مدل های آموزشی در روانشناسی بالینی

مدل دانشمند ـ متخصص یا مدل بولدر یا مدل دانشمند ـ درمانگر (scientist – practitioner model)

تدوین این مدل ماحصل کنفرانس بولدر کلرادو در سال ۱۹۴۹بود. هدف این مدل ادغام و پیوند علم و کار بالینی بود و هنوز هم مشهورترین مدل آموزشی روانشناسان بالینی است. هدف این مدل پرورش متخصصانی است که نقش دانشمند و متخصص را بازی می کنند یعنی در روان درمانی مهارت و دقت زیادی دارند. 

در این مدل روانشناسان بالینی ضمن مهارت و حساسیت داشتن در کارهای بالینی باید بتوانند با تبدیل و ترجمه تجارب بالینی خود به فرضیه های آزمون پذیر و آزمودن این فرضیه ها، دانش روانشناسی بالینی را بیشتر کنند. مدل بولدر تلفیق منظمی از مهارت های بالینی و تجربه گرایی منطقی علم بود. مدل دانشمند ـ متخصص بیشتر یک نگرش است تا کنار گذاشتن فعالیت های روزمره.

به طور خلاصه در این مدل گفته می شود که:

1. روانشناسان بالینی باید تحصیلات خود را در دانشگاه ها انجام دهند.
   
2. ابتدا باید به عنوان روانشناس و در مرحله بعد به عنوان متخصص بالینی پرورش یابند.
   
3. باید دوره کارورزی بالینی را پشت سر بگذارند.
   
4. باید در زمینه تشخیص، روان درمانی و تحقیق صاحب صلاحیت شوند.
   
5. اوج و نهایت آموزش آنان باید اخذ مدرک دکترا(PH.D) باشد که زمینه اصلی آن تحقیق است.
   

در اواسط دهه ۱۹۶۰، کار بالینی خصوصی جای مشاغل دانشگاهی را گرفت پس تعجبی نداشت که خیلی زود ایراد گرفتن از مدل دانشمند-متخصص شروع شود. در این مدل، اموزش بالینی برای متخصصان نقص داشت.

مدل مدرک دکترای روانشناسی یا مدل ویل (doctor of psychology degree – Psy.D)

ویژگی اصلی این مدرک، تأکید بر پرورش مهارت های بالینی و عدم تأکید بر صلاحیت تحقیقاتی است. در این مدرک، نیازی به رساله فوق لیسانس نیست و پایان نامه دارندگان این مدرک معمولا گزارشی در مورد یک موضوع حرفه ای است تا یک مبحث بکر و اصیل تحقیقاتی.

دانشکده های حرفه ای (Professional Schools) : اگر چه مدل دکترای روانشناسی نمونه بارز فاصله گرفتن از سنت است ولی نوآوری افراطی تر، راه اندازی دانشکده های حرفه ای است. این دانشکده ها اکثرا بر کار بالینی (سنجش و روان درمانی) تاکید می ورزند. دانشکده هایی که آموزش های پیشرفته روانشناسی می دهند ولی آموزش های آنان با دوره های آموزش سنتی دوره دکترا فرق دارد. 

مدل دانشمند بالینی (clinical scientist model)

در دهه اخیر برخی از روانشناسان بالینی بر این اعتقادند که روانشناسی بالینی در حال حاضر مبانی علمی محکمی ندارد. آنها معتقدند که بسیاری از روش های کنونی درمان، تحت بررسی های بالینی کنترل شده قرار نگرفته اند و کارایی آنها ثابت نشده است و در برخی موارد هم بررسی های تجربی ظاهرا اثبات شده در مورد این تکنیک ها، ناقص بوده اند. بر این اساس بود که ذهنیت پدیدآیی مدل دانشمند بالینی شکل گرفت.

مک فال در سال ۱۹۹۱ در بیانیه علم روانشناسی بالینی برای دانشمندان بالینی، اظهار داشت:

۱- روان شناسی بالینی علمی، تنها شکل مشروع و مقبول روانشناسی بالینی است.

۲- نباید به مردم خدمات روانشناختی داد مگر تحت نظارت دقیق آزمایشی و احراز ۴ ملاک زیر:

• روشن شدن دقیق ماهیت خدمات روان شناختی
• تصریح فواید خدمات روان شناختی
• اثبات اعتبار علمی خدمات روان شناختی
• اثبات تجربی بیشتر بودن نقاط قوت خدمات روان شناختی

۳- هدف اصلی و اولیه دوره های دکترای روانشناسی بالینی باید پرورش قابل ترین دانشمندان بالینی باشد. دانشمندان بالینی در تمامی شئونات زندگی حرفه ای خود، همچون یک دانشمند فکر و رفتار می کنند. هدف این مدل استفاده از اصول علمی در کارهای بالینی برای جدا کردن فنون معتبر علمی از فنون بی اعتبار است. این فنون در زمینه های سنجش، تشخیص و مداخلات درمانی می باشند.

مدل برنامه های مرکب حرفه ای ـ علمی (combined professional – scientific training program)

این مدل ترکیبی از رشته های روانشناسی مشاوره، روانشناسی بالینی و روانشناسی مدرسه است. رئوس این مدل عبارتند از:

1. تخصص های مورد نظر در یک رشته اطلاعات و دانش ها اشتراک دارند.
   
2. روانشناسان فارغ التحصیل در هر یک از این رشته ها عملا کارهای مشابهی انجام می دهند.
   

برنامه های آموزشی در این مدل، بر مباحث اصلی روانشناسی متمرکزند و دانشجویان را با سه تخصص روانشناسی مشاوره، روانشناسی بالینی و روانشناسی مدرسه آشنا می کنند.

مدل آموزشی ترکیبی، بیشتر گستره دانش روانشناسی را در نظر دارد تا عمق آن را. البته این ویژگی می تواند یک نقطه ضعف این مدل نیز به حساب آید (فارغ التحصیلان در هیچکدام از این سه رشته، تخصص کامل نخواهند داشت). همچنین این مدل بیشتر مناسب کسانی است که در آینده می خواهند متخصص بالینی شوند تا یک دانشگاهی یا دانشمند بالینی.

امروزه در روانشناسی بالینی بر واحدهای درسی متکی بر مداخلات روانی کوتاه مدت که دارای حمایت تجربی هستند، و سنجش متمرکز و فشرده بیشتر تاکید می شود.

منبع : جری فیرس. ایی، ترال. تیموتی جی؛ روان‌شناسی بالینی، مهرداد فیروزبخت، انتشارات رشد.

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *