دانشنامه روانشناسی مردمی
علیرضا نوربخش (مشاور بالینی)

پر اشتهایی عصبی

پر اشتهایی عصبی

پراشتهایی عصبی از بسیاری جهات نمایانگر شکست تلاش‌های بیمار در دستیابی به وضعیت بی‌اشتهایی عصبی است. هدف بیماران در هر دو اختلال لاغری مفرط است.  اما در پراشتهایی عصبی بیمار در مقایسه با بیماران مبتلا به نوع محدودکننده بی‌اشتهایی عصبی کمتر می‌توانند حالت نیمه گرسنگی یا گرسنگی شدید را به طور پیوسته حفظ کنند و در مواردی به پرخوری دست می‌زنند. پراشتهایی روانی به مصرف دوره ای، کنترل نشده، وسواس گونه و سریع، مقادیر زیاد غذا در مدتی کوتاه اطلاق می شود. ناراحتی جسمی مثل درد شکم یا احساس تهوع ، پایان دوره پرخوری است و در پی آن احساس گناه، افسردگی یا بیزاری از خود ظاهر می گردد.

پرخوری‌های ناخواسته منجر به اقدامات ثانویه‌ای برای اجتناب از افزایش وزن مورد هراس بیمار می‌شود که برای این منظور رفتارهای جبرانی مختلفی از جمله پاکسازی یا ورزش‌های مفرط انجام می‌شود. برخلاف بیماران بی‌اشتهایی عصبی، این بیماران ممکن است وزن طبیعی خود را حفظ کنند. این اختلال با رخداد پرخوری های دوره ای مشخص شده که معمولا با برخی از راه های رهایی یافتن از غذا همراه است، مثل استفراغ ارادی یا مصرف زیاد ملین. مصرف غذا در میان افراد مبتلا به پرخوری های دوره ای معمولا بسیار محدود است.

در پرخوری مرضی، شخص بر الگوهای خوردن غیر عادی خود، آگاه است. از ناتوانی در توقف خوردن می ترسد و احتمال دارد افسرده شده و راجع به رفتار خویش انتقادگر شود. در پرخوری، خوردن افراطی حداقل دوبار در هفته و دست کم به مدت سه ماه روی می دهد و اغلب با استفاده از ملین، استفراغ خود القایی و رژیم منظم به منظور جبران پرخوری همراه است. بسیاری از بیماران بی اشتها علائمی از پرخوری دارند. اما مشکل در بین افراد با وزن متوسط یا بیش از متوسط رایج است(ساراسون،ساراسون، به نقل از نجاریان و همکاران.۱۳۸۲).

پر اشتهایی عصبی

مبتلایان به پرخوری عصبی در ارزیابی خود تاکید شدیدی بر شکل و وزن بدن دارند. و این عوامل به طور معمول مهمترین عوامل در تعیین عزت نفس هستند. مبتلایان به این اختلال ممکن است از نظر ترس از افزایش وزن، تمایل به کاهش وزن و میزان ناخشنودی از بدن خود ، بسیار شبیه به مبتلایان به بی اشتهایی عصبی باشند.

همه گیرشناسی پرخوری عصبی

پر اشتهایی عصبی شایعتر از بی اشتهایی عصبی است. تخمین های شیوع این اختلال بین ۲ تا ۴ درصد در زن های جوان است. همچون بی اشتهایی عصبی ، پراشتهایی عصبی نیز در زنان بسیار شایعتر از مردان است ولی سن شروع آن در دوره نوجوانی دیرتر از سن شروع بی اشتهایی عصبی است. این اختلال حتی ممکن است در اوایل جوانی آغاز شود.

هر چند پر اشتهایی عصبی اغلب در زنان جوانی که وزن طبیعی دارند دیده می شود، ولی گاهی مبتلایان سابقه چاقی نیز دارند. میزان شیوع این اختلال در کشورهای صنعتی تقریبا یک درصد جمعیت عمومی است.( کاپلان، سادوک،۲۰۰۷، به نقل از رضاعی)

سبب شناسی

عوامل زیستی : برخی محققین کوشیده اند، چرخه های پرخوری و پاکسازی را به ناقل های عصبی مختلفی ربط دهند. از آنجا که داروهای ضد افسردگی اغلب برای بیماران مبتلا به پراشتهایی عصبی مفیدند و نیز از آنجا که سروتونین با احساس سیر شدن ارتباط دارد، سروتونین و نوراپی نفرین در پیدایش این اختلال دخیل شناخته شده اند .

عوامل اجتماعی : بیماران مبتلا به پراشتهایی عصبی مثل مبتلایان به بی اشتهایی عصبی افراد بلندپروازی هستند و در واکنش به فشارهای اجتماعی و اخلاقی لاغر می شوند. همچون مبتلایان به بی اشتهایی عصبی، بسیاری از این بیماران افسرده هستند و در خانواده های آنها میزان افسردگی بالاست ولی در خانواده های این بیماران به طور کلی صمیمیت کمتر از خانواده افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی است و تعارضات آنها بیشتر است. این بیماران والدینشان را افرادی بی توجه و طردکننده توصیف می کنند.

عوامل روان شناختی : افراد مبتلا به پراشتهایی عصبی همچون مبتلایان به بی اشتهایی عصبی در ارتباط با مقتضیات دوره نوجوانی دچار مشکلاتی هستند. اما بیماران مبتلا به پراشتهایی عصبی، معاشرتی، خشمگین تر و تکانشی تر از مبتلایان به بی اشتهایی عصبی هستند. اعتیاد به الکل، دزدی از فروشگاه ها و بی ثباتی هیجانی (ازجمله اقدام به خودکشی) با پراشتهایی عصبی ارتباط دارد. غذاخوردن کنترل نشده در این اختلال، بیش از بی اشتهایی عصبی خود-ناهمخوان احساس می شود و به همین دلیل بیماران مبتلا به پراشتهایی عصبی آسان تر به جستجوی کمک می پردازند.

تشخیص و خصوصیات بالینی پر اشتهایی عصبی

ملاک های اصلی پر اشتهایی عصبی عبارتند از :

  1. دوره های پرخوری که بسامد آن ها نسبتا بالا است.(هفته ای دست کم ۲تا ۳ بار) و حداقل ۳ ماه طول کشیده اند.
  2. رفتارهای جبرانی متعاقب پرخوری به منظور پیشگیری از افزایش وزن که عمدتا به صورت استفراغ عمدی، سوء مصرف ملین، داروهای استفراغ آور انجام می شوند(۸۰ درصد)، در ۲۰ درصد موارد بیمار به عنوان رفتار جبرانی به ورزش های مفرط یا رژیم های سخت روی می آورد.
  3. وزن به اندازه بی اشتهایی عصبی پایین نیست.
  4. بیمار ترس مرضی از چاق شدن دارد، بی وقفه تمایل به لاغر شدن دارد و یا هر دو حالت فوق را دارد.
  5. معمولا حدود ۱ سال قبل از شروع استفراغ، پرخوری وجود داشته است.

استفراغ یافته شایعی است و معمولا با داخل کردن انگشت در حلق ایجاد می شود. هر چند برخی بیماران می توانند با اراده کردن استفراغ کنند. استفراغ، درد شکمی و احساس نفخ را برطرف می کند و به بیمار امکان می دهد بدون ترس از چاق شدن، به پرخوری ادامه دهد. افسردگی غالبا پس از این دوره ها فرا می رسد و به دلتنگی پس از پرخوری، معروف است. ضمن این دوره های پرخوری، بیمار از مواد شیرین، پرکالری و نرم مثل کیک یا کلوچه استفاده می کند. بعضی بیماران بدون توجه به مزه غذا علاقه به غذاهای پرحجم دارند. غذاها مخفیانه و سریع خورده می شوند و گاهی خوب جویده نمی شوند.

بیشتر مبتلایان به پر اشتهایی عصبی وزن طبیعی دارند، ولی وزن برخی از آن ها ممکن است بالاتر یا پایین تر از حد طبیعی باشد. این بیماران در مورد اینکه در نظر دیگران چگونه جلوه می کنند و نیز جذابیت جنسی، تصویر بدنی، و ظاهر خود نگران هستند. در مقایسه با مبتلایان به بی اشتهایی عصبی که علاقه ای به روابط جنسی ندارند، این بیماران از لحاظ جنسی فعال هستند. گاهی در سابقه بیماران به پراشتهایی عصبی هرزه خواری (پیکا) و کشمکش در حین صرف غذا دیده می شود. در بیماران دچار پراشتهایی عصبی میزان اختلالات خلقی و اختلالات کنترل تکانه بالاست. 

انواع فرعی 

پر اشتهایی عصبی به دو نوع تقسیم می شود: نوع توأم با پاکسازی، برای کسانی مطرح می شود که به طور مرتب اقدام به استفراغ عمدی یا استفاده از مسهل می کنند، و نوع بدون پاکسازی، برای کسانی که رژیم های غذایی سخت، روزه داری یا ورزش های شدید انجام می دهند، ولی رفتار پاکسازی به صورت مرتب در آن ها دیده نمی شود. بیماران مبتلا به نوع پاکسازی پراشتهایی عصبی ممکن است به دلیل استفراغ زیاد در معرض خطر پارگی معده و مری باشند.

در برخی بیماران دچار پر اشتهایی عصبی (حدود ۱۵ درصد آنان) به طور همزمان چندین رفتار تکانشی دیده می شود؛ از جمله: سوء مصرف مواد، فقدان توانایی کنترل خود در زمینه های مختلفی مانند مدیریت مالی و روابط جنسی. این بیماران خودزنی، هیجانات آشفته، الگوهای خواب پر آشوب دارند. مشخصه پر اشتهایی عصبی این است که در مقایسه با بی اشتهایی عصبی میزان بهبود نسبی یا کامل آن بالاست.

منبع : کتاب خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک / ترجمه دکتر فرزین رضایی 

۱ ۱ رای
رأی دهی به مقاله

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه مقالات سایت، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام هماهنگ نمایید. *

0 نظر
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها