انواع پایایی و روایی آزمون

پایایی یک آزمون تا حدی تابع طول آزمون است. هر چه طول آزمون بیشتر باشد، پایایی آن بیشتر است. دامنه ضریب پایایی از صفر تا ۱+ است. ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک معرف پایایی کامل است.

پایایی تا حدی تابع ناهمگنی گروه نیز است. ضریب پایایی با افزایش گستردگی یا ناهمگنی آزمودنی‌هایی که در آزمون شرکت می ­کنند، افزایش می ­یابد. بر عکس، هر چه گروه نسبت به ویژ­گی ه­ایی که اندازه­ گیری می­ کند، همگن­ تر باشد، ضریب پایایی کمتر خواهد بود.

انواع  پایایی : 

پایایی مجدد یا باز آزمایی(Test-Retest) : این روش عبارت است از ارائه یک آزمون بیش از یک بار در یک گروه آزمودنی تحت شرایط یکسان. برای محاسبه ضریب پایایی با این روش، ابتدا ابزار اندازه گیری بر روی یک گروه آزمودنی اجرا شده و سپس در فاصله زمانی کوتاهی دوباره در همان شرایط، آزمون بر روی همان گروه اجرا می‌شود. نمرات بدست آمده از دو آزمون مورد بررسی قرار گرفته و ضریب همبستگی آنها محاسبه می‌شود. این ضریب نمایانگر قابلیت اعتماد (پایایی) ابزار است.

اجرای فرم­ های همتا(Equivalence) : استفاده از آزمون های همتاست که شباهت زیادی با یکدیگر دارند، ولی کاملا یکسان نیستند. به عبارتی، دو آزمون معادل در مورد یک مفهوم یا متغیر به خصوص تهیه شده و در فاصله کوتاهی به یک گروه واحد داده می­ شود. ضریب پایایی بر اساس همبستگی نمرات دو آزمون همتا به دست می‌آید. خطاهای اندازه گیری و کمبود یا عدم وجود همسانی میان دو فرم همتای آزمون (تفاوت در سوالات یا محتوای آن‌ها) قابلیت اعتماد را کاهش می‌دهد.

دو نیمه کردن آزمون(Split-half) : این روش برای تعیین هماهنگی درونی یک آزمون به کار می‌رود. برای محاسبه ضریب قابلیت اعتماد با این روش، سوال های یک آزمون را به دو نیمه تقسیم نموده و سپس نمره سوال های نیمه اول و نمره سوال های نیمه دوم را محاسبه می‌کنیم. پس از آن همبستگی بین نمرات این دو نیمه را بدست می‌آوریم. این آزمون معمولا برای متغیرهای دو حالتی که کد صفر به پاسخ­ های غلط و کد یک به پاسخ ­های صحیح داده می ­شود، به کار می ­رود.

روش آلفای کرونباخ : ضریب کرونباخ برای سنجش میزان تک بعدی بودن نگرش ها، قضاوتها و سایر مقولاتی که اندازه گیری آنها آسان نیست به کار می‌رود. این آزمون که حاصل آن یک ضریب به نام آلفای کروبناخ می‌باشد، برای پایایی پرسشنامه ای که به صورت طیف لیکرت طراحی شده و جواب های آن چند گزینه ای می‌باشند، به کار می‌رود. روش پایایی آلفای کرونباخ معمول­ ترین ضریب پایایی ثبات داخلی است که در بیشتر مطالعات از آن استفاده می ­شود و معرف میزان تناسب گروهی از آیتم ­هایی است که یک سازه را می ­سنجند.

روش کودر – ریچاردسون : این روش شامل دو آزمون است که آزمون­ های همگنی(ثبات بین سوالات) هستند که نسبت پاسخ­ های صحیح به غلط را در هر سوال یا آزمون در نظر می گیرد. برای آزمون ­هایی که پاسخ آن­ ها به شکل صحیح یا غلط بیان می­ شود، مفید است.(پرسش های دو وجهی)

روایی :

اهمیت روایی(Validity) در ارزشیابی آزمون حتی بیش از پایایی است. در حالی که پایایی با دقت و همسانی آزمون سروکار دارد، روایی نشان می دهد که آزمون واقعا چه چیزی را می سنجد. آزمونی که برای سنجش متغیرهای پژوهش رواست باید آنچه را که مورد نظر است اندازه گیرد و برای پژوهشگر اطلاعات مفیدی را فراهم کند. گرچه آزمون ممکن است بدون داشتن روایی، معتبر و پایا باشد، اما عکس این امر صادق نیست. به عبارت دیگر سطح مناسبی از پایایی شرط لازم و اولیه روایی است و پایایی به تنهایی روایی را تضمین نمی کند.

بنابراین آزمون در صورتی دارای روایی است که آنچه را که مورد نظر است به دقت اندازه گیری کند. به عنوان مثال، آزمونی ممکن است برای اندازه گیری علاقه به موسیقی ساخته شده باشد، اما به غلط به عنوان آزمون خلاقیت معرفی شود. این آزمون ممکن است دارای پایایی باشد، زیرا اگر در زمان های مختلف درباره افراد اجرا شود، همواره نتایج یکسان به دست می آید، با وجود این فاقد روایی است، زیرا خلاقیت را نمی سنجد.

برآورد روایی آزمون های روانی امری دشوار و پیچیده است، دلیل این امر آن است که متغیرهای روانی مفاهیم انتزاعی هستند، مانند هوش، اضطراب و شخصیت. این مفاهیم واقعیت محسوس و عینی خارجی ندارند، بنابراین وجود آنها را باید به روش غیر مستقیم استنباط کرد.