیدند
نقاط ضعف و معایب مصاحبه های رایانه ای
۱- بی روح و غیر انسانی اند
۲- فقط در مصاحبه های ساخت دار کاربرد دارند. امکان طرح سؤالات اضافی و انعطاف پذیری و تغییر سئوالات به فراخور نیاز بیماران وجود ندارد.
با وجود تمام پیشرفت ها، رایانه ها به دلایل زیر نمی توانند جای متخصص بالینی را بگیرند:
- ۱- در سنجش رایانه ای به بسیاری از نشانه های غیر کلامی (مثل حالات چهره و آهنگ صدا) توجه نمی شود.
- ۲- هم اکنون فناوری رایانه ای وجود ندارد که زبان را بدون هیچ قید و شرطی پردازش کند (یعنی بیمار هرگونه که می خواهد به رایانه پاسخ بدهد).
- ۳- فقط متخصصان بالینی می توانند اطلاعات مربوط به سیر اختلال روانی یا زنجیره زمانی نشانه ها را رمزبندی و پردازش کنند.
- ۴- قضاوت بالینی را رایانه ها نمی توانند انجام دهند؛ یعنی عدم توان رایانه ها برای تعیین معناداری بالینی.
پرمصرف ترین مصاحبه های بالینی ساخت دار در روانشناسی بالینی
- ۱- برنامه اختلالات عاطفی و اسکیزوفرنی (Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia (SADS
- ۲- برنامه مصاحبه تشخیصی (Diagnostic Interview Schedule (DIS
- ۳- نسخه تجدید نظر شده مصاحبه تشخیصی برای کودکان
- ۴- مصاحبه تشخیصی بین المللی مرکب
- ۵- معاینه اختلال شخصیت بین المللی (International Personality Disorder Examination (IPDE
- ۶- مصاحبه بالینی ساخت دار (Structured clinical interview for DSM-IV axis II (SCID-II
مصاحبه های اختصاصی: ۱- فهرست شخصیت ضد اجتماعی ۲- مقیاس سنجش مسئولیت پذیری کیفری راجرز، ۳- مصاحبه های ساخت دار برای نشانه های گزارش شده ۴- برنامه های سنجش بالینی در روانپزشکی عصب نگر، ۵- معاینه شناختی کمبریج.
مصاحبه های ساخت دار، انعطاف پذیر نیستند ولی کمتر خطا می کنند.
منابع خطا در مصاحبه ها:
۱- واریانس بیمار: به این معنا که بیمار به سؤالات مشابهی که روانشناسان بالینی مختلف می پرسند، پاسخ های متفاوتی می دهند یا در برابر آنها رفتارهای متفاوتی می کند.
۲- واریانس اطلاعات: تفاوت متخصصان بالینی در پرسیدن سؤالات، مشاهدات و روش های جمع بندی و ادغام اطلاعات را شامل می شود. برای مثال اگر دو روانشناس بالینی، سؤالات را به یک شکل مطرح نکنند از مراجع پاسخهای متفاوتی خواهند شنید. مانند این دو سؤال: آیا هر وقت در اماکن شلوغ مثل فروشگاههای بزرگ قرار می گیرید، مضطرب می شوید؟ و در چه وضعیت هایی بیشترین اضطراب را حس می کنید؟
۳- واریانس ملاک: تفاوت متخصصان بالینی از نظر آستانه های نمره گذاری. اگر رواشناسان بالینی، معیارهای متفاوتی را مبنای قضاوت راجع به پاسخ های مراجع قرار دهند، اختلاف نظر پیدا خواهند کرد. برای مثال روانشناسان بالینی مختلف، ممکن است از نقاط برش یا قواعد استنباطی متفاوتی استفاده کنند.
بر اساس پژوهش راجرز (۲۰۰۱) خطای مربوط به واریانس بیمار ٪۵ و خطای مربوط به واریانس اطلاعات ٪۳۲/۵ و خطای مربوط به واریانس ملاک ٪۶۲/۵ است. بنابراین بخش زیادی از اختلاف نظر روانشناسان بالینی از ناهمسانی پاسخ های مراجعان ناشی نمی شود، بلکه ناشی از ناهمسانی جمع آوری پاسخ ها و استفاده از آنها توسط روانشناسان بالینی است. مصاحبه ساخت دار، این خطاها را کم می کند.
نقاط قوت مصاحبه های ساخت دار:
- ۱- مصاحبه های ساخت دار، نقطه اتکای تحقیقات بالینی هستند چون واریانس اطلاعات و واریانس ملاک را کم می کنند.
- ۲- در ضمن، مصاحبه های ساخت دار در تحقیقات و بررسی های همه گیری شناسی یک ضرورت هستند و باید مورد استفاده قرار گیرند. در حقیقت، بسیاری از مصاحبه های ساختدار مورد استفاده روانشناسان بالینی، در اصل برای تحقیقات ساخته شده اند.
- ۳- همچنین استفاده از قواعد تجربی تصمیم گیری – یعنی مصاحبه های ساخت دار – می توانند جایگزین قضاوت بالینی شوند یا حداقل، قضاوت بالینگران را بهبود بخشند.
نقاط ضعف مصاحبه های ساخت دار:
- ۱- روانشناسان بالینی که خیلی به مصاحبه های ساخت دار تکیه می کنند با خطر (پروتکل زدگی) مواجه اند. پروتکل زدگی باعث می شود اطلاعات مهمی را که در پیش نویس مصاحبه وجود ندارند، نادیده بگیرند.
- ۲- اگر روانشناس بالینی ابتدا تفاهم ایجاد نکند و منطق مصاحبه ساخت دار را توضیح ندهد، ماهیت مصاحبه ساخت دار مراجعان را از بین می برد.
- ۳- مصاحبه های ساخت دار مثل سایر مصاحبه ها به حافظه، صداقت و توان توصیف پاسخگویان بستگی دارند. بنابراین اگر مراجع سوالات را درست نفهمد یا نتواند اطلاعات را به یاد بیاورد، روایی یا معنای داده های مصاحبه ساخت دار به خطر می افتد.
منابع :
- روانشناسی بالینی فیرس-تیموتی / مهرداد فیروزبخت / فصل ششم
- مقدمه ای بر روانشناسی بالینی کرامر – برنستاین / مهرداد فیروزبخت / فصل چهارم