یادگیری مشارکتی

یادگیری:

عبارت است فرایند ایجاد تغییر نسبتا پایدار در رفتار بالقوه یا توان رفتاری فرد بر اساس تجربه . همان طوری که در این تعریف روشن است یادگیری باید همراه با تغییر باشد. اگر در اثر یادگیری تغییری در توان رفتاری یا عملکرد فرد بوجود نیاید نمی توان ادعا کرد که یادگیری صورت گرفته است .

آموزش:

 هر گونه فعالیت یا تدبیر از پیش طرح ریزی شده ای که هدف آن اسان کردن یاد گیری در یادگیرندگان است آموزش گفته می شود . پس طبق این تعریف آموزش یک فعالیت از قبل برنامه ریزی شده است و هدفش این است که فرایند یادگیری را در فراگیران تسهیل کند . پس به فعالیتهای پراکنده معلم که هیچ گونه برنامه ای ندارد آموزش گفته نمی شود .

تفاوت آموزش با یادگیری:

آموزش مستلزم فعالیت متقابل بین حداقل دو نفر (معلم یادگیرنده) است. یادگیری هدف است و آموزش وسیله ی رسیدن به هدف، اما نکته ای که باید مد نظر داشته باشیم این است که هر آموزشی منجر به یادگیری نمی شود به طور مثال اگر یادگیرنده نخواهد از شرایط و امکاناتی که معلم برای او تدارک دیده در جهت یادگیری استفاده کند هیچ گونه یاد گیری صورت نگرفته است کما اینکه آموزش صورت گرفته است . 

تدریس:

مفهوم تدریس به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که با حضور معلم در کلاس درس اتفاق می افتد اطلاق می شود. تدریس بخشی از آموزش است و همچون آموزش یک سلسله فعالیت های منظم ، هدف دار و از پیش طراحی شده را در بر می گیرد و هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری از سوی معلم است . چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس وجود دارد:

• ۱- وجود تعامل بین معلم و شاگردان
• ۲- فعالیت بر اساس اهداف معین و از پیش تعیین شده
• ۳- طراحی منظم با توجه به موقعیت و امکانات
• ۴- ایجاد فرصت و تسهیل یاد گیری

بنابراین به فعالیت های پراکنده و یک جانبه ی معلم که ممکن است تغییری هم در دانش آموزان ایجاد کند تدریس گفته نمی شود . همچنین به آن نوع فعالیت های آموزش که بدون حضور معلم از طریق فیلم، کتاب و… صورت می گیرد نیز تدریس گفته نمی شود زیرا که کنش متقابل بین معلم و دانش آموزان وجود ندارد. پس در حالت کلی می توان گفت هر گونه فعالیت آموزشی که این چهار ویژگی در آن رعایت نشده باشد تدریس محسوب نمی شود . 

روش یادگیری مشارکتی:

در گذشته به این روش روش فعال گفته می شد و منظور از روش فعال روشی بود که در آن معلم و دانش آموز به صورت فعال به بیان اندیشه و نقد مسائل مختلف در کلاس درس می پردازند. اما اکنون این روش یکی از روش های تدریس تعاملی است و تدریس تعاملی تدریسی است که فراتر از کمک به دانش آموزان به کسب محتوای علمی و مهارت ها می اندیشد. در این روش علاوه بر توجه به کسب اطلاعات و مهارت ها به فرایند تفکر و اهداف اجتماعی آموزش تاکید فراوان شده است. کودکان با مشاهده و تقلید از رفتار دیگران یاد می گیرند و در جریان مشاهده و تقلید کشف می کنند که چگونه به طور هدفمند حرکت و به طور قابل فهم صحبت کنند تا به سطحی برسند که خودشان اهدافشان را تعیین کنند، از خود و دیگران می آموزند. 

اهداف یادگیری مشارکتی:

 در رویکرد یادگیری مشارکتی همواره دو هدف عمده دنبال می شود:

• ۱-  بهبود درک و فهم و مهارت های شناختی دانش آموزان در موضوعاتی که تدریس می شود.
• ۲- افزایش مهارت در تعامل اجتماعی و احترام به فرهنگ های موجود در مدرسه در فرایند چنین آموزشی از دانش آموزان انتظار می رود که مهارت های شناختی و اجتماعی خود را تقویت کند و نگرش مثبتی را نسبت به نژاد ها،  قومیت ها و اندیشه های مختلف کسب کنند.

