نوروگلیا

نوروگلیا، سلول های غیر عصبی در مغز هستند. این سلول ها را در مغز نوروگلیای مرکزی و سلولهای شوان را که سازنده غلاف میلین بعضی آکسونهای محیطی هستند، نوروگلیای محیطی می گویند. نورگلی ها تحریک پذیری ندارند، اما اخیرا مطالعات نشان داده که این سلولها دارای پتانسیل آرامش هستند و احتمالا در برخی از انواع آنها ممکن است کار پیام رسانی عصبی هم وجود داشته باشد.

اعمال اصلی نوروگلیاها

• ۱-مقابله با میکروب ها و ذرات خارجی
• ۲- بیگانه خواری
• ۳-کمک به مبادله مواد وگازها
• ۴-تشکیل دادن یک داربست استحکامی برای نورون ها
• ۵- شرکت در سد بین خون و مغز
• ۶- ساختن میلین

انواع نوروگلیاها

• ۱-ماکروگلیا Macroglias (آستروسیت، آستروگلیا)
• ۲-اولیگودندروگلیا
• ۳- میکروگلیا (Microglia)
• ۴-نوروگلیای اپاندیمی یا اپاندیما (Ependyma)
• ۵-نوروگلیای محیطی (یاخته های ماهواره ای-Satellite cells)

ماکروگلیا یاخته های بزرگ ستاره ای شکل با هسته ای درشت کروی یا بیضوی که آستروسیت یا آستروگلیا نامیده می شوند. بعضی از ماکروگلیاها دارای انشعابات نازک سیتوپلاسم بسیار زیاد هستند، در ماده خاکستری مغز یافت می شوند، و عده ای دیگر انشعابات سیتوپلاسمی آنها کمتر است در ماده سفید مغز و نخاع یافت می شوند.

در مواردی که تعدادی از نورون های آسیب دیده از بین می روند، با تکثیر خود جای نورونهای از دست رفته را پر می کنند. بعضی از آستروگلیاها با انشعابات سیتوپلاسمی خود به دیواره رگهای مویین چسبیده یک جدار واقعی در اطراف مویرگهای مغز تشکیل می دهند، که بخشی از سد بین خون و مغز است. از دیگر کارهای آستروگلیاها تشکیل گلیال در اطراف پرکاریونها و دندریتها است.

اولیگودندروگلیا که قطر این یاخته ها بین ۶ تا ۸ میکرون است و مهمترین کار آنها ساختن غلاف میلین در اطراف بعضی از آکسونها در مراکز عصبی است. طرز ترشح میلین در یاخته های اولیگودندروگلیا و در یاخته های شوان یکسان است . یاخته های ترشح کننده در اطراف آکسون حرکت کرده و میلین رابه صورت مارپیچ به دور آنها قرارمی گیرند. میلین از ۸۰%چربی و۲۰% پروتئین ساخته می شود.

میکروگلیا (Microglia) دارای انشعابات زیادی است ، در همه بخشهای خاکستری و سفید مغز یافت می شوند. جثه آنها کوچک و قطر هرکدام بین ۵/ تا ۱۰ میکرون است . برخلاف سایرنوروگلیاها ی مرکزی که منشا اکتودرمی دارند، از لایه مزودرم جنین بوجود می آیند و به همین جهت به آنها مزوگلیا (Mesoglia) هم گفته می شود.

میکروگلیا ها تحرک زیاد و فعالیت شدید بیگانه خواری دارند و مواد زاید درون مغز را از بین می برند، آنها به همراه ماکروگلیاها وظیفه پاکسازی و از بین بردن اجساد نورون هایی را که براثر ضربه مغزی یاسکته مغزی و عفونت و علل دیگر ازبین می روند، بر عهده دارند.

نوروگلیای اپاندیمی یا اپاندیما Ependyma : نقش ساختمانی دارند و فقط به یکدیگر چسبیده اند. این سلول‌ها در حفره‌های بطنی مغز قرار دارند و مسئول تراوش مایع مغزی-نخاعی هستند. این سلول‌ها همچنین دارای مژک‌هایی برای حرکت دادن مایع مغزی-نخاعی هستند.

نورگلیای محیطی (یاخته های ماهواره ای) Satellite cells : در مجاورت اعصاب محیطی تعدادی یاخته های نوروگلیا دیده می شوند که مهمترین آنها سلولهای شوان هستند. این سلولها ساختن میلین را در اطراف آکسونهای محیطی که اغلب آنها میلین دار هستند، به عهده دارند. برخلاف اولیگودندروگلیاها که هر کدام در مراکز عصبی برای چند تار عصبی میلین سازی می کنند، هر سلول شوان فقط برای یک آکسون میلین می سازد، در دوره میلین زایی در طول هر آکسون محیطی، چند سلول شوان قرار می گیرند و هر کدام با پیچیدن خود به دور آکسون و ترشح میلین، بخشی از آکسون را میلین دار می کنند.

منبع : فیزیولوژی اعصاب و غدد درون ریز / سیدعلی حائری روحانی / نشر سمت / فصل ۵

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *