حدود ۲۰درصد افراد مبتلا به اختلال وحشت زدگی، آگورافوبیا نیز دارند. افراد مبتلا به گذرهراسی (agoraphobia) همیشه می‌ترسند که مبادا در جایی گیر بیفتند و در صورت نیاز فوری (معمولاً به علت وحشت زدگی) نتوانند به موقع کمک دریافت کنند. یعنی، افراد می‌ترسند در جایی یا در مکانی دچار حمله وحشت زدگی بشوند و کسی نتواند به آنها کمک کند یا خودشان نتوانند از آن فرار کنند. آگورا فوبیا، هم یک فوبیا و هم یک اختلال اضطرابی است.

اصطلاح آگورافوبیا از کلمه یونانی آگورا به معنای بازار ریشه گرفته است. آگورافوبیا، یعنی ترس از بازار (ازدحام هراسی، ترس از محیط‌های باز، ترس از محیط‌های بسته). اگر به دیدن یک مکان باستانی در یونان بروید، راهنمایتان ممکن است به یک محل وسیع و باز اشاره کند و بگوید که آنجا یک آگورا بوده است.

اگر اندکی قوه تخیل خود را به کار ببرید، آن محل را پر از چادرها، غرفه ها، و دکه‌هایی خواهید دید که فروشندگان در آنها اجناس خود را می‌فروشند. این آگورا مملو از جمعیتی است که در حال جستجوی اجناس مورد نیاز، و چانه زدن با فروشندگان هستند. در آگورا هیجان و هرج و مرجی کنترل شده وجود دارد. حال، در این شلوغی و ازدحام، تصور کنید که یک یونانی باستان، در بین جمعیت، ناگهان دچار حمله وحشت زدگی می‌شود و سرگیجه می‌گیرد. بیرون رفتن از بازار کار دشواری است، و علت آن، جمعیت زیاد، ازدحام وحشتناک، دکه ها و غرفه‌های متعدد و حیواناتی هستند که برای خودشان می‌چرخند، یونانی بیشتر مضطرب می‌شود و هنگامی که تلاش می‌کند از آگورای شلوغ خارج شود و به خانه برود، بیشتر وحشتزده می‌شود. یکی از دوستانش ممکن است متوجه قیافه وحشتزده وی شود و از او بپرسد: “چه شده است؟” یونانی داستان ما احتمالاً پاسخ خواهد داد: “حالم خوب نیست”. دوستش به او کمک می‌کند تا به خانه برود، و در آنجا، حال یونانی خوب می‌شود. دفعه بعد که به آگورا می‌رود، به محض شروع احساس اضطراب و وحشت زدگی، به خانه بر می‌گردد. سرانجام کار به جایی می‌رسد که او از رفتن به آگورا امتناع می‌ورزد و ممکن است حتی به خانه دیگران هم نرود، زیرا ترجیح می‌دهد در محیط امن خانه خود بماند. این یونانی نسبت به آگورا فوبیک شده است. ترس از بازار یا ترس از مکان‌های باز و وسیع، یک تعریف رایج و غیر دقیق از آگورافوبیا است.  

تعریف دقیق تر آگورافوبیا عبارت است از ترس از ترک کردن مکانی امن که معمولاً خانه است. افراد آگورافوبیک از ترک کردن خانه خود وحشتزده می‌شوند و این وحشت به تدریج افزایش می‌یابد. افزایش در فاصله مکانی که می‌خواهند به آنجا بروند، با شدت اضطراب آنها، نسبت تقریباً مستقیم دارد، هر چه فاصله بیشتر باشد ترس بیشتر است. به این ترتیب، آگورا به معنای “مکانِ دور از خانه” است. افراد مبتلا به آگورافوبیا معمولاً، زمانی که در “آگورا” (مکانی دور از خانه) بوده اند، دچار حمله اضطراب یا حمله وحشت زدگی شده اند. بعد از این حملات، آنها حتی وقتی که در مکان امن خانه خود قرار دارند، ممکن است وحشت زده یا مضطرب شوند. در آنها، عدم تمایل به ترک کردن مکان “امن”، مخصوصا به تنهایی، به وجود می‌آید.

چون وسایل نقلیه وسیله‌ای برای دور شدن از خانه هستند، این افراد ممکن است نسبت به اتوموبیل، اتوبوس، قطار، یا هواپیما نیز فوبیا پیدا کنند.

افراد آگورافوبیک فکر می‌کنند که حمله وحشت زدگی ممکن است ناگهان و به طور غیر قابل پیش بینی روی دهد، و فکر می‌کنند که هر لحظه ممکن است دچار سکته قلبی، سکته مغزی، یا یک بیماری ناشناخته شوند. این عدم اطمینان ها باعث می‌شوند که تمایل نداشته باشند به کنسرت، کلیسا، یا میتینگ‌های اجتماعی بروند. اگر هم بروند، معمولاً در گوشه یا در انتهای سالم و نزدیک به درب خروج می‌نشینند تا در صورت اضطرار به موقع بیرون بروند. آنها از جاهایی که ممکن است در آنها گیر بیفتند می‌ترسند. آسانسور، ازدحام، و مخصوصا هواپیما، مواردی هستند که این افراد خود را واقعا در آنها “به تله افتاده” احساس می‌کنند. آنها حتی ممکن است از عبور از روی پل‌های عابر پیاده یا پل‌های ماشین رو خودداری کنند. به این ترتیب، می‌بینیم که آگورافوبیا عبارت است از ترس نسبت به حمله وحشت زدگی در محیطی که فرار کردن از آن یا کمک گرفتن از دیگران در آن بسیار دشوار است.

فرضیه ترس از ترس در تبیین آسیب شناسی روانی گذرهراسی مطرح شده است.

معیارهای DSM-5 برای آگورافوبیا

A: ترس یا اضطراب شدید درباره دو موقعیت (یا بیشتر) از پنج موقعیت زیر:

• ۱- استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی (مثلاً، اتوموبیل، اتوبوس، قطار، کشتی، یا هواپیما).
• ۲- فضاهای باز (پارکینگ‌های عمومی، مراکز خرید سرباز، یا پل عابر پیاده یا ماشین رو).
• ۳- فضاهای سربسته (فروشگاه، تئاتر، یا سینما).
• ۴- ایستادن در صف یا قرار گرفتن در داخل جمعیت.
• ۵- تنها بودن در خارج از خانه.

B: فرد از این موقعیت‌ها می‌ترسد یا از آنها اجتناب می‌کند زیرا فکر می‌کند که در صورت مواجه شدن با سمپتوم‌هایی شبیه سمپتوم‌های حمله وحشت زدگی یا سایر سمپتوم‌هایی که او را از پا می‌اندازند (زمین گیر می‌کنند) یا باعث خجالت زدگی او می‌شوند، به آسانی نمی‌تواند فرار کند یا رسیدن نیروهای کمکی دشوار خواهد بود (مثلاً، سالمندان ممکن است از زمین خوردن بترسند، یا بعضی افراد از این که ناگهان نتوانند ادرار یا مدفوع خود را کنترل کنند می‌ترسند).

C: موقعیت‌های آگورافوبیک تقریباً همیشه باعث ترس یا اضطراب می‌شوند.

D: فرد تمام سعی خود را می‌کند تا از موقعیت‌های آگورافوبیک اجتناب کند، همیشه می‌خواهد یک نفر همراهش برود، یا اگر در این موقعیت‌ها قرار گیرد دایم در حال ترس یا اضطراب شدید قرار دارد.

E: شدت ترس یا اضطراب فرد با شدت خطری که موقعیت‌های آگورافوبیک ایجاد می‌کنند تناسب ندارد. توجه داشته باشید که “تناسب نداشتن” به شرایط حاکم، محیط، و زمینه فرهنگی – اجتماعی اشاره دارد.

F: ترس، اضطراب، یا اجتناب، پیوسته و مکرر است، و معمولاً ۶ ماه یا بیشتر طول می‌کشد.

G: ترس، اضطراب، یا اجتناب باعث می‌شود فرد به رنج یا نابسامانی شدید در عملکرد اجتماعی، شغلی، یا سایر جنبه‌های مهم زندگی دچار شود.

H: اگر یک عارضه پزشکیِ دیگر حضور دارد (مثلاً، بیماری التهاب روده، یا پارکینسون)، ترس، اضطراب، یا اجتناب فرد به وضوح افراطی است.

I: سمپتوم‌های یک اختلال روانی دیگر نمی‌توانند توضیح بهتری برای ترس، اضطراب، یا اجتناب فرد باشند.

بعضی افراد به آگورافوبیای بدون حملات وحشت زدگی مبتلا می‌شوند، با این حال، اکثر افراد مبتلا به آگورافوبیا، در بین جمع، به حملات وحشت زدگی یا سمپتوم‌هایی شبیه سمپتوم‌های وحشت زدگی دچار می‌شوند. آگورافوبیا معمولاً در یک سالِ اولِ بعد از شروع حملات وحشت زدگی مکرر روی می‌دهد. عوارض آگورافوبیا می‌توانند زندگی روزمره افراد را به شدت مختل کنند. افراد مبتلا به آگورافوبیا معمولاً به الکل و سایر مواد روی می‌آورند تا با سمپتوم‌های خود مبارزه کنند. اختلال آگورافوبیا در DSM-IV به عنوان یک طبقه تشخیصی مجزا وجود نداشت اما در DSM-5 یک طبقه دیاگنوستیک جداگانه محسوب می‌شود.

شیوع آگورافوبیا. به گزارش DSM-5، هر سال حدود ۱.۷% نوجوانان و بزرگسالان آمریکایی مبتلا به آگورافوبیا تشخیص داده می‌شوند. احتمال ابتلای زنان دو برابر مردان است. آگورافوبیا ممکن است در کودکی روی دهد اما نرخ وقوع (بروز، تعداد موارد جدید) آن در اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی به اوج می‌رسد. نرخ شیوع ۱۲ ماهه در افراد بالای ۶۵ سال ۰.۴% است.

درمان گذر هراسی

برای افراد مبتلا به آگورافوبیایی که حملات وحشت زدگی را نیز تجربه می کنند داروهای روانپزشکی همچون SSRI و بنزودیازپین ها می توانند اثربخش باشند. داروها اگر با درمان های رفتاری ترکیب شوند موثرتر خواهند بود. حساسیت زدایی منظم نیز می تواند موثر باشد. این رویکرد شامل مواجهه تدریجی با موقعیت های ترسناک زندگی واقعی است.

علائم گذر هراسی (آگورا فوبیا) ممکن است شدید، ترسناک و ناراحت کننده باشد. به همین دلیل، این اختلال می تواند به سرعت از رفتارهای اجتنابی ساده به اختلال شدید در زندگی و توانایی عملکرد فرد تبدیل شود. راهبردهای روان درمانی، داروهای خاص، مهارت های مقابله ای و تکنیک های آرمیدگی نیز قادرند به کسانی که از این اختلال رنج می برند در مدیریت موفقیت آمیز علائمشان کمک کنند.

منبع : آسیب شناسی روانی بر اساس DSM-5 /  گنجی / نشر ساوالان / جلد اول.

همه ما در مراحل و زمان هایی از زندگی، نیاز به گفت و گو و مشاوره داریم. جهت دریافت وقت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ تماس بگیرید.