ویژگی های یادگیری مشارکتی :

۱-   تشکیل گروه های نامتجانس

یادگیری مشارکتی معمولا باید از گروه های چهار تا شش نفری تشکیل شود که از جهات مختلف از جمله ، توانایی یاد گیری، میزان پیشرفت ، نژاد ، جنس و… نا متجانس باشند یعنی نمی توان گروهی انتخاب نمود که همگی در یک سطح استعداد باشند یا همگی از یک نژاد و قوم باشند. چرا که در این صورت پیشرفتی حاصل نخواهد شد .هدف یادگیری مشارکتی تاکید بر جنبه اجتماعی یادگیری است که در این روش آنهایی که از نظر توانایی بالاتر از بقیه هستند سایر افراد را کمک می نمایند تا به سطح قابل قبولی برسند .

۲-  داشتن اهداف روشن و صریح

یادگیری مشارکتی باید دارای اهداف روشن و صریح و از همه مهم قابل دسترسی باشد یعنی گروه باید بداند به دنبال چه چیزی هست و در این تعامل برای رسیدن به هدف از کچا باید شروع و طی چه فرایندی به هدف خواهد رسید . نمی توان برای گروه اهدافی مشخص نمود که قابل دسترسی نباشند چرا که در این صورت گروه اعتماد به نفس خود را از دست داده و منجر به شکست روحیه ی گروهی می شود .

۳-  وابسته بودن اعضای گروه به همدیگر

دانش آموزان به منظور تسلط بر محتوی و مواد آموزش به صورت گروهی همکاری و فعالیت می کنند. یعنی هر یک از اعضا وظیفه ای دارد ولی تمام وظایف در یک جهت می باشد آن هم رسیدن به هدف نهایی گروه . برای این منظور می توان مواد آموزشی را بین گروه تقسیم کرد و از اعضای گروه خواست که مطلب مربوط به خود را بیاموزند و ان را به سایر اعضای گروه نیز آموزش دهند .

۴- معلم به عنوان هدایت کننده و منبع اطلاعات

معلم در این روش برعکس روش های سنتی انتقال دهنده ی محض نیست بلکه باید نقش راهنما و هدایت گروه را به عهده بگیرد. فقط در مواقعی که گروه ها به موانع بر خورد نماید که به نتیجه نرسند معلم می تواند وارد عمل شود و اطلاعات لازم را در اختیار آنان قرار دهند .

۵- مسئولیت فردی

بعضی تصور می کنند که چون این روش مبتنی بر همکاری و مشارکت است فرد به طور مستقل وظیفه ای ندارد، این تصور کاملا اشتباه است . در این روش رویکرد مشارکتی فرد علاوه بر اینکه در جهت رسیدن به اهداف با اعضای گروه مشارکت می کند به طور مستقل نیز وظایفی دارد . معلم برای جلو گیری از اینکه بعضی از اعضای گروه بیشترین کار را انجام ندهند و اعضای دیگر از زیر بار مسئولیت شانه خالی نکنند باید مسئولیت های فردی را به عهده آنها بگزارد. به عنوان مثال معلم می توان از تک تک اعضا بخواهد تا به سوالات کتبی یا شفاهی او که در مورد فعالیت های گروه طرح شده اند پاسخ دهند یا اینکه معلم زمینه ای فراهم کند تا هر یکی از دانش آموزان قسمتی از وظایف گروهشان را به تنهایی انجام دهند و در این قسمت معلم می تواند این اختیار را به دانش آموزان بدهد تا خودشان قسمتی از محتوای ارائه شده در کلاس را که در آن زمینه تخصص یا علاقه دارند انتخاب نمایند.

۶- پاداش به توفیق گروهی

در این نوع یادگیری موفقیت یکی یا چند نفر از اعضای گروه ملاک ارزش یابی نیست بلکه ملاک مهم در این روش موفقیت کل گروه است اگر گروه کاری انجام دهد که مستحق پاداشی باشد کل اعضای گروه پاداش می گیرند و اگر گروه وظیفه اش را به درستی انجام ندهد کل اعضای گروه تنبیه می شوند.

سکو سازی

سکوسازی(scaffolding)، یکی از الگوهای یادگیری مشارکتی و جزو روش آموزشی شناختی است. سکو سازی ایده ای است که اولین بار توسط وود و برونر به کار برده شد و استعاره ای است که از حرفه ساختمان سازی به عاریت گرفته شده است. داربست یا سکو در اطراف خانه برپا می شود تا کارگران در هنگام ساخت یا تعمیر خانه حفاظت کند. چارچوب یا سکو در تعلیم و تربیت توسط معلم به منظور حمایت کودک در فرایند یادگیری است. سکوسازی اصطلاحی است که با پارادایم اجتماعی-فرهنگی و منطقه تقریبی رشد کودکان در ارتباط است.

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *