توهم یا هالوسینیشن
درک یک شیء یا واقعه ای که وجود ندارد
توهم، تجربیات حسی است که به نظر واقعی می رسد اما توسط ذهن شما ایجاد می شود؛ آنها می توانند روی حواس پنجگانه شما تأثیر بگذارند.
کسانی که از سمپتوم های سایکوتیک رنج می برند، معمولا در حواس پنجگانه خود نابهنجاری هایی را تجربه می کنند، مثلا چیزهایی را تصور می کنند که وجود خارجی ندارند.
مصرف مواد از علل نسبتا شایع توهم است. برخی از افراد بعد از مصرف مواد مخدر مانند کوکائین چیزهایی را مشاهده می کنند که نیستند. داروهای توهم زا مانند LSD و PCP و DMT نیز باعث توهم می شوند. برخی از گیاهان نیز با توجه به نوع ترکیباتی که دارند در صورت مصرف، ایجاد توهم می‌کنند مثل مسکالین. گاهی توهم را می توان در افراد مبتلا به صرع هم مشاهده کرد.
یکی از موارد ابتلا به توهم، زمانی پیش می آید که فرد تب می کند. افرادی که تب شدید دارند، مخصوصا کودکان و سالمندان، ممکن است توهم داشته باشند و آن را به دیگران نیز اعلام کنند. نداشتن خواب کافی هم می تواند منجر به توهم شود؛ اگر چند روز نخوابیدید، ممکن است مستعد ابتلا به توهم باشید.
هالوسینیشن ها(توهم) ممکن است در همه حواس روی دهند ولی رایج ترین آنها توهم سمعی یا شنیداری است که در ۷۰ درصد افراد روان پریش مشاهده می شود. توهم های شنیداری معمولا به صورت صداهای بیرونی هستند که به فرد دستور می دهند کاری را انجام دهد، دو یا چند صدا هستند که با هم حرف می زنند، یا فرد صدای یک نفر را می شنود که در حال حرف زدن درباره افکار اوست؛ در همه این موارد این صدا با صدای افکار خود فرد کاملا تفاوت دارد و متمایز از آنها ادراک می شود.
تحقیق درباره مناطق مغزی مسئول تولید گفتار و ادراک صدا نشان می دهد که وقتی افراد اعلام می کنند صداهایی می شنوند، در این مناطق مغزی فعالیت عصبی مشاهده می شود و افراد مبتلا به توهم، آن صداها را به منابع خارجی ربط می دهند. یک مطالعه دیگر در سال ۲۰۱۹ در موشهایی که داروی توهم زا مصرف کردند، نشان داد که این حیوانات فعالیت کمتری در نواحی مغزی مرتبط با مدیریت اطلاعات بصری، دارند. این مشاهده نشان می دهد که توهم می تواند راهی برای جبران افت اطلاعات حسی باشد.
بعد از هالوسینیشن های شنیداری، هالوسینیشن های دیداری رایج ترین هستند. این هالوسینشن ها ممکن است حالت عام داشته باشند، مثلا فرد رنگ ها، شکل ها، یا انسان هایی را ببیند که وجود خارجی ندارند، یا ممکن است هالوسینیشن های خاص باشند، یعنی فرد، یک انسان خاص و مشخص را ببیند که حضور دارد(مثلا همسر یا پدر)، در حالی که او کیلومترها دورتر است یا فوت کرده است.
فعالیت مرتبط توهم دیداری در مناطق بینایی مغز و هیپوکامپوس صورت می گیرد. فعالیت هیپوکامپ مربوط به بازیابی تصاویر بصری از حافظه است و فعالیت قشر حسی به این تجربیات ادراکی وضوح می بخشد.
توهم های حسی یا جسمی زمانی حضور پیدا می کند که، مثلا افراد در بدن خود احساس خارش یا سوزش می کنند. هالوسینیشن های بویایی زمانی وجود دارند که فرد بوهایی را حس می کند که وجود ندارند و هالوسینیشن های چشایی نیز زمانی است که فرد طعم غذا را غیر عادی می یابد.
انواع توهم
- بینایی : توهم بصری شامل دیدن چیزهایی است که نیستند. توهم ممکن است از اشیاء، الگوهای بصری، افراد یا چراغ باشد. به عنوان مثال ، ممکن است فردی را ببینید که در اتاق نیست یا چراغ چشمک زن که هیچ کس دیگری نمی تواند آن را ببیند.
- بویایی : توهم های بویایی حس بویایی شما را درگیر می کند. ممکن است هنگام بیدار شدن از خواب در نیمه شب بوی نامطبوعی احساس کنید. این نوع توهم همچنین می تواند عطرهایی را که از نظر شما لذت بخش است مانند بوی گل ها نیز در بر بگیرد.
- چشایی : شبیه توهمات بویایی هستند، اما آنها به جای بو، حس سلیقه شما را درگیر می کنند. این سلیقه ها غالبا عجیب یا ناخوشایند است. توهم معده(اغلب با طعم فلزی) یک علامت نسبتا شایع برای مبتلایان به صرع است.
- شنوایی : نوع شنوایی از رایج ترین نوع توهم است. ممکن است شما کسی را بشنوید که به شما صحبت کند یا به شما بگوید کارهای خاصی انجام دهید. صدا ممکن است عصبانی، خنثی یا گرم باشد. نمونه های دیگر این نوع شامل شنیدن صداهایی است، مانند کسی که در اتاق زیر شیروانی قدم می زند یا صدای کلیک یا ضربه زدن مکرر.
- لمسی : شامل احساس لمس یا حرکات روی بدن شما. به عنوان مثال، ممکن است احساس کنید که روی پوست شما خزنده است یا اینکه اندام داخلی شما در حال چرخش است.
تجربه توهم در افراد سایکوتیک
برای کسانی که فکر می کنند توهم هایشان واقعی است، این گونه تجربه ها می تواند بی نهایت ترسناک باشند. بعضی افراد سایکوز کاملا اعتقاد دارند که هالوسینیشن های آنان واقعی است اما بسیاری دیگر می دانند که این هالوسینیشن ها ممکن است واقعی نباشند. بنابراین می توان گفت که ممکن است دوره های سایکوز با نقص نظارت بر واقعیت مرتبط باشند. یعنی، افرادی که از سمپتوم های پسیکوز رنج می برند، در شناسایی منبع یکی از ادراک های خود، و در تشخیص واقعی یا غیر واقعی بودن آن ادراک، مشکل دارند.
در تایید این احتمال، وقتی از اسکیزوفرن ها و افراد سالم خواسته می شود تا کلماتی را که خودشان گفته اند یا آزمونگر گفته است، به خاطر بیاورند، افراد اسکیزوفرن سه تفاوت مهم با افراد سالم نشان می دهند :
۱ – احتمال یادآوری کلماتی که در فهرست وجود نداشتند، در مقایسه با افراد سالم بیشتر است
۲ – احتمال اینکه کلمات تولیدی آزمونگر را کلمات تولیدی خودشان بدانند، در مقایسه با افراد سالم بیشتر است
۳ – احتمال اینکه اعلام کنند کلمات شفاهی ارائه شده، کلماتی همراه با تصویر بوده اند، در مقایسه با افراد سالم، بیشتر است.
این نتایج نشان می دهد اسکیزوفرن ها هم نقص واقعیت سنجی دارند (یعنی نمی توانند رویدادهای عملا اتفاق افتاده را از رویدادهای اتفاق نیفتاده تفکیک کنند)، و هم نقص نظارت بر خود دارند (یعنی، نمی توانند بین افکار و عقاید خودشان با افکار و عقاید دیگران تمیز قایل شوند).
علل توهم ها
- فیزیولوژیک (psychophysiologic) : همان اختلال در ساختار مغز
- زیست شیمیایی (psychobiochemical): به عنوان اختلال در انتقال دهنده های عصبی
- روان تحلیلی (psychodynamic) : به عنوان تظاهر ناخودآگاه در آگاهی
توهم در افراد سالم
توهم همیشه نشانه یک اختلال روانی نیست. گاهی در افراد سالم هم در هنگام به خواب رفتن یا برخاستن از خواب، توهم ایجاد می‌شود. توهم‌های هنگام به خواب رفتن را توهم هیپناگوژیک و توهم‌های هنگام برخاستن از خواب را توهم هیپناپومپینک می‌گویند. این توهم‌ها معمولا بسیار کوتاه و ساده می‌باشند و مثلا به صورت شنیدن صدای زنگ یا نام شخص یا تصویر به وجود می آیند.
توهم های مرتبط با خواب یک نوع پاراسومنیا (خواب پریشی) هستند. پاراسومنیا رویدادهای ناخوشایند همراه با خواب هستند. توهم در این شرایط تجربه ای بصری است که بسیار واقعی به نظر می رسد. این توهم ها بیشتر به خطاهای ادراکی شبیه هستند و ممکن است سایر حواس را نیز درگیر کنند اما اصولا دیداری هستند. در این حالت فرد اطمینان ندارد که خواب یا بیدار است.
در توهم‌های هنگام برخاستن از خواب، فرد بعد از بیدار شدن ناگهانی، ممکن است یک توهم بصری واضح را تجربه کند. این توهم می تواند شامل افراد یا حیواناتی شود که از نظر اندازه یا شکل تحریف شده اند. اگرچه تصویر نسبتا بی حرکت است اما ممکن است واقعی و ترسناک به نظر برسد و حتی چند دقیقه ادامه یابد. با روشن شدن چراغ معمولا توهم از بین می رود. به نظر می رسد این توهم های پیچیده دلایل منحصر به فرد روانشناختی و فیزیولوژیک دشته باشند.
منبع : آسیب شناسی روانی بر اساس DSM-5 /مترجم و مولف : مهدی گنجی
عزیزجان سلام، من یه شب امپول کترولاک تنها زدم یه شبم به همراه بتامتازون همچین حالتی شدم . به خواهرم که پرستار بود گفتم این حالتو بهم گفت فقط بگم خیلی وحشتناک بود. دلهره آور البته قبلش تب داشتم دو شب پیشش فقط بگم خدا به این مریضا صبر بده😲 اصلا تو خوابم زندگی عجیبی داشتم و عرق می کزدم طوری که از خیسی سردم میشد واییی😢😨
الان میخوام برم به پزشکم بگم که این حالتی شدم تا بقیه رو نزنم،
طولانی گفتم چون به عنوان کسی که تجربه کرده ، امیدوارم کسی تجربه نکنه.
ممنون
حواس پنجگانه؟ جدی؟ یه چهارصد سال عقبینا فکر کنم الان میدونیم ادم حدود ۲۰۰ حس داره
درود. خیر
بر اساس تعریف سنتی که ریشه آن به ارسطو بر می‌گردد، پنج حس در انسان است: بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی، و لامسه که به این پنج حس، حواس پنجگانه می گویند.
بر اساس تعاریف جدیدتر، در انسان حواس دیگری هم وجود دارد، مانند حس عمقی، حس حفظ تعادل، حس درد، ادراک زمان، حس دما، و حس ضعیف جهت یابی (هر چند این حس در حیوانات مثل پرندگان یا حشرات قوی‌تر از انسان است و بر اساس درک میدان مغناطیسی عمل می‌کند).