سیستم نورون های آینه ای (Mirror Neuron System) اولین بار در حـدود دهـه ی ۱۹۹۰ در میمون ها توسط ریزولاتــی (Rizzolatti) و همکــاران در دانشـگاه پارمـا کشـف شـد. مطالعـات نوروفیزیولـوژیکی جایگاه این نورونها را در کـرتکس پـیش حرکتـی (pre motor cortex) مغـز آشکار ساخت که در پاسخ بـه فعالیتهای اجـرا شده و مشاهده شده، آزاد می شوند (ریزولاتی و گالس، ۱۹۹۶). ریزولاتی در پژوهش خود یافت که میمون هـا در قسـمت کرتکس پیش حرکتی مغزشان نورون هایی دارند که هر زمانی که میمونها عملی را انجام می دادند (مثل گـرفتن یک شی) و یا عملکرد افراد دیگر (میمـون یـا انسـان) را مشاهده می نمودند، این نـورونها آزاد می شدند (دی پلگرنیو و دیگران،۱۹۹۲). این نورون ها در حـال حاضـر با عنوان نورونهای آینه ای شناخته می شوند.

نورون های آینه ای نمی توانند مستقیما با یک روش در انسانها مطالعه شوند. ایـن سیستم ها در مغز، توسـط مقیـاس هایی مثـل ترنسکورتیکال مغناطیسی(Transcortical Magnetic Stimulation or TMS)، توموگرافی انتشار پزیترون(Positron Emission Tomography or PET) و تصویر برداری مغناطیسی کارکردی (Functional Magnetic Resonance Imaging or FMR) مـورد ارزیـابی قـرار مـی گیرند (بـونیر و دیگـران،۲۰۰۷، ابـرمن، مـک کلیـری، راماچانـدران و پیندا،۲۰۰۷، پینـدا و ابـرمن،۲۰۰۶). نورونهای آینه ای با الگـوی پاسـخ بـی همتایشـان برای فعالیت مشاهده شده توسط افراد تعریـف مـی شـوند. سیستم نورون آینه ای نقشی مهم در درک اعمال دیگـران ایفا کرده و ضروری برای توانایی انسان در جهت یادگیری از طریق مشاهده و تقلیـد مـی باشـد (ونگـوگ،۲۰۰۸).  

بنابر این حداقل دو رفتار که توسط سیستم نورون آینـه ای انجام مــی شــود، مــورد تاییــد اســت:

• ۱- درک فعالیــت دیگران (Action anderstanding)
  
• ۲- تقلید (imitation)
  

در انسانها، این سیستم یک نقـش مکمل در توانایی افراد برای بازنمایی اعمال دیگران ایفا می کند که به مشاهده گران اجازه می دهد، اهداف و مقاصد اعمال دیگران را درک کنند (ابـرمن و رماچاندران، ۲۰۰۷). بسیاری از مطالعـات عصب روان شناختی نشان داده اند که کــارکرد اصلی کرتکس حرکتی مخصوصاً ناحیـه ی پـیش حرکتـی، کـد گـذاری اعمال حرکتی است و کرتکس حرکتی اولیه، این اهداف حرکتی را بـه عملکرد واقعی منتقل می کند.

مکانیسـم نورون های آینه ای بـدین صـورت است : این نورونها، اطلاعات حسی به دست آمده از اعمال حرکتی دیگران را در قالب حرکتی مشابه انتقال می دهند تا مشـاهده گران خود بتوانند همان عمـل را اجـرا کنند. سطح رسیدن بـه انتزاع توسط این نورونها مشخص می شود. یعنی حتی این نورونها به صورت انتزاعی هم فعال می گردند مثلا زمانی که ما به گرفتن اشیا با دست، پا یـا دهان فکر می کنیم.

نتایج یک مطالعه نشان داد کـه نـورون هـای آینـه ای هـمچنین زمانی که غذا با ابزار گرفته می شود فعال می گردند. بنابراین تایید مـی شـود کـه ایـن نـورونهـا هـدف اعمـال حرکتی را هم کد گذاری می کنند (فوگاسی،۲۰۱۱). در کنار سیستم نورون آینه ای مـرتبط با دست، سیستم نورون آینه ای مرتبط با دهان هم وجود دارد که به مشاهده ی اعمال حرکتی انجام شده با دهان پاسخ می دهد. وقتی ما نمی توانیم یک عمل را ببینیم و فقط صدای آن را بشنویم، باز نورونهای آینه ای فعال می شوند. این توانـایی مستقیما با سیستم نورون آینه ای دیداری – شنیداری مرتبط می شود، که یک خرده طبقه از سیستم نورون آینه ای است. این نورونها با آزمایشی مشخص می شدند کـه میمـون نـه تنها عملی را مشاهده می کرد، بلکه صدای آن را هـم میشنید (فوگاسی،۲۰۱۱). مثلاً میمـون ها به شکستن بـادام زمینی پاسخ می دادند وقتی عمل را مشاهده می کردند، می شنیدند و یا هم می دیدند و می شنیدند. پژوهشها نشان داده اند که نورونهای آینـه ای در کودکان عادی سالم است.

تقلید در انسان نقش بسیار مهمی در یادگیری اعمال و فعالیت ها دارد. به ویژه تقلید در فرآیند یادگیری مهارتهای حرکتی جایگاه به خصوصی دارد، جایی که سیستم نورون آینه ای هم نقش مهمی دارد.

یکی از ابزارهـای اطمینان از سلامت سیستم نورون آینه ای در انسان ها، EEG و نوسانات آن یعنی نوسانات نوار مو (MU) است. به اثبات رسیده کـه طی مشاهده حرکات دیگران و انجام دادن آن عمل توسـط فـرد، نـوار مو در افراد عادی کـاهش می یابد و ایـن نشـان دهنده سلامت سیستم نورون آینه ای است. بر عکس اگر تـوقفی نداشته باشد یا تعداد توقفات افزایش داشته باشند، نشان از نقص در این سیستم است. در پژوهشی کـه توسـط ابـرمن انجام گرفت، یافته ها نشـان داد کـه نوسـانات نوار مو در گروه کنترل یعنی افـراد عـادی، توقـف هـای معنـاداری را نشان می دهند. در موقعیت های مشاهده و انجام فعالیت، طبق آنچه مشاهده شده، در افراد عادی نوار مو توقف های معناداری داشت(ابرمن و همکاران،۲۰۰۵).

پـژوهش های بسیاری ثابت کـرده انـد کـه نـورونهای آینه ای در کودکان اوتیسم به طور جدی آسیب دیده اند. بیماری اوتیسم یک اختلال عملکردی سیستم عصبی است کـه مهـارتهای اجتماعی و عاطفی را در مبتلایان، دچـار نقـص مـیکند. علائم بیماری اوتیسم شامل اختلال در تقلید، یادگیری زبان و نقص در مهارت های اجتماعی اسـت. در سالهای اخیر، پژوهش های زیادی عملکرد ناهنجار کودکان طیف اخـتلال اتیسـم در تکـالیف تقلیـد را گـزارش کـرده اند(ویلیامز و ویتن و سینگ، ۲۰۰۴). توجه در ایـن زمینـه بـا کشف سیستم نورون آینه ای رو به رشد اسـت.

در مطالعه ای ۱۴ کودک اوتیسم با ۱۴ فـرد طبیعـی کـه از نظـر عواملی چون سـن و جـنس مشـابه بودنـد، مقایسـه شـدند. نتــایج مطالعــه نشــان داد کــه در گــروه اوتیسم قسمت خاکستری مغز در ناحیه ی نورون هـای آینـه ای بـه طـور معناداری کمتر از افراد طبیعی بود. میزان نازکتـر بـودن کرتکس در قسمت نورون های آینه ای وابسـته بـه شـدت علائم بیماری در اتیسم بود (ابرمن،۲۰۰۵). فرضیه ی نقص سیســتم نــورون آینــه ای (Mirror Neuron System Dysfunction Hypothesis or MNSD) در اوتیسم فـرض می کند که رفتارهای کودکان اوتیسم به علت آسیب جدی به نـورونهای آینه ای نابهنجار هستند (همیلتون و دیگران،۲۰۰۷). بنـابراین ایـن گونـه حدس زده می شود که استواری و سلامت ایـن مکانیسـم، مبنایی برای رشد مهارت های اجتماعی مثل تقلید و نظریـه ذهــن (Theory of Mind) را فــراهم مــی آورد (گــالس،۲۰۰۱).

دو رفتار اجتماعی – حرکتی یعنی تقلید و استنباط هدف اعمال دیگران، به نظر می رسد بـه سیستم نـورون آینه ای متکی باشد.

منابع :

• آینه ها در مغز، جاکومو ریتسولاتی، کورادو زینیگالیا، مترجم: عبدالرحمن نجل رحیم، زهرا مرادی، نشر مرکز
• مبانی نوروسایکولوژی انسان (جلد اول). نویسنده برایان کولب، ایان ویشاو. مترجم: احمد علیپور، غلامرضا چلبیانلو

همه ما در مراحل و زمان هایی از زندگی، نیاز به گفت و گو و مشاوره داریم. جهت دریافت وقت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ تماس بگیرید.