واژه اعتیاد به سکس، برای توصیف افرادی به کار گرفته میشود که به گونه ای وسواسی در پی تجارب جنسی بوده و چنان چه نتوانند نیازهای جنسیشان را ارضا کنند، رفتارشان مختل میشود. مفهوم اعتیاد به رابطه جنسی(Sexual addiction) از مدل اعتیاد به مواد مخدر از جمله هروئین یا اعتیاد به الگوهای رفتاری، مانند قمار به دست آمده است. وابستگی(اعتیاد) به سکس در اینجا به معنی وابستگی روان شناختی، وابستگی جسمی و وجود نشانه ها و علایم سندرم ترک(محرومیت) است.
افراد بسیاری دیده می شوند که همه کوششها و رفتارهایشان در زندگی معطوف به جست وجوی رابطه جنسی است؛ زمان زیادی را صرف چنین رفتاری می نمایند و اغلب تلاش می کنند که این رفتار را متوقف کنند ولی در عمل، توانایی این کار را ندارند. این افراد، کوشش فزاینده و مکرری انجام میدهند که رابطه جنسی داشته باشند و چنانچه در این تلاشها پیروز و کامیاب نشوند، دچار ناراحتی و رنج و عذاب می شوند.
معتادین جنسی نمی توانند تکانه های جنسی خود را کنترل کنند. این تکانه ها طیف کاملی از رفتار یا تخیلات جنسی را در بر می گیرد.
سرانجام، نیاز به آمیزش و به طور کلی هر گونه فعالیت جنسی، افزایش می یابد و میل مداوم به رابطه جنسی، تنها انگیزه رفتار فرد میشود. در سابقه شخص، معمولاً الگوی درازمدتی از این رفتار وجود دارد که شخص بارها تلاش داشته تا آن را متوقف کند، ولی موفق نشده است. هر چند ممکن است پس از چنین اعمالی، فرد دچار پشیمانی و احساس گناه و عذاب وجدان شود، ولی چنین احساساتی برای پیشگیری از بروز دوباره این رفتار، کافی نیستند. ممکن است بیمار بیان نماید که در دوره های پر استرس یا هنگام تنش، اضطراب و خشم، نیاز بیشتر و شدیدتری در خود برای برون ریزی احساس نماید.
به طور کلی، بیشتر اعمال شخص در این زمینه، با ارگاسم پایان می یابد؛ هر چند این یک قانون و اصل کلی نیست. در نهایت، فعالیت جنسی با زندگی زناشویی، اجتماعی یا حرفه ای شخص تداخل می کند و سبب از دست رفتن کارکرد شخص در این زمینه ها می شود.
علایم و نشانه های اعتیاد به سکس:
- ۱) رفتار خارج از کنترل
- ۲) پیگیری همیشگی رفتار جنسی پر خطر یا رفتارهای خود تخریبی
- ۳) کوشش های مکرر برای متوقف نمودن رفتارهای جنسی
- ۴) وسواس فکری و تخیلات جنسی
- ۵) نیاز برای حجم فزایندهای از فعالیت های جنسی
- ۶) تغییرات خلقی شدید در ارتباط با فعالیت جنسی (افسردگی، خوشی)
- ۷) صرف زمانی غیر عادی برای دستیابی به رابطه جنسی، یا رهایی از تجربه جنسی
- ۸) تداخل رفتار جنسی با فعالیت اجتماعی، شغلی یا تفریحی
به طور کلی، انحرافات جنسی، در افراد دچار اعتیاد به سکس بیشتر دیده می شود. ویژگی های اصلی این انحرافات عبارتند از: رفتار یا میل شدید و عود کننده جنسی مانند نمایش گری، یادگار خواهی، مالش، آزارگری، آزارخواهی، مبدل پوشی، تماشاگری جنسی، بچه خواهی. این انحرافات، همراه با ناراحتی قابل ملاحظه بالینی هستند و تقریباً همیشه در روابط بین فردی اختلال ایجاد می کنند و اغلب به مشکلات قانونی منجر می شوند.
اعتیاد به سکس ممکن است افزون بر انحرافات جنسی، شامل رفتارهایی نظیر آمیزش جنسی و خودارضایی باشد که البته طبیعی و بهنجار تلقی می شوند، به جز مواردی که کنترل نشده یا بی بند و بار باشد.
