در این خطای شناختی فیلتر منفی، یک نکته منفی در یک مجموعه، کل آن مجموعه را زیر سوال می‌برد. مانند جوهر سیاه رنگی که اگر در آب ریخته شود، کل آب را سیاه می‌کند. 

یک فرد می‌تواند تحت تاثیر یک اتفاق ناراحت کننده همه واقعیت‌های اطرافش را تیره و منفی برداشت کند. این انتخاب گزینشی افکار منفی و سرایت دادن آن به سایر مسایل زندگی یکی از انواع خطاهای شناختی به نام خطای شناختی فیلتر منفی است. این خطا همانند سایر تحریفات شناختی مانع از شناخت منطقی ما از وقایع می‌شود و در نتیجه احساسات ناخوشایند را در ما تقویت می‌کند، که می‌تواند به ما، شادی هایمان، روابط مان و سلامت روانی‌مان صدمه بزند.

اگر شما فقط به جنبه منفی مسایل توجه کنید و اتفاقات را با نقص‌ها و خوبی‌هایش نبینید، دچار این خطای شناختی شده‌اید. ذهن تمایل دارد که اطلاعات را فیلتر کند و اطلاعاتی را از اتفاقات برداشت کند که هم سو با باورهای قبلی فرد هستند. افرادی که دارای این نوع افکار هستند، تحت تاثیر یک حادثه منفی همه واقعیت را تار می‌بینند. به جزئی از یک حادثه منفی توجه می‌کنند و بقیه را فراموش می‌کنند.

فیلتر ذهنی منفی به‌ مقدار زیاد در افراد افسرده وجود دارد و از آنجایی که فرد افسرده این نوع نگاه بدبینانه خود را واقعی و مطابق حقیقت می‌پندارد، هیچ چیز در زندگی او به‌ طرز خوب و صحیحی پیش نمی‌رود، زیرا فکر فرد بدبین، در هر واقعه‌ای می‌تواند یک نکته منفی بیابد که از نظر او مساوی است با خراب شدن کل آن اتفاق یا موضوع. مثلا: تولد خوبی بود ولی کیک کم آمد. لپ‌تاپ خوبی است، ولی کیبرد آن اندکی سفت است.

فرد دارای این نوع خطای شناختی به سختی در زندگی خود، احساس شادی و رضایت می‌کند. 

افراد با عزت نفس پایین، از این خطای شناختی زیاد استفاده می کنند، جنبه های مثبت خود را غربال کرده و دور می ریزند ولی جنبه های منفی خود را بزرگتر می کنند.

مثال های خطای شناختی فیلتر منفی

1. به پیک‌نیک رفته‌اید و همه چیز به خوبی و خوشی پیش رفته است، اما در لحظه آخر باران باریده است. از نظر شما کل پیک‌نیک خراب شده است.
2. روابط خوبی با همسرتان دارید و او فردی مهربان و با محبت نسبت به شماست، ولی به‌دلیل مشغله کاری، روز تولدتان را فراموش می‌کند. از نظر شما همه چیز رابطه شما پوچ و بی‌معنی می‌شود.
3. فوتبالیستی که چندین گل به ثمر رسانده و چند ضربه را نیز به تیر دروازه زده، ممکن است تنها بر اثر هدر دادن یک توپ و زدن آن به خارج از زمین، بر روی این اشتباهات تاکید کند.
4. وکیل موفقی که صبح‌ها قبل از ورود به دفتر کارش عصبی می‌شود و نمی‌تواند با خیال راحت پشت میز بنشیند و از کارش لذت ببرد. پشت میز افکار منفی ذهن او را درگیر می‌کند. یکی از افکاری که مدام او را آزار می‌دهد این است که روز دارد تمام می‌شود و بسیاری از کارها تمام نشده باقی مانده‌اند.
5. زنی از دیر آمدن همسرش به منزل بسیار ناراحت است. زیرا دیر آمدن‌های همسرش را به خاطر سپرده، اما سر وقت آمدن‌های او را فراموش کرده است. این می‌تواند منجر به ناخوشنودی در روابط زناشویی آنها شود.

فکر جایگزین خطای شناختی فیلتر منفی

یک اتفاق ناخوشایند نمی‌تواند کل موضوع را زیر سوال ببرد و من می‌توانم همچنان به قسمت‌های خوشایند آن توجه کنم و لذت ببرم.  از خود می‌پرسم که آیا به‌خاطر یک واقعه، کل موضوع را زیر سوال می‌برم؟  

«درست است که آخر پیک‌نیک باران بارید، ولی در مجموع خیلی خوش گذشت و من اجازه نمی‌دهم یک موضوع، کل روزم را تحت‌الشعاع قرار دهد».  به‌جای نگریستن تنها بر یک قسمت، سعی کنید به کل تصویر بنگرید.

برای مطالعه بیشتر به کتاب های زیر مراجعه فرمایید:

1. دانیل کانمن. تفکر، سریع و کند. ترجمه: فروغ تالوصمدی. نشر: در دانش.
2. رولف دوبلی. هنر شفاف اندیشیدن. ترجمه: عادل فردوسی پور و دیگران. نشر: چشمه.
3. لیهی، رابرت. فنون شناخت درمانی. ترجمه: لادن فتی و دیگران. نشر: دانژه.
4. برنز، دیوید. روانشناسی افسردگی. ترجمه: مهدی قرچه‌داغی. نشر: دایره.

همه ما در مراحل و زمان هایی از زندگی، نیاز به گفت و گو و مشاوره داریم. جهت دریافت وقت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ تماس بگیرید.