مرزهای رابطه درمانی
تخطی از مرزها در حیطه درمانگری
در ارتباط درمانی، میان درمانگران و بیماران حدود نامرئی وجود دارد که از آن ها به مرز بین درمانگر و بیمار تعبیر می شود.
اهمیت سلامت جنسی
تمایلات جنسی(Sexuality ) در حالی که جزء مهمی از سلامت، کیفیت زندگی و احساس بهزیستی عمومی یک فرد می باشند، بخش جدایی ناپذیری از هویت و شخصیت یک انسان کامل را نیز تشکیل می دهند، که بر نحوه برقراری ارتباط وی با خود، همسر و هر فرد دیگری تاثیر می گذارد.
امور جنسی بخشی جدایی ناپذیر از زندگی بشر بوده و بطور اجتناب ناپذیری به هر دو جنبه جسمانی و روانی سلامت منتسب میشوند. همانگونه که مشکلات مرتبط با سلامت جسمانی و روانی قادر به ایجاد اختلالات و بیماری های جنسی می باشند، به طور متقابل، اختلال عملکرد و بیماری های جنسی نیز می توانند زمینه ساز بروز مشکلات و بیماری های روانی شوند.
سازمان بهداشت جهانی، سلامت جنسی را به عنوان ” همبستگی جنبه های جسمانی، احساسی، عقلانی و اجتماعی در موجودات دارای غریزه جنسی به طریقی که سبب افزایش غنای شخصیت، روابط و عشق میان آن ها شود” تعریف می کند. این تعریف شامل اجزای ضروری به شرح زیر می باشد:
- ۱. ظرفیت و توان کنترل و لذت بردن از رفتارهای جنسی
- ۲. رهایی از عوامل محدود کننده فعالیت جنسی از جمله ترس، خجالت، احساس گناه و کمبود آگاهی
- ۳. رهایی از عوامل فیزیکی مداخله گر (از جمله بیماری ها و یا درمان های مرتبط با آنها) که منجر به اختلال در زمینه عملکردهای جنسی می شوند.
سلامت جنسی تنها محدود به عدم وجود بیماری یا اختلال نبوده و اهمیت آن ها تنها محدود به سال های باروری نمی گردد، بلکه دوران سالمندی را نیز شامل می شود، همچنین سلامت جنسی شامل توانایی درک و سنجیدن مخاطرات، مسئولیت ها، نتایج و تاثیرات حاصل از فعالیت جنسی و مهارت کنترل تمایلات جنسی در شرایط مقتضی می باشد.
افراد بهرمند از سلامت جنسی تحت عنوان گروهی تعریف می شوند که دارای اطلاعات صحیح در زمینه عملکرد جنسی، تصور بدنی مناسب و مثبت نسبت به خود، خودآگاهی نسبت به نگرش های جنسی و احساس قدردانی از وجود تمایلات جنسی در خویشتن می باشد. اجزای منظور شده در چنین تعریفی به افراد فرصت می دهد قادر شوند در زمینه مسایل جنسی و توانایی ایجاد و گسترش روابط موثر و مشروع با مردان و زنان به تصمیم گیری پرداخته و به درجاتی از آرامش عاطفی، ایجاد همبستگی متقابل و تعادل و احترام به فعالیت جنسی دست یابند. به طوری که هر یک از مردان و زنان قدرت و فرصت انتخاب جهت مشارکت در روابط جنسی را داشته باشند.
چرا گفتگو در رابطه با مسائل جنسی امری دشوار می باشد؟
در این راستا می توان به دو دیدگاه اشاره کرد:
- ماهیت خصوصی و شخصی این دسته از مشکلات
- تنوع گسترده ای که در برداشت های افراد از اینگونه مسائل و چگونگی برخورد با آن ها ایجاد می شود.
بی میلی جوامع برای مواجهه آزادانه با مسائل و امور جنسی منجر به بروز اثرات نامطلوب می شود. بدین ترتیب که وجود چنین مهار اجتماعی سبب به تعویق افتادن پیشبرد و ایجاد سلامت و بهداشت جنسی موثر و برنامه آموزشی در زمینه HIV/STDs گشته، مانعی در مسیر ایجاد روابط میان والدین، فرزندان و همسران می باشد. چنین طرز برخوردی از سوی جوامع نه تنها سبب دائمی شدن سوء برداشت ها در رابطه با خطرات فردی و غفلت ورزیدن نسبت به نتایج فعالیت های جنسی می شود، بلکه می تواند سبب القاء رفتارهای جنسی پر خطر نیز گردد. همچنین این مسئله می تواند بر میزان توانمندی مشاورین و ارائه دهندگان خدمات بهداشتی در رابطه با اخذ شرح حال و تاریخچه جنسی ایجاد احساس راحتی برای گفتگو در رابطه با رفتار های مخاطره آمیز با مراجعان تاثیر گذار باشد. بعلاوه سکوت در این زمینه منجر به از دست رفتن فرصت هایی جهت استفاده از رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی به منظور تشویق رفتار های جنسی سالم شده است.
مرزهای موجود در روابط درمانگر – مراجع
در ارتباط درمانی، میان درمانگران و بیماران حدود نامرئی وجود دارد که از آن ها به مرز بین درمانگر و بیمار تعبیر می شود. در این رابطه دو اصطلاح مجزا مطرح می شود که عبارتند از “عبور از مرزها” و “تجاوز به مرزها” . انجمن روانشناسی امریکا با اصطلاح ” یک بیمار همیشه یک بیمار است “، سعی در ارائه تصویری واضح تر از این وضعیت دارد.
زمانی که درمانگر با هدف کمک به بیمار تجربیات خود را با وی به اشتراک گذاشته و یا دست به افشای مسائل خصوصی خود می زند در واقع از مرز بین درمانگر – بیمار عبور کرده است؛ در حالی که افشاسازی نگرانی های خود در حین ارتباط با بیمار، در صورتی که صرفا جهت دستیابی به احساسی بهتر در خود باشد، در عمل به عنوان تجاوز به مرزها قلمداد می شود. در رابطه با ماهیت تجاوز به مرزها اظهاراتی دیگر مبنی بر این وجود دارد که فاصله گرفتن بیمار و سوالات وی در رابطه با مسائل جنسی نوعی نقض عهد و غفلت محسوب شده و سبب ایجاد نوعی دیگر از تجاوز به مرزها می شود.
در شرایطی که حین اخذ شرح حال عملکرد جنسی، درمانگر دچار نگرانی در رابطه با تخطی از مرز ها می باشد، می تواند سوالات خود را با مضمونی خنثی و لحنی مبنی بر کسب اجازه از بیمار آغاز نماید. به عنوان مثال: ” از آن جایی که سابقه عملکرد جنسی افراد جنبه مهمی از زندگی و سلامت آن ها را تشکیل می دهد، من سوالات مربوط با مسائل جنسی را به عنوان بخشی از شرح حال در مراجعان خود مطرح می کنم، از نظر شما مانعی دارد در رابطه با پرسیدن چند سوال در زمینه سلامت و تاریخچه جنسی تان وجود ندارد؟”
در این حالت بیمار این فرصت را می یابد تا حد و مرز میان خود و درمانگر را با پاسخی ساده اعم از بلی یا خیر مشخص نماید. در صورتی که بیمار خواست شما را نپذیرفت، می توانید در اتاق معاینه را باز گذاشته و صحبت در رابطه با مسائل جنسی را به زمانی که بیمار در این رابطه احساس راحتی می کند موکول نمایید.
مرز میان درمانگر و بیمار حیطه ای مبهم از مسائل اخلاقی را در بر میگیرد، که اگر چه در مجامع علمی فراوانی مورد بحث و گفتگو قرار گرفته اما تا به امروز درمانگران در هر نقطه دنیا بر اساس رویکرد های اخلافی توصیه شده در همان محل عمل نموده اند.
در صورتی که شما خود را به عنوان یک درمانگر در معرض ایجاد روابط خارج از حیطه کاری با بیمار خود می بینید، رابطه خود را با بیمار قطع و وی را به درمانگر دیگری از همکاران خود ارجاع دهید. در اینجا به چندی از علائم هشدار دهنده عبور از مرزها اشاره می نماییم:
- فکر کردن به بیماری که در محل درمان حضور ندارد در اغلب اوقات.
- بروز افکار، احساسات و رویاهایی در رابطه با بیماری که در محل درمان حضور ندارد.
- اهمیت دادن بیش از حد نسبت به لباس پوشیدن و نظافت به طریقی غیر معمول در موقع قرار ملاقات با بیماری خاص.
- انتظار کشیدن بیش از حد متعارف برای ملاقات با بیماری خاص در مقایسه با سایر بیماران.
- تلاش برای دست یابی به اطلاعاتی از بیمار که فاقد ارزش درمانی بوده و بیشتر جهت رفع کنجکاوی می باشد.
- تمایل و رویای دیدن بیمار در یک ملاقات اجتماعی و در جایی به غیر از محل درمان.
- صحبت در رابطه با مسائل جنسی در روند درمان، در شرایطی که فاقد ارزش درمانی می باشد.
- غرق شدن در این تفکر که شما تنها فرد قادر به درمان بیمار هستید.
- باور این موضوع که شما قادر به برطرف ساختن تمامی مشکلات، کمبودها و ناامیدی های زندگی گذشته بیمار هستید.
منبع: نوزبام، مارگارت و روزنفلد، جوآن(۲۰۰۴). بهداشت و سلامت جنسی از کودکی تا سالمندی. ترجمه شیر محمدی، فیروزی و رئیسی. نشر ارجمند.
