وضعیت سلامت روانی ایرانیان
تعریف اختلال روانی : ناتوانی در انجام فعالیت های مهم زندگی
آنچه یک فرد سالم را از یک فرد بیمار روانی متمایز می کند، شدت و درجه علائم است.
سلامتی(Health) بی‌تردید مهم‌ترین جنبه زندگی است و شرطی ضروری برای ایفای نقش‌های اجتماعی است؛ انسان‌ها در صورتی می‌توانند فعالیت کامل داشته باشند که هم خود را سالم احساس کنند و هم جامعه آنها را سالم بداند. طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامتی حالت رفاه روانی، جسمی، اجتماعی و معنوی است و فقط فقدان بیماری یا نقص عضو نیست. در واقع سلامتی موضوعی چند بعدی است که ابعاد آن، جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی می‌باشد.
بعد جسمی
معمول‌ترین بعد سلامتی، سلامت جسمی است که نتجه عملکرد درست اعضای بدن می‌باشد. به عبارت دیگر عملکرد مناسب سلول‌ها، اعضای بدن و هماهنگی آنها با هم نشانه سلامت جسمی است. بعضی از مهم‌ترین نشانه‌های سلامت جسمی عبارت است از: ظاهر خوب و طبیعی، وزن مناسب، اشتهای کافی، اجابت مزاج منظم، اندام مناسب، حرکات بدنی هماهنگ، طبیعی بودن نبض و فشارخون، افزایش مناسب وزن در سنین رشد و وزن نسبتاً ثابت در سنین بالاتر و …
بعد روانی
بدیهی است سنجش سلامت روانی نسبت به سلامت جسمی مشکل‌تر خواهد بود. در اینجا تنها نداشتن بیماری روانی مد نظر نیست بلکه قدرت تطابق با شرایط محیطی، داشتن عکس‌العمل مناسب در برابر مشکلات و حوادث زندگی جنبه مهمی از سلامت روانی را تشکیل می‌دهد. بعضی از مهم‌ترین نشانه‌های سلامت روانی عبارت است از: سازگاری فرد با خودش و دیگران، قضاوت نسبتاً صحیح در برخورد با مسائل، داشتن روحیه انتقادپذیری و داشتن عملکرد مناسب در برخوردار با مشکلات.
بعد اجتماعی
سلامت اجتماعی در واقع همان ارزیابی‌ها و نگرش‌های مثبت و منفی افراد از دیگران می‌باشد. بر این اساس فردی از سلامت اجتماعی برخوردار است که اجتماع را به صورت یک مجموعه معنادار و مفید برای رشد و شکوفایی بداند و احساس کند که به جامعه تعلق دارد، از طرف جامعه پذیرفته می‌شود و در پیشرفت آن سهیم است. زمانی شخص را واجد سلامت اجتماعی می‌دانیم که بتواند فعالیت‌ها و نقش‌های اجتماعی خود را در حد متعارف بروز و ظهور دهد و با جامعه و هنجارهای اجتماعی احساس پیوند و اتصال کند.
بعد معنوی
معنویت، حس تعلق به چیزی بزرگتر از سایر ابعاد زندگی است. در این بعد انسان با امید به طبیعت و رعایت موازین اخلاقی می‌تواند به احساس آسایش و آرامش واقعی دست یابد. جنبه‌های معنوی زندگی باعث می‌شود فرد همواره برای اهداف عالی‌تر زندگی تلاش کند و در مقابل کمبود‌ها و مشکلات، تحمل و بردباری داشته باشد.
تعریف اختلال روانی در DSM-5
- در DSM-5 اختلال روانی به صورت نشانگانی تعریف می شود که در فرد موجود است. این نشانگان باعث ایجاد اختلالات بالینی قابل ملاحظه ای در رفتار، هیجانات و عملکرد شناختی فرد می شود.
- این اختلالات منعکس کننده کژکاری در فرآیندهای زیستی، روانشناختی، رشدی و … که برای عملکرد روانی ضروری هستند، می باشد.
بیماری‌های روانی یا اختلالات روانی شرایطی قابل تشخیص هستند. آنها اغلب شامل یک تغییر بسیار ناراحت کننده در تفکر، احساسات یا رفتار شما هستند و می توانند بر نحوه انجام برخی از فعالیت های روزانه تأثیر بگذارند. برای تشخیص وضعیت سلامت روانی یک روانشناس یا روانپزشک با شما صحبت می کند تا در مورد موارد زیر اطلاعاتی کسب کند:
- علائم و نشانه هایی که تجربه می کنید.
- مدت زمانی که آن علائم و مشکلات برای شما ایجاد شده اند.
- شدت و درجه علائم شما چقدر زیاد است
- علل بالقوه علائم شما چیست
بیماری های روانی در ایران
بیش از ۱۵ میلیون نفر در ایران از اختلال روانی رنج می برند؛ زنان ۶ درصد بیشتر از مردان. در میان ۸۸ میلیون ایرانی، حدود ۱۸ میلیون نفر نشانه‌هایی از اختلالات روانی دارند.
در میان ۸۸ میلیون ایرانی، حدود ۱۸ میلیون نفر نشانه‌هایی از اختلالات روانی دارند که از این میان حداقل ۲/۲ میلیون در سال ۹۵ به مراکز روان شناسی مراجعه و درمان شده اند. این آمار میزان ابتلا به اختلالات روانی را در جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال کشور ۲۵ درصد می داند و نسبت آن در مردان کمتر از زنان است. با استناد به آمار موسسه گالوب در سال ۲۰۲۰ که کشورها را بر اساس میزان پرخاشگری افراد جامعه دسته بندی کرده؛ ایران در رتبه های نخست قرار دارد. طبق آمار گالوپ ایرانیان از جمله افراد غمگین جهان هستند. همچنین ایران از لحاظ آزادی های شخصی در پایین ترین رتبه ها قرار می گیرد.
این آمارها البته از سوی مقام های جمهوری اسلامی تأیید نشده اند اما با توجه به افزایش آمار بیکاری و وضعیت نامناسب زندگی‌های اجتماعی و خانوادگی، سلامت روانی افراد بیشتر در معرض تهدید است و بنابراین اختلالات روانی در کمین خانواده هاست. افراد عموما به دلیل «هزینه بالای مشاوره» و «عدم فرهنگ سازی»، توانایی و انگیزه مراجعه به مراکز مشاوره را ندارند: «افزایش اختلالات روانی بر آسیب‌های اجتماعی اثر می گذارد. سیر صعودی شیوع اختلالات روانی در ایران وضعیت نامناسبی را در کشور نشان می‌دهد که جای نگرانی بسیار دارد.»
۲۵ درصد افراد جامعه به اختلالات روانی مبتلا هستند.
۲۵ درصد افراد جامعه به نوعی با اختلالات روانی دست به گریبان هستند. زنان ۵ درصد بیشتر از مردان در معرض اختلالات روانی و افسردگی هستند. افراد بیوه بیشتر از دیگران در خطر ابتلا به اختلالات روانی قرار دارند. حدود ۳ میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارند، که یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر آنها همسرانشان فوت شده، ۳۵۰ هزار نفر همسر از کار افتاده و ۵۰۰ هزار نفر از آنان از همسر خود طلاق گرفته اند و در این راستا ۱۳۵ هزار نفر از زنان سرپرست خانوار ازدواج نکرده‌اند.
۷۰ درصد همبستگی مثبت بین فقر و اختلالات روانی شایع وجود دارد. رضا میرسپاسی گفته بود که حدود ۲۰ تا ۲۲ درصد افراد بزرگسال جامعه (۱۵ تا ۶۴ سال)، در طول سال نیاز به مراجعه برای مشکلات اعصاب و روان دارند. احمد نوربالا، یک عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، علت افزایش آمار بیماری‌های روانی در جامعه ایران طی سال‌های اخیر را سیاست‌ها و برنامه‌هایی دانسته که حاصل آن استرس، اضطراب و تنش است.
۴ میلیون نفر در تهران اختلال روانی دارند.
حدود چهار میلیون نفر در تهران اختلال روانی دارند. این آمار در سال ۱۳۴۲ شمسی پنج هزار نفر بوده که در حال حاضر ۸۰۰ برابر افزایش یافته است. مطالعات جدید در بین مردم تهران نشان می‌دهد که ۳۵ درصد از اختلالات روانی رنج می‌برند و باید در این زمینه کاری کرد. پیش از این نیز وزارت بهداشت آمارهایی منتشر کرده بود که نشان می داد ۲۸ درصد زنان و ۲۱ درصد مردان ایرانی در طول یک سال دست‌کم به یک نوع اختلال روانی مبتلا می‌شوند. مبتلایان به اختلالات روانی در ایران حداقل به ۱۱ هزار تخت روانی در بیمارستان ها نیاز دارند که تنها ۷ هزار تخت برای آنها فراهم است.
شاخص رفاه در ایران
طبق جدیدترین رتبه بندی سالانه موسسه پژوهشی لگاتوم، شاخص رفاه ایران در سال ۲۰۲۳، رتبه ۱۲۶ در میان ۱۶۷ کشور ایستاده است. شاخص رفاه لگاتوم رتبه بندی سالانه مؤسسه پژوهشی لگاتوم (Legatum Prosperity Index) است که از سال ۲۰۰۷ درباره سطح رفاه بیش از ۱۷۰ کشور مختلف منتشر می شود. پژوهشگران این موسسه شاخص رفاه را بر اساس ترکیبی از وضعیت کشورها در ۱۲ حوزه مختلف تعریف کرده اند.
۱- رکن ایمنی و امنیت:
این رکن تعیین‌کننده تاثیری است که جنگ، درگیری و جنایت بر امنیت افراد گذاشته و چه بلافاصله و چه در یک روند طولانی‌مدت، این امنیت را بی‌ثبات کرده است. رکن ایمنی و امنیت در ۱۰ سال گذشته در سطح جهان بدتر شده و سپس بهبود یافته است. تعداد حوادث تروریستی افزایش یافته ولی در ۵ سال گذشته کاهش یافته است. ترور و درگیری سیاسی مرتبط نیز تا حدودی بهبود یافته است.
۲- رکن آزادی شخصی:
این رکن پیشرفت‌های کشورها را به سمت حقوق اولیه قانونی و آزادی‌های فردی اندازه‌گیری می‌کند. آزادی شخصی در ۱۰ سال گذشته بیش از هر رکن دیگری شاهد افول بوده است. این افول بیشتر به دلیل افزایش محدودیت‌ها در آزادی اجتماعات و تشکل‌ها و آزادی بیان است. وضعیت ایران در این شاخص بسیار بد است. رتبه ایران ۱۶۵ است.
۳- رکن محیط سرمایه‌گذاری:
در این رکن میزان حفاظت کافی از سرمایه‌گذاری‌ها و دسترسی آسان به آنها اندازه‌گیری می‌شود. براساس این گزارش حقوق مالکیت و اکوسیستم‌های تامین مالی در سال‌های اخیر بهبود یافته است. حمایت از سرمایه‌گذاران در نتیجه حاکمیت بهتر سهامداران، تضاد منافع و مقررات ورشکستگی بهبود یافته است.
۴- رکن شرایط سازمانی:
نقطه تمرکز رکن شرایط سازمانی مقرراتی است که در ابتدای شروع یک کسب و کار، در حین رقابت با دیگر کسب‌وکار‌ها و نیز به هنگام گسترش این کسب‌وکار، پیش پای آن گسترده شده است. طی ۱۰ سال گذشته تحمیل مقررات زیاد به کسب‌وکار‌ها بهبود یافته و درصد زمانی که مدیران ارشد صرف رعایت مقررات و زمان دریافت مجوز می‌کنند، رو به کاهش بوده است. وضعیت ایران در این شاخص بسیار بد است. رتبه ایران ۱۶۲ است.
۵- رکن شرایط زندگی:
این رکن کیفیت معقول زندگی که همه مردم تجربه می‌کنند، از جمله منابع مادی، سرپناه، خدمات اساسی و ارتباطات را اندازه‌گیری می‌کند. در سال‌های اخیر شاهد بهبود در ارائه خدمات اساسی، ارتباطات، منابع مادی و حفاظت از آسیب بوده‌ایم. دسترسی مردم به خدمات اولیه بهداشتی در سراسر دنیا از ۶۷درصد به ۷۸درصد افزایش یافته است.
۶- رکن سلامت:
رکن سلامت همانطور که از نامش پیداست، سلامت افراد و دسترسی به خدمات بهداشتی لازم برای حفظ سلامتی را اندازه‌گیری می‌کند. در این رکن تمرکز بر پیامد‌های سلامت، سیستم‌های بهداشتی، بیماری و عوامل خطر و میزان مرگ و میر است. براساس این گزارش رکن سلامت با افزایش امید به زندگی و سیستم‌های مراقبتی بهتر در سراسر جهان به بهبود خود ادامه داده است. به‌عنوان مثال مرگ و میر کودکان زیر ۵ سال از ۳۸ مرگ به ۲۶ مرگ در هر ۱۰۰۰ کودک کاهش یافته است.
۷- رکن حکومت‌داری:
میزان کنترل و محدودیت بر قدرت و عملکرد مؤثر و بدون فساد دولت‌ها نقطه تمرکز این رکن است. گزارش شاخص رفاه لگاتوم می‌گوید که حکومت‌داری طی ۱۰ سال شاهد افول بوده که عمدتاً به دلیل بدتر شدن محدودیت‌های اجرایی، پاسخگویی سیاسی و حاکمیت قانون بوده است. وضعیت ایران در این شاخص بسیار بد است. رتبه ایران ۱۵۰ است.
۸- رکن سرمایه اجتماعی:
قدرت روابط فردی و اجتماعی، هنجارهای اجتماعی، مشارکت مدنی در یک کشور و تحمل اجتماعی در این رکن اندازه‌گیری می‌شود. مدارای اجتماعی، اعتماد بین فردی و مشارکت مدنی و اجتماعی در دنیا در حال بهبود است، به‌طوری که افراد بیشتری می‌گویند که منطقه آنها مکان مناسبی برای زندگی اقلیت‌های قومی و مهاجران است.
۹- رکن زیرساخت و دسترسی به بازار:
رکن نُهم کیفیت زیرساختی را اندازه می‌گیرد که تجارت و اعوجاج در بازار کالا‌ها و خدمات را امکان‌پذیر می‌کند. گذشته از بهبود ارتباطات، که در آن نسبت افرادی که از اینترنت استفاده می‌کنند از ۲۹درصد به ۵۹ درصد رسیده، «مدیریت مرز» (در به حداکثر رساندن فرصت تعاملات مطلوب فرامرزی) و مقیاس بازار آزاد هم بهبود یافته است.
۱۰- رکن کیفیت اقتصادی:
در این رکن میزان تجهیز یک اقتصاد برای تولید ثروت پایدار و با مشارکت کامل نیروی کار اندازه‌گیری می‌شود. پایداری مالی شاهد یکی از بدترین وخامت‌ها بوده و رشد سرانه تولید ناخالص داخلی طی ۱۰ سال به نصف کاهش یافته است. با این حال تعداد مشاغل جدید و درخواست‌های ثبت اختراع افزایش یافته است.
۱۱- رکن آموزش:
ثبت‌نام، نتایج و کیفیت چهار مرحله آموزشی (آموزش پیش‌دبستانی، ابتدایی، متوسطه و عالی) و همچنین نوع مهارت‌ها در میان جمعیت بزرگسال را اندازه‌گیری می‌کند. پیش از شیوع ویروس کووید ۱۹، ثبت‌نام در مراکز آموزشی پیش‌دبستانی و آموزش عالی افزایش یافت. میزان به پایان رساندن تحصیلات متوسطه هم افزایش یافته است.
۱۲- رکن محیط طبیعی:
جنبه‌هایی از محیط فیزیکی را اندازه‌گیری می‌کند که اثر مستقیمی بر زندگی روزمره افراد دارد و نیز تغییراتی که ممکن است بر رفاه نسل‌های آینده تاثیر بگذارد. وسعت مناطق حفاظت‌شده نسبت به ۱۰ سال پیش بیشتر شده و رضایت از تلاش‌های حفاظتی از ۵۱ درصد به ۶۲ درصد افزایش یافته است. با این حال انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و نیز تماس مردم با آلودگی‌ها رو به افزایش بوده است.
سلام، من در حال مطالعه اکتشافی در شهرستان کوچک خود، به جهت جواب دادن به این سوال، و تحلیل، و پیشبینی آن هستم : چه کسانی و چرا، از نظر سن و جنس،به رواندرمانی، یا روانپزشک، و یا مشاوره مراجعه می کنند؟ – یا در یکسال پیمایش – مراجعه خواهند کرد؟
ادامه…
خواهش میکنم و در صورت امکان، اگر می دانید که چنین پژوهشی یا مشابه اش در ایران، یا هر جای دنیا، قبلا انجام شده است، به ایمیل بنده اطلاع رسانی بفرمایید.
بسیار ممنون میشوم. امین بلندی دانشجوی کارشناسی ارشد رشته روانشناسی بالینی کودکان و نوجوانان