امروز بدن در احاطه پوست قرار گرفته است؛ دیگر روح موضوع رستگاری انسان نیست، خود بدن به موضوع رستگاری تبدیل شده است. تمام رسانه‌های تبلیغاتی به کمک آخرین دستاوردهای پزشکی، مانند آنچه که در مناسک مذهبی در گذشته وجود داشت، صبح تا شب به ما یادآور می‌شوند که چگونه از بدن خود مراقبت کنیم و چگونه آن را به موضوع رستگاری خود تبدیل کنیم. بدن دیگر در پیشگاه قدیسان به زانو در نمی‌آید، خود به امری مقدس تبدیل شده است.

امروز بیشترین مراجعات پزشکی به مطب‌های پوست و زیبایی است. انجام عملیات زیبایی پرهزینه‌ترین و پردرآمدترین شغل پزشکی است. عملیاتی مانند کاشت و لیزر کردن موی سر، ریش و ابرو، جراحی بینی، پلک و ابرو، گذاشتن گونه مصنوعی، عملیات لیفتینگ کردن پوست، تتو کردن ابرو، فرنچ و جراحی سینه و شکم و دهها و صدها نوع عملیات دیگر، هزینه نگهداری بدن را تا آن حد افزایش داده است. در گذشته مناسک دینی و مذهبی ما را وامی‌داشتند تا روح خود را در آغوش بگیریم، اما دستورات زیباشناختی و روانشناختی امروز به ما آموزش می‌دهند که چگونه در بدن خود منزلی ابدی بجوییم.

بدن از یک ابزار شناختی به یک منبع اصیل و واقعی شناخت، تبدیل شده است. بدون بدن زندگی وجود ندارد، بدون بدن تنها مرگ است که وجود دارد. بدون بدن ذهن و احساسات و اندیشه وجود ندارند.

مرلو پونتی با وضع اصطلاح بدن زیسته(Body Lived) معتقد بود که آگاهی در جهان یعنی بودن در جهان، و بودن در جهان از خلال حضور و تماس بدن در جهان صورت می‌گیرد. تمام آگاهی‌های ما بدون اتصال به قسمتی از بدن مانند زبان، مغز، احساسات و امیال، به وجود نخواهند آمد.

روانکاوی بدن

بدن، داده های زیست شناختی نیست، بلکه واجد واقعیتی زبانمند می باشد. ساختارگرایان برخلاف انسان گرایان زبان را مقدم بر انسان و جهان پیرامونش می دانند به طوری که این زبان و ساختارهای زبانمند هستند که جهان و هویت انسانی را سامان می بخشد و نظم می دهد. لکان نیز تحت تاثیر ساختارگرایان قرار گرفت و به دنبال تفسیری ساختارگرایانه از روانکاوی فروید بود.

کودک تازه متولد شده، خود را جزئی از وجود مادر می داند، در این مرحله کودک نمی تواند منِ مجزا از دیگری را تصور کند چون پاسخ به نیازهایش در نزد مادر است. بعد از آن نوبت مرحله ی آینه ای است، البته منظور از آینه، آینه فیزیکی نیست بلکه هر تصویری از دیگری که نگاه خیره را به خود جلب می کند می تواند کارکردی آینه ای داشته باشد. کودک برای اولین بار قادر به درک تصویری کامل و یکپارچه از بدن خویش است. تصویری که به واسطه نگاه خیره اش در آینه(بدن) دیگری و به ویژه والدین خود حاصل می شود و کودک خود را با آن منطبق می کند به طوری که این انطباق، شرط دستیابی به من یکپارچه و مجزا از دیگری است. این تصویر، تصویری گنگ نیست بلکه کودک گنگ است و میل دستیابی به هویت مجزا را دارد. پس تصویر همچون زبان هویت کودک را می سازد. کودک دچار نوعی خودفریبی است و به جای اینکه تصویر را بازتابی از خودش بداند، افسون این تصویر شده و از آن تقلید می کند.

این نگاه خیره به تصویر و بدن دیگری و همچنین میل به دستیابی به هویت مجزا، هیچگاه سوژه را رها نمی کند و این هویت یابی آینه ای در تمام مراحل زندگی وی وجود دارد. تصویر افسون کننده بدن مانکن ها و مدل ها و همچنین نگاه خیره سوژه که میل به دستیابی به هویت مجزا و بدنی یکپارچه دارد، نیز کارکردی آینه ای دارد .

کنترل و نظارت بر بدن

فوکو بدن را نه صرفا ماشینی برای بلع، هضم و دفع بلکه واجد موجودیتی فرا زیستی می دانست. بدنی که در طول تاریخ اَشکال عجیب و شگفت‌انگیزی به خود گرفته است و دائما به واسطه مجموعه‌ای از گفتمان‌ها یا به تعبیری لکانی آینه ها، دچار دگردیسی شده است.

فوکو بیان می کند هدف پزشکی نوین، کنترل و نظارت بر بدن هاست. رژیم های غذایی و جراحی های بدن و صورت مواردی هستند که سوژه به گمان خویش آزادانه از آنها برای رسیدن به هویت مطلوب استفاده می کنند. در حالی که هر بار سوژه خیره و افسون این تصاویر می شود، کاری جز بازنمایی و تقلید از بدن دیگری و همچنین انکار سوژه گی خویش (من هستم) انجام نمی دهد.

تسلط بر بدن و جنسیت یکی از هدف‌های اصلی و مهم نظام‌های قدرت است. نظام‌های قدرت بدون تسلط بر بدن و عنصر جنسیت قادر نیستند تا تسلط خود را بر جامعه استوار نگاه دارند، اما تسلط بر همه بدن‌ها امکان‌پذیر نیست. حکومت ها می توانند با ابزارهایی این کار را انجام دهند، به قول فوکو، تکنولوژی‌ها انضباطی در قالب تکنولوژی‌های رسانه‌ای، با دستکاری در روح و روان افراد، بدن آنها را به تصرف در می‌آورند. 

منابع 

1. www.facebook.com/Slovaj.Zizek.Persian
2. www.radiozamaneh.com/232401

همه ما در مراحل و زمان هایی از زندگی، نیاز به گفت و گو و مشاوره داریم. جهت دریافت وقت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ تماس بگیرید.