در بسیاری از موارد، اعتیاد به سکس، مسیر نهایی و مشترک انواعی از اختلالات دیگر است. افزون بر انحرافات جنسی که اغلب وجود دارند، ممکن است اختلال روانی عمده ای چون اسکیزوفرنی نیز وجود داشته باشد. اختلال شخصیت جامعه ستیز و اختلال شخصیت مرزی نیز شایع هستند.
«دون ژوآنیسم» و «نیمفومانیا» دو واژه ای هستند که پیرامون اعتیاد به سکس باید مورد اشاره قرار گیرند.
دون ژوآنیسم (DON JUANISM) را برابر اعتیاد به سکس مردان قرار می دهند. گفته می شود دون ژوآنها از فعالیت های جنسی خود برای پوشاندن احساسات عمیق حقارت استفاده می کنند. برخی از آنها، تکانه های ناخودآگاه همجنس گرایی داشته و با روابط جنسی وسواسی با زنان، این تکانه ها را انکار می کنند. این مردان، می خواهند خود را از لحاظ جنسی، پر کار نشان دهند و اغلب پس از رابطه جنسی، دیگر تمایل و علاقه ای به آن زن ندارند.
نیمفومانیا (NYMPHOMANIA)، معادل اعتیاد به سکس زنان و به مفهوم میل مفرط یا بیمارگونه زن برای آمیزش جنسی است. به طور معمول، زنان دچار این حالت، یک یا چند اختلال کارکرد جنسی (اغلب شامل اختلال ارگاسمی زنانه) دارند. زن مبتلا، اغلب ترس شدیدی در مورد از دست دادن عشق داشته و می کوشد با انجام اعمال جنسی، نیازهای وابستگی و نه تکانه های جنسی خود را ارضا کند.
برای معتادان جنسی چرخه چهار مرحله ای زیر رخ می دهد که هر بار تکرار آن شدیدتر می شود:
- ۱- مشغولیت ذهنی : ذهن معتاد کاملا ” لبریز از افکار جنسی است.
- ۲- آداب و عادی سازی : همان روال کار همیشگی هر معتاد است که منتهی به رفتار جنسی می شود.
- ۳- رفتار جنسی وسواس گونه : انجام عمل جنسی، که غرض نهایی مشغولیت ذهنی است. برای فرد قابل کنترل یا توقف نیست.
- ۴- یأس و ملالت : احساس شدید نومیدی که فرد در رابطه با رفتار و عجز و ناتوانی خود دارد. احساس درد و رنجی که معتاد در پایان هر دور از چرخه اعتیاد متحمل می شود.
درمان
گروه های خودیاری بر اساس مفهوم ۱۲ قدم استفاده در الکلی های گمنام (AA) با موفقیت بسیاری در معتادان جنسی استفاده شده است. آنها عبارتند از گروه هایی مانند Sexaholics ناشناس (SA)، و معتادان جنسی ناشناس (SAA).
روان درمانی
روان درمانی بینش گرا ممکن است به بیمار در درک پویایی الگوی رفتاری آنها کمک کند. همسر فرد معتاد باید کنارش باشد، او باید قدم به قدم با درمان همسرش پیش برود تا کامل بهبود پیدا کرده و به زندگی عادی بازگردد. متاسفانه برخی روانشناسان و مشاوران افراد معتاد جنسی را با افراد هرزه اشتباه تشخیص می دهند و بلافاصله پیشنهاد طلاق می دهند. مهارت متخصص باید طوری باشد که ضمن اینکه اعتیاد به رابطه جنسی را در فرد درمان می کند، همزمان نیروی جنسی او را برای آمیزش با همسر حفظ کند. روان درمانی حمایتی می تواند به ترمیم آسیب های فردی، اجتماعی یا شغلی که رخ داده کمک کند.
دارو درمانی
برخی از داروها ممکن است در درمان اعتیاد به رابطه جنسی، به دلیل عوارض خاص خود در کاهش میل جنسی استفاده شوند. SSRIها(مثل سرترالین و فلوکستین) باعث کاهش میل جنسی در برخی افراد می شوند. میل جنسی مردان در مصرف مدروکسی پروژسترون استات کاهش می یابد و در نتیجه کنترل جنسی رفتار اعتیاد آور را آسان تر می سازد. استفاده از ضد آندروژن ها (سیپروترون استات) در زنان برای کنترل شهوت زیاد به اندازه کافی آزمایش نشده، اما به دلیل کمک به کنترل میل جنسی در زنان، ضد آندروژن ها می توانند سود مند باشند.
منبع : خلاصه روانپزشکی – کاپلان و سادوک – ترجمه فرزین رضایی – فصل ۲